REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Co przede wszystkim kontroluje inspektor pracy

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Rafał Krawczyk

REKLAMA

Pracownik może poinformować Państwową Inspekcję Pracy (PIP) o łamaniu przepisów prawa pracy w zakładzie, w którym pracuje, a inspekcja na tej podstawie przeprowadzić kontrolę u pracodawcy. PIP najczęściej bada terminowość wypłat wynagrodzeń, zachowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz legalność zatrudnienia. W razie stwierdzenia nieprawidłowości pracodawca może być ukarany mandatem. Inspektor może też skierować sprawę do sądu i wystąpić przed nim w imieniu pracownika, nawet bez jego wiedzy.

Inspektor pracy posiada szczególne uprawnienia w sprawach dotyczących naruszeń prawa, polegających na zatrudnianiu pracowników na podstawie umów cywilnoprawnych zamiast umów o pracę. Na to Państwowa Inspekcja Pracy zwraca uwagę przede wszystkim.

REKLAMA

Autopromocja

Ustalenie stosunku pracy

Inspektor pracy ma prawo do wniesienia pozwu o ustalenie istnienia stosunku pracy na rzecz pracownika, jeżeli zastana sytuacja budzi poważne wątpliwości. Inspektor pracy może to zrobić nawet bez zgody i wiedzy pracownika. Zgoda taka jest wymagana tylko wówczas, gdy inspektor pracy chciałby wstąpić do już toczącego się postępowania. Sąd nie ma prawa oceniać, czy inspektor miał prawo wystąpić z pozwem i ostateczna analiza zasadności powództwa jest dokonywana dopiero w wyroku, kiedy sąd uwzględnia lub oddala powództwo. Inspektor pracy, który występuje z pozwem na rzecz pracownika lub wstępuje do procesu, ma status taki jak prokurator. Pracownik może, ale nie musi wstępować do takiego procesu. Dla pracodawcy ma on natomiast takie same skutki, jakby sprawę wytoczył pracownik.

Nakaz usunięcia uchybień w bhp

Kontroli Państwowej Inspekcji Pracy może się spodziewać pracodawca, który łamie zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. Inspektor pracy ma w tych sprawach szerokie uprawnienia i jest w zasadzie jedynym organem, który może doprowadzić do przestrzegania przez pracodawcę zasad bhp.

Inspektor pracy może przeprowadzić kontrolę przestrzegania stanu bezpieczeństwa i higieny pracy bez uprzedzenia o każdej porze dnia i nocy. Kontrola taka może być wszczęta po zawiadomieniu PIP przez pracowników o naruszaniu zasad bhp lub z urzędu. W trakcie kontroli inspektor ma prawo sprawdzić miejsca pracy, pomieszczenia, maszyny lub urządzenia. Może przesłuchiwać osoby prowadzące działalność oraz pracowników zakładu, w tym pracowników służby bhp oraz sprawdzać dokumentację związaną z prowadzoną przez pracodawcę działalnością.


W przypadku stwierdzenia naruszeń inspektor może nakazać ich usunięcie w określonym przez niego terminie, np. doprowadzenie do odpowiedniego stanu technicznego maszyn i urządzeń, przy których pracują pracownicy. Inspektor może też interweniować, aby pracodawca zapewnił pracownikom wymagane szkolenia dotyczące bhp, odzieży, obuwia ochronnego i środków ochrony indywidualnej (przykład 1).

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Inspektor pracy może ponadto wydać decyzję nakazującą wstrzymanie używania maszyny lub urządzenia. Jest to możliwe, gdy ich eksploatacja stwarza bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi. Kontrolujący jest także władny nakazać wstrzymanie prac lub działalności pracodawcy, gdy ich kontynuacja może być niebezpieczna dla pracowników lub innych osób wykonujących te prace lub prowadzących działalność (przykład 2). Może także nakazać skierowanie do innych czynności osób dopuszczonych do wykonywania prac wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych, jeżeli nie posiadają one odpowiednich kwalifikacji.

