Zatrudnianie niepełnoletnich

Zasadniczo nie można zatrudniać osób w wieku poniżej 16 lat, natomiast zatrudnianie osób w wieku między 16. a 18. rokiem życia (młodocianych) jest dopuszczalne, ale na specjalnych odrębnych warunkach.

Pracodawca może zatrudnić młodocianych, jeżeli spełniają następujące warunki:

• ukończyli co najmniej gimnazjum,
• przedstawili świadectwo lekarskie, że praca określonego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu,
• posiadają kwalifikacje zawodowe - w przeciwnym wypadku zatrudnienie może nastąpić wyłącznie w celu przygotowania zawodowego.

Wyjątkowo dopuszcza się zatrudnienie osoby - która nie ukończyła 16 lat, a ukończyła gimnazjum - na umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu, oraz osoby - która nie ukończyła 16 lat i nie ukończyła gimnazjum - na umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy.

Pracodawca, chcąc zatrudnić młodocianego, musi uzyskać:

• zgodę udzieloną przez jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna,
• zaświadczenie od lekarza posiadającego uprawnienie do przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników potwierdzające, że dana praca nie zagraża jego zdrowiu,
• pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej (rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 5 grudnia 2002 r. - zwane dalej rozporządzeniem).

Młodociany, który nie ukończył gimnazjum, może być zatrudniony w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy, jeżeli:

• jego rodzice lub opiekun złożyli w tym zakresie stosowny wniosek oraz
• został przyjęty do oddziału przysposabiającego do pracy utworzonego w gimnazjum oraz uzyskał pozytywną opinię specjalisty z poradni psychologiczno-pedagogicznej lub zezwolenie dyrektora gimnazjum, w którego obwodzie mieszka, na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą oraz uzyskał pozytywną opinię specjalisty z poradni psychologiczno-pedagogicznej (§ 1 rozporządzenia).

Rodzaje umowy o pracę

Pracodawca może zawrzeć z pracownikiem umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego lub w celu wykonywania prac lekkich.

Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego może dotyczyć:

• nauki zawodu, w ramach której młodociany ma uzyskać przygotowanie do pracy w charakterze wykwalifikowanego pracownika lub czeladnika przez praktyczną naukę zawodu oraz dokształcanie teoretyczne. Nauka trwa od 24 do 36 miesięcy, z tym że wyjątkowo może zostać skrócona lub przedłużona, jednak nie więcej niż o 12 miesięcy. Umowy o pracę w celu nauki zawodu zawierane są w terminach przyjęć kandydatów do szkół zawodowych, a jeżeli młodociany nie kształci się w takiej szkole, również w innych terminach. Zawody, w których może być prowadzona nauka, oraz czas jej trwania określają przepisy w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Nauka zawodu może odbywać się również w innych profesjach niż wskazane w tych przepisach. Egzaminy kwalifikacyjne przeprowadzają wówczas komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych;
• przyuczenia do wykonywania określonej pracy, które ma na celu przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze przyuczonego robotnika i może dotyczyć wybranych prac związanych z nauką zawodu.

Czas trwania przyuczenia do wykonywania określonej pracy może trwać od 3 do 6 miesięcy, a w przypadku młodocianego członka Ochotniczego Hufca Pracy okres ten może zostać przedłużony do czasu ukończenia gimnazjum i może trwać łącznie 22 miesiące. Czas trwania przyuczenia do wykonywania określonej pracy, jego zakres oraz program nauczania ustala pracodawca. Podstawę ustaleń stanowi treść programu nauczania w zawodach ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego lub programu nauczania uwzględniającego wymagania będące podstawą przeprowadzania egzaminów kwalifikacyjnych na tytuł czeladnika w zawodach nieujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego.