REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Co przede wszystkim kontroluje inspektor pracy

Rafał Krawczyk

REKLAMA

Pracownik może poinformować Państwową Inspekcję Pracy (PIP) o łamaniu przepisów prawa pracy w zakładzie, w którym pracuje, a inspekcja na tej podstawie przeprowadzić kontrolę u pracodawcy. PIP najczęściej bada terminowość wypłat wynagrodzeń, zachowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz legalność zatrudnienia. W razie stwierdzenia nieprawidłowości pracodawca może być ukarany mandatem. Inspektor może też skierować sprawę do sądu i wystąpić przed nim w imieniu pracownika, nawet bez jego wiedzy.

Inspektor pracy posiada szczególne uprawnienia w sprawach dotyczących naruszeń prawa, polegających na zatrudnianiu pracowników na podstawie umów cywilnoprawnych zamiast umów o pracę. Na to Państwowa Inspekcja Pracy zwraca uwagę przede wszystkim.

REKLAMA

Autopromocja

Ustalenie stosunku pracy

Inspektor pracy ma prawo do wniesienia pozwu o ustalenie istnienia stosunku pracy na rzecz pracownika, jeżeli zastana sytuacja budzi poważne wątpliwości. Inspektor pracy może to zrobić nawet bez zgody i wiedzy pracownika. Zgoda taka jest wymagana tylko wówczas, gdy inspektor pracy chciałby wstąpić do już toczącego się postępowania. Sąd nie ma prawa oceniać, czy inspektor miał prawo wystąpić z pozwem i ostateczna analiza zasadności powództwa jest dokonywana dopiero w wyroku, kiedy sąd uwzględnia lub oddala powództwo. Inspektor pracy, który występuje z pozwem na rzecz pracownika lub wstępuje do procesu, ma status taki jak prokurator. Pracownik może, ale nie musi wstępować do takiego procesu