Jak prawidłowo dokonywać dobrowolnych potrąceń z wynagrodzenia pracownika

Sąd Najwyższy w wyroku z 14 października 1997 r. (sygn. akt I PKN 319/97, OSNP 1998/15/450) wyraził pogląd, że podstawę potrąceń stanowi wynagrodzenie pracownika, które (...) rozumiane jest jako obowiązkowe, wypłacane periodycznie świadczenie ze stosunku pracy o charakterze przysparzająco-majątkowym, należne pracownikowi od pracodawcy za wykonaną pracę odpowiednio do jej rodzaju, ilości i jakości (...). Pojęcie wynagrodzenia obejmuje jednak swym zakresem nie tylko świadczenia stanowiące zapłatę za pracę faktyczne wykonaną, ale również tzw. świadczenia gwarancyjne (np. wynagrodzenie za niezawiniony przez pracownika przestój). Powszechnie przyjmuje się więc, że podstawę do potrąceń stanowią zmienne i stałe składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za dany okres, a więc oprócz wynagrodzenia zasadniczego także składniki dodatkowe, należne z tytułu wiążącego strony stosunku pracy (np. dodatek za godziny nadliczbowe, wynagrodzenie za czas pełnienia dyżuru).

Z rozumianego w ten sposób wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – podlegają potrąceniu (w podanej kolejności) następujące należności:

• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
• zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
• kary pieniężne wynikające z odpowiedzialności porządkowej (art. 87 § 1 i 2 Kodeksu pracy).

Aby dokonywać innych potrąceń niż wymienione pracodawca musi uzyskać pisemną zgodę pracownika. Poza ograniczeniem rodzaju potrąceń dokonywanych bez zgody pracownika, ustawodawca wprowadził także ich maksymalny limit. W razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych wynosi on 3/5 wynagrodzenia, a w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – 1/2 wynagrodzenia. Potrącenia dotyczące egzekucji świadczeń niealimentacyjnych oraz zaliczek pieniężnych nie mogą w sumie przekraczać 1/2 wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami egzekwowanych wierzytelności alimentacyjnych 3/5 wynagrodzenia. Kary pieniężne nie mogą natomiast przewyższać 1/10 części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych oraz zaliczek pieniężnych (art. 87 § 1–4 Kodeksu pracy).

Ustawodawca wprowadził także dodatkowe ograniczenie w postaci kwoty wolnej od potrąceń (kwoty niepodlegającej zajęciu) w wysokości:

1) minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,

2) 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,

3) 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 Kodeksu pracy.

Należności inne niż wymienione w art. 87 § 1 i 7 Kodeksu pracy mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie. W takich przypadkach wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

• minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – przy potrącaniu należności na rzecz pracodawcy,
• 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – przy potrącaniu należności na rzecz innych podmiotów niż pracodawca.

Więcej na ten temat przeczytasz w płatnej części serwisu w artykule: Jak dokonywać dobrowolnych potrąceń z wynagrodzenia