Uprawnienia pracownicze przy samozatrudnieniu

Zatrudnienie na podstawie umów cywilnoprawnych, szczególnie tak popularnej umowy zlecenia, kojarzy się wielu osobom, które odchodzą z pracy z rezygnacją z licznych uprawnień, jakie przysługują pracownikom.

Stosunek ten regulowany jest na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego, choć w praktyce często, z jednej strony - w ramach negocjacji zleceniodawcy pozostawiają niektóre prawa pracownika zleceniobiorcom, z drugiej zaś - nawet Kodeks pracy przyznaje pewne prawa osobom zatrudnionym w ramach umowy zlecenia.

Kiedy umowa zlecenia

Decydując się na podpisanie z byłym czy nawet obecnym pracownikiem - bo taka możliwość również jest dopuszczalna - umowy zlecenia, pamiętajmy, aby powierzona praca dotyczyła innych rodzajowo prac niż te, które pracownik wykonuje w ramach stosunku pracy. W przeciwnym razie podpisanie takiej umowy może wiązać się dla pracodawcy z posądzeniem go o omijanie przepisów prawa pracy. Przepisy Kodeksu pracy w art. 22 bezwzględnie zabraniają zastępowania umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy. Co więcej - nawet bez względu na nazwę zawartej między stronami umowy, jeśli wypełnia ona znamiona stosunku pracowniczego, będzie zatrudnieniem regulowanym Kodeksem pracy, nie zaś postanowieniami Kodeksu cywilnego.

Na co zatem powinniśmy zwrócić szczególną uwagę, konstruując umowę zlecenia, aby nie został nam postawiony zarzut postępowania w sposób sprzeczny z prawem pracy? W celu odpowiedzi na to pytanie odwołajmy się do wspomnianego już art. 22 k.p., który definiuje stosunek pracy. W myśl tego przepisu nawiązanie stosunku pracy jest równoznaczne z zobowiązaniem się do wykonywania pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Kilka elementów tej definicji ma kluczowe znaczenie. Przede wszystkim będzie to kwestia podporządkowania oraz osobistego świadczenia pracy.

Umowa zlecenia problem osobistego świadczenia rozwiązuje w różny sposób - wykonywane zlecenie może być spełnione bądź wyłącznie osobiście, bądź powierzone wykonaniu innej osobie. Z drugą sytuacją spotkamy się rzadziej. Zleceniobiorca może powierzyć pracę innej osobie, jeżeli wynika to z zapisów umowy lub ze zwyczaju albo gdy jest zmuszony przez okoliczności. Zleceniobiorca obowiązany jest w takim wypadku niezwłocznie zawiadomić zleceniodawcę o osobie i miejscu zamieszkania zastępcy. Wówczas odpowiada tylko za brak należytej staranności w jego wyborze (art. 738 k.c.).