Nakaz wypłaty wynagrodzenia

Inspektor pracy ma ponadto prawo nakazania pracodawcy wypłaty pracownikom wynagrodzeń za pracę, a także wszelkich innych świadczeń należnych pracownikom. Nakaz wydawany jest w trybie administracyjnym i podlega natychmiastowemu wykonaniu, a może objąć wyłącznie wynagrodzenia i świadczenia bezsporne (przykład 3 i 4). Warto też wiedzieć, że w opinii NSA dokonanie oceny zasad przyznawania premii, tj. stwierdzenia, że charakter kryteriów jej przyznawania nie nosi cech uznaniowości, ale jest kategorią wymierną, także mieści się w ramach uprawnień organów inspekcji pracy (wyrok z 7 lipca 2009 r., sygn. akt I OSK 1194/08, niepublikowany).

O działaniach inspektora pracy pracownik nawet nie musi wiedzieć. W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że pracownik, którego wynagrodzeń lub świadczeń dotyczy decyzja inspektora pracy, nie jest stroną postępowania administracyjnego związanego z jej wydaniem i nie musi być powiadamiany o tym postępowaniu (np. wyrok NSA z 10 maja 2006 r., sygn. akt I OSK 1107/05, niepublikowany). Dlatego nawet jeśli inspektor podjął postępowanie z inicjatywy pracownika, to toczy się ono z urzędu.


Ochrona tożsamości pracownika

Pracodawca nie ma prawa stosować wobec pracowników jakichkolwiek sankcji za powiadomienie PIP o nieprawidłowościach występujących w firmie. Jeżeli jednak istnieje uzasadniona obawa, że udzielenie inspektorowi pracy informacji przez pracownika w sprawach objętych kontrolą mogłoby narazić go na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut z powodu udzielenia tej informacji, inspektor pracy może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości tego pracownika, w tym jego danych osobowych.

Przestrzeganie zasad bhp wobec osób innych niż pracownicy

Inspektor pracy może zbadać przestrzeganie zasad bhp w stosunku do osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub innym miejscu wskazanym przez pracodawcę. Dotyczy to także osób prowadzących tam działalność gospodarczą na własny rachunek.

Pracodawca może się odwołać od nakazu inspektora pracy do organu II instancji (Okręgowego Inspektora Pracy), a potem do sądu administracyjnego

W większości przypadków wydanie nakazu wypłaty wynagrodzenia jest skuteczne. Nie stanowi on jednak tytułu wykonawczego, na podstawie którego pracownik mógłby egzekwować swoje uprawnienia w postępowaniu egzekucyjnym. Jeśli pracodawca nie zasto suje się do nakazu, wtedy pracownik w celu wyegzekwowania należnych świadczeń musi przeprowadzić sprawę o zapłatę przed sądem (por. wyrok WSA w Gdańsku z 2 lipca 2008 r., sygn. akt III SA/Gd 62/08, niepublikowany).


Kara za wykroczenie

Niektóre naruszenia praw pracowniczych stanowią wykroczenia. Jeśli pracownik zawiadomi o nich inspekcję pracy, pracodawca po przeprowadzeniu kontroli może otrzymać mandat. Kara może być wymierzona za nieprawidłowości przy wypłacaniu i obliczaniu wynagrodzeń, naruszanie zasad bhp lub zawieranie umów cywilnoprawnych w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę.

Odpowiedzialność pracodawcy za wykroczenia dotyczy również:

  • potwierdzania na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę,
  • badania, czy pracodawca nie narusza w sposób rażący przepisów prawa pracy o wypowiadaniu i rozwiązywaniu umów o pracę,
  • prawidłowości stosowania wobec pracowników kar porządkowych,
  • zgodności z prawem stosowania przepisów o czasie pracy oraz o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem i zatrudnianiu młodocianych,
  • prawidłowości prowadzenia dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników i jej przechowywania,
  • prawidłowości wydawania świadectwa pracy, udzielania urlopów.

Inspektorzy pracy mogą ponadto badać przestrzeganie przez pracodawcę ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w szczególności pod kątem popełnienia przewidzianych tam wykroczeń dotyczących zatrudniania bezrobotnych.

Maksymalna wysokość grzywny nałożonej mandatem może wynieść 2 tys. zł, w przypadku powtórnego ukarania w ciągu dwóch lat – 5 tys zł). Jeśli inspektor pracy skieruje wniosek do sądu o ukaranie pracodawcy za wykroczenia, grzywna może sięgnąć 30 tys. zł.

Wystąpienie

Nie wszystkie nieprawidłowości dają inspektorowi prawo do wydania nakazu, np. gdy stwierdzi nieprawidłowości przy udzielaniu urlopów. W takich przypadkach może on zastosować tzw. niewładczy środek, czyli wystąpienie. Może wtedy także ukarać mandatem. W wystąpieniu inspektor pracy wnioskuje do pracodawcy o usunięcie uchybień dotyczących stwierdzonych naruszeń, a pracodawca ma obowiązek w terminie 30 dni lub krótszym określonym przez inspektora udzielić odpowiedzi o sposobie wykonania wniosków. Wystąpienie nie jest jednak decyzją administracyjną i na jego podstawie nie może zostać wszczęta egzekucja administracyjna w celu zmuszenia pracodawcy do jego wykonania (postanowienie NSA z 29 maja 2009 r., sygn. akt I OSK 626/09, niepublikowany).


PRZYKŁAD 1: Podstawy do interwencji inspekcji pracy

  • Pracodawca w okresie jesiennym nie ogrzewa pomieszczeń, w których pracownicy wykonują pracę.
  • Pracodawca zmusza pracownika magazynu do pracy bez zapewnienia mu odzieży i obuwia roboczego – nie wydaje mu rękawic ochronnych do przenoszenia kartonów oraz butów, których noski powinny być wzmocnione na wypadek, gdyby ciężki przedmiot spadł na palce stóp.
  • Maszyna, przy której pracuje pracownik, pozbawiona jest osłon ochronnych, co grozi porażeniem prądem. Pracodawca odmawia jej naprawy. Jeśli pracownik zgłosi to PIP, inspektor pracy może wydać nakaz natychmiastowego wstrzymania eksploatacji maszyny.

PRZYKŁAD 2: Zwiększenie składek

Podczas dwóch kolejnych kontroli prowadzonych u pracodawcy stwierdzono rażące naruszenia przepisów bezpieczeństwa higieny pracy – montaż maszyn nie gwarantował ich stabilności i zagrażał życiu pracowników. Inspektor pracy miał prawo wstrzymać prace przy maszynach. Inspekcja może ponadto złożyć wniosek do jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwej ze względu na siedzibę płatnika składek o podwyższenie pracodawcy o 100% stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalanej na najbliższy rok składkowy.

PRZYKŁAD 3: Wstrzymanie wypłat za nadgodziny

Pracodawca wyliczył całej załodze wynagrodzenia za nadgodziny za pierwsze półrocze 2010 r. Po przekazaniu listy wypłat do księgowości wstrzymał wypłatę, powołując się na trudności finansowe. Inspektor pracy może wydać nakaz wypłaty tych wynagrodzeń.

PRZYKŁAD 4: Spór o nagrodę jubileuszową

Pracownik toczy z pracodawcą spór o wypłatę nagrody jubileuszowej przed sądem pracy. Zgłosił ten problem inspekcji pracy. Inspektor pracy nie może nakazać wypłaty tego świadczenia, ponieważ jest ono sporne.

Podstawa prawna

  • Art. 10, 11, 23, 24 i 33 ust. 1 pkt 3 ustawy o państwowej inspekcji pracy z 13 kwietnia 2007 r. – Dz.U. nr 89, poz. 589; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 182, poz. 1228.
  • Art. 119–123 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy – t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 69, poz. 415; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 81, poz. 531.
  • Art. 36 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322.
Zapisz się na newsletter
Kodeks pracy, urlopy, wynagrodzenia, świadczenia pracownicze. Bądź na bieżąco ze zmianami z zakresu prawa pracy. Zapisz się na nasz newsletter.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

Uprawnienia rodzicielskie - QUIZ
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/10
Ile tygodni urlopu macierzyńskiego można maksymalnie wykorzystać jeszcze przed porodem?
nie ma takiej możliwości
3
6
9 - tylko jeśli pracodawca wyrazi na to zgodę
Następne

REKLAMA

Kadry
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Bezpłatny e-book Piękny umysł. PRISM Brain Mapping

Żyjemy w czasach, w których jedynym pewnikiem jest zmiana. Kluczowe dla niej są samoświadomość i samopoznanie. Prezentujemy jedno z najlepszych narzędzi, które nam w tym pomoże – PRISM Brain Mapping.

Kobieta 12 kg. Mężczyzna 30 kg. Przepisy BHP regulują podnoszenie ciężarów w pracy

Kobieta może podnosić 12 kg, a mężczyzna aż 30 kg przy pracy stałej. To prawie 3 razy więcej. Przepisy BHP regulują podnoszenie ciężarów w pracy w różnych okolicznościach. Kiedy konieczne jest zespołowe przenoszenie ciężarów przez pracowników? Oto przepisy prawne określające zasady transportu ręcznego.

Czterodniowy tydzień pracy w Polsce 2025. Gigantyczne straty dla przedsiębiorców. Każdy chciałby mniej pracować

Każdy chciałby mniej pracować, być wiecznie młodym, zarabiać dużo pieniędzy i nie mieć zmartwień. - Hanna Mojsiuk, prezes Północnej Izby Gospodarczej w Szczecinie negatywnie ocenia plany wprowadzenia w Polsce czterodniowego tygodnia pracy. Jeszcze w kwietniu zostaną przedstawione główne założenia programu.

Dodatek dopełniający do renty socjalnej. Czy będzie podlegał potrąceniom i egzekucji?

Osoby uprawnione do renty socjalnej, które są całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, od maja będą otrzymywać dodatek dopełniający do swojego świadczenia. Przepisy przewidują, że z dodatku dopełniającego będą dokonywane potrącenia i egzekucja. Do Sejmu wpłynęła petycja w sprawie ich ograniczenia.

REKLAMA

Szkolenie pracowników: jak optymalizować koszty poprawy kompetencji w firmie, angażując sztuczną inteligencję

Personalizacja czy microlearning pozwalają skutecznie podnosić kompetencje zatrudnionych, co przekłada się na realne korzyści biznesowe oraz przewagę konkurencyjną na rynku. Szkolenia pracowników w firmach muszą dostosować się do nowych standardów i trendów rynkowych.

Urlop adopcyjny 2025. Adopcja dziecka i wszystkie urlopy przysługujące rodzicom

Urlop adopcyjny to skrótowa nazwa urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. To urlop macierzyński na dziecko adoptowane lub przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (nie dotyczy zawodowych rodzin zastępczych). Oto wszystkie urlopy, które w 2025 r. należą się po adopcji dziecka lub dzieci. Gwarantuje je Kodeks pracy.

Zakazy dla pracodawcy dotyczące kobiet w ciąży i karmiących piersią [Kodeks pracy]

Prawo pracy w sposób szczególny chroni kobiety będące w ciąży oraz karmiące piersią. W tym celu zostały skonstruowane zakazy dla pracodawców zatrudniających takie osoby. Czego dotyczą art. 176, 178, 179 Kodeksu pracy?

Jak korporacje mogą stworzyć inkluzywne środowisko pracy? [Poradnik]

W świecie, który staje się coraz bardziej globalny, zróżnicowany i świadomy społecznie, inkluzywność w miejscu pracy przestaje być opcjonalnym dodatkiem do kultury organizacyjnej. Coraz częściej jest to warunek konieczny do utrzymania konkurencyjności, przyciągania talentów i budowania zdrowej, silnej organizacji. Jednak wdrażanie autentycznej inkluzywności to proces – głęboki, wymagający odwagi, zaangażowania i gotowości do zmiany.

REKLAMA

Wyższy dodatek za pracę w nocy od 1 maja 2025 r. Dla kogo?

Osoby pracujące w porze nocnej mogą liczyć na dodatek z tego tytułu. Ile będzie wynosił dodatek za pracę w nocy w maju 2025 r.? Czym jest praca w porze nocnej? Za pracę w jakich godzinach przysługuje dodatek?

Maj 2025: kalendarz do druku [PDF]

Pobierz kalendarz maja 2025 do druku z miejscem na notatki. Maj 2025 roku zawiera dwa święta ustawowo wolne od pracy. W tym miesiącu jest również Dzień Matki. Najważniejsze daty już są zaznaczone. Wydrukuj i dopisz swoje notatki.

REKLAMA