Dodatkowy urlop, obniżenie czasu pracy, zakaz delegowania, pracy w porze nocnej i inne. Rewolucja w prawie pracy [trwają prace nad projektem]

• Powódź 2024. Potrzebna pilna zmiana przepisów
• Rewolucja w prawie pracy w związku z powodzią
• Czy za czas nieobecności pracownika w pracy w związku z powodzią pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia?
• Urlop na żądanie w ramach urlopu wypoczynkowego: 8 dni w związku z powodzią
• Urlop wypoczynkowy w wymiarze godzinowym, do 5 dni
• Obniżenie wymiaru czasu pracy do ½ etatu
• Zakaz zatrudniania w godzinach nadliczbowych i delegowania poza stałe miejsce pracy
• Zawieszenie okresowych badań
• Elektroniczne szkolenia z zakresu BHP
• Nierozpoczęcie czy zawieszenie terminu na odwołanie od wypowiedzenia, rozwiązania bez wypowiedzenia, żądania przywrócenia, odszkodowania czy żądanie nawiązania umowy o pracę 
• Dozwolony handel w niedziele! Nie obowiązuje zakaz handlu w niedziele w zakresie wykonywania czynności związanych z handlem na obszarze gmin poszkodowanych, polegających na rozładowywaniu, przyjmowaniu i ekspozycji towarów pierwszej potrzeby, oraz powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania takich czynności.
• Kiedy zmiany w prawie pracy wejdą w życie?

Powódź 2024. Potrzebna pilna zmiana przepisów

W dniu 25 września 2024 r. skierowano do I czytania na posiedzeniu Sejmu rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw (dalej jako: projekt). Jak wynika z uzasadnienia projektu:

Autopromocja

"W związku z powodzią jaka dotknęła we wrześniu 2024 r. południowe tereny kraju, która spowodowała ogromne straty w mieniu prywatnym i publicznym proponuje się przyjęcie rozwiązań prawnych ustanawiających wsparcie zarówno dla osób fizycznych, jak i przedsiębiorców, którzy ucierpieli w wyniku powodzi. Obowiązująca ustawa z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi  (Dz. U. z 2024 r. poz. 654) określa różne formy pomocy dla osób, które zostały poszkodowane w wyniku działania żywiołu, jednak ogrom strat wymaga podjęcia dodatkowych działań wspierających osoby poszkodowane. Proponuje się zatem uzupełnienie ustawy z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi o szereg rozwiązań polegających między innymi na możliwości przyznania nowej formy wsparcia finansowego w postaci zasiłku losowego przeznaczonego na zaspokojenie potrzeb edukacyjnych dzieci realizujących obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne lub uczniów, dodatkowych zasiłków opiekuńczych, udogodnień pracowniczych, wsparcia kredytobiorców, skrócenie procedur w sprawie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach związanych z przeciwdziałaniem skutkom powodzi czy związanych z  udzielaniem świadczeń zdrowotnych. (…)".

Zmieniona ma być ustawa z dnia 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi, Dz. U z 2024 r. poz. 654, dalej jako: ustawa).

Rewolucja w prawie pracy w związku z powodzią

Zgodnie z projektem mają być dodane nowe przepisy w obszarze prawa pracy, które dotyczą m.in.:

Autopromocja

Sygnaliści w firmie. Przewodnik dla pracodawcy

Sprawdź

• wydłużenia czasu usprawiedliwionej i płatnej nieobecności pracownika w pracy;
• urlopu na żądanie w ramach urlopu wypoczynkowego: 8 dni w związku z powodzią;
• urlopu wypoczynkowego w wymiarze godzinowym, do 5 dni;
• obniżenie wymiaru czasu pracy  do ½ etatu;
• zakazu zatrudniania w godzinach nadliczbowych i delegowania poza stałe miejsce pracy;
• zawieszenia okresowych badań lekarskich;
• elektronicznych szkoleń z zakresu BHP;
• nierozpoczęcia czy zawieszenia terminu na odwołanie od wypowiedzenia, rozwiązania bez wypowiedzenia, żądania przywrócenia, odszkodowania czy żądanie nawiązania umowy o pracę;
• pozwolenia na handel w niedziele. W myśl projektu nie obowiązuje zakaz handlu w niedziele w zakresie wykonywania czynności związanych z handlem na obszarze gmin poszkodowanych, polegających na rozładowywaniu, przyjmowaniu i ekspozycji towarów pierwszej potrzeby, oraz powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania takich czynności.

Czy za czas nieobecności pracownika w pracy w związku z powodzią pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia?

Aktualnie, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 80 Kodeksu pracy wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. Za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy w związku z powodzią pracownikowi przysługuje prawo do odpowiedniej części minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przez okres nie dłuższy niż 10 dni roboczych wynikających z rozkładu czasu pracy pracownika (art. 8 ust. 2  ustawy). Wynagrodzenie to wypłaca pracodawca. Przepis ten nie ma jednakże zastosowania do pracowników, których uprawnienie do wynagrodzenia za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy z powodu powodzi lub do innej formy rekompensaty utraconego wynagrodzenia z tego tytułu wynika z odrębnych przepisów. Zgodnie z art. 8 ustawy niemożność świadczenia pracy w związku z powodzią stanowi podstawę usprawiedliwienia nieobecności pracownika w pracy. Za czas tej usprawiedliwionej nieobecności pracownikowi przysługuje prawo do odpowiedniej części minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przez okres nie dłuższy niż 10 dni roboczych wynikających z rozkładu czasu pracy pracownika. Projekt precyzuje, że pracodawca, w razie uzasadnionych okoliczności, może wydłużyć okres, za który wypłacane jest wynagrodzenie. Jest to zgodne z przejętą w prawie pracy zasadą uprzywilejowania pracownika.

Urlop na żądanie w ramach urlopu wypoczynkowego: 8 dni w związku z powodzią

Projekt wskazuje, że: Art. 8a. Pracodawca jest obowiązany do udzielenia na żądanie pracownika zamieszkującego na terenie obszaru wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2 w okresie wskazanym w tych przepisach w ramach przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego nie więcej niż 8 dni urlopu wypoczynkowego, w terminie wskazanym przez pracownika. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. W takim przypadku art. 1672 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy nie stosuje się.

Urlop wypoczynkowy w wymiarze godzinowym, do 5 dni

Projekt wskazuje, że: Art. 8b. Pracownikowi zamieszkującemu na terenie obszaru wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2 w okresie wskazanym w tych przepisach jest dopuszczalne udzielenie urlopu wypoczynkowego w dniu pracy w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy. Urlop taki może być udzielony w wymiarze nie wyższym niż 5 dni.

Autopromocja

Webinarium: Rozliczanie czasu pracy w praktyce: podróż służbowa, bankiet, szkolenie

Termin: 13 maja 2024 r.

Sprawdź

Obniżenie wymiaru czasu pracy do ½ etatu

Projekt wskazuje, że: Art. 8c. 1. Pracownik zamieszkujący na terenie obszaru wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2 w okresie wskazanym w tych przepisach może złożyć pracodawcy wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Pracodawca jest obowiązany do uwzględnienia wniosku pracownika, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca informuje pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie 2 dni roboczych od dnia złożenia wniosku przez pracownika. 2. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, składa się na 2 dni przed dniem rozpoczęcia wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy. Jeżeli wniosek został złożony bez zachowania terminu, pracodawca obniża wymiar czasu pracy nie później niż z upływem 2 dni od dnia złożenia wniosku.

Zakaz zatrudniania w godzinach nadliczbowych i delegowania poza stałe miejsce pracy

Projekt wskazuje, że:  Art. 8d. 1. Pracownika zamieszkującego na terenie obszaru wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2 i w okresie wskazanym w tych przepisach nie wolno, bez jego zgody wyrażonej w postaci papierowej lub elektronicznej:
1)    zatrudniać w godzinach nadliczbowych;
2)    delegować poza stałe miejsce pracy.
2. Zgoda pracownika nie jest wymagana w przypadku konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.
3. Przepisu ust. 2 nie stosuje się w przypadku zagrożenia mienia pracownika lub zagrożenia życia lub zdrowia pracownika lub osoby zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym.

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

Zawieszenie okresowych badań

Projekt wskazuje, że:  Art. 8e. 1. W przypadku pracowników zamieszkałych na terenie obszaru wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2 w okresie wskazanym w tych przepisach zawiesza się wykonywanie obowiązków wynikających z przepisów art. 229 § 2 zdanie pierwsze, § 4a w zakresie badań okresowych i § 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.
2. Po zakończeniu okresu wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2 pracodawca i pracownik są obowiązani do niezwłocznego podjęcia wykonywania zawieszonych obowiązków, o których mowa w ust. 1, i wykonania ich w okresie nie dłuższym niż 30 dni od dnia zakończenia tego okresu.
3. W przypadku braku dostępu do lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego badanie takie może przeprowadzić i wydać odpowiednie orzeczenie lekarskie inny lekarz. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza traci moc po upływie 30 dni od dnia zakończenia okresu wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2. Lekarz ten może przeprowadzić badanie i wydać orzeczenie lekarskie w trybie określonym w art. 2 ust. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2024 r. poz. 1287). Do orzeczenia lekarskiego stosuje się odpowiednio art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (Dz. U. z 2023 r. poz. 2465). Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza włącza się do akt osobowych pracownika.
4. Orzeczenia lekarskie wydane w ramach wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich, których ważność upłynęła w okresie wskazanym w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2, zachowują ważność, nie dłużej jednak niż do upływu 30 dni od dnia zakończenia tego okresu.

Elektroniczne szkolenia z zakresu BHP

Projekt wskazuje, że: Art. 8f. 1. W przypadku pracowników zamieszkałych na terenie obszaru wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2 w okresie wskazanym w tych przepisach dopuszcza się przeprowadzanie szkoleń wstępnych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w całości za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, z wyjątkiem instruktażu stanowiskowego:
1)    pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym;
2)    pracownika zatrudnionego na stanowisku, na którym występuje narażenie na działanie czynników niebezpiecznych;
3)    pracownika przenoszonego na stanowisko, o którym mowa w pkt 1 i 2;
4)    ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.
2. W przypadku gdy termin przeprowadzenia szkolenia okresowego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy przypada w okresie wskazanym w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2 – termin ten wydłuża się do 30. dnia od dnia zakończenia tego okresu.

Nierozpoczęcie czy zawieszenie terminu na odwołanie od wypowiedzenia, rozwiązania bez wypowiedzenia, żądania przywrócenia, odszkodowania czy żądanie nawiązania umowy o pracę 

Termin na odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę, rozwiązania bez wypowiedzenia, żądania przywrócenia, odszkodowania czy żądanie nawiązania umowy o pracę wnosi się do sądu pracy w ciągu 21 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę. W sytuacji pracowników z obszaru powodzi termin się nie rozpoczyna a rozpoczęty ulega zawieszeniu. Projekt wskazuje, że: Art. 8h. 1. W przypadku pracowników zamieszkałych na terenie obszaru wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2 i w okresie wskazanym w tych przepisach terminy, o których mowa w art. 264 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, nie rozpoczynają się, a rozpoczęte ulegają zawieszeniu na ten okres i rozpoczynają swój bieg od daty wskazanej w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2.
2. W przypadku pracowników zamieszkałych na terenie obszaru wskazanego w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2 wniosek o przywrócenie terminu, o którym mowa w art. 265 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, wnosi się w terminie 60 dni od daty wskazanej w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2.
3. Okres przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy, o którym mowa w art. 291 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, ulega wydłużeniu o okres wskazany w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2.

Dozwolony handel w niedziele! Nie obowiązuje zakaz handlu w niedziele w zakresie wykonywania czynności związanych z handlem na obszarze gmin poszkodowanych, polegających na rozładowywaniu, przyjmowaniu i ekspozycji towarów pierwszej potrzeby, oraz powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania takich czynności.

Art. 8j. 1. W związku z powodzią w okresie wskazanym w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2 zakaz, o którym mowa w art. 5 ustawy z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (Dz. U. z 2024 r. poz. 449), nie obowiązuje w niedziele w zakresie wykonywania czynności związanych z handlem na obszarze gmin poszkodowanych, polegających na rozładowywaniu, przyjmowaniu i ekspozycji towarów pierwszej potrzeby, oraz powierzania pracownikowi lub zatrudnionemu wykonywania takich czynności.
2. Zwolnienie z zakazu, o którym mowa w ust. 1, nie obowiązuje w niedziele, w które przypada święto.

Kiedy zmiany w prawie pracy wejdą w życie?

Jak wynika z uzasadnienia, projektowana ustawa wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia. Wobec pilnej potrzeby wprowadzenia pomocy dla osób poszkodowanych w wyniku powodzi należy uznać, że określenie natychmiastowego terminu wejścia w życie projektowanych przepisów pozostaje w zgodzie z wyrażoną w art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r.  o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1461) zasadą, w myśl której jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie, dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia tego aktu w dzienniku urzędowym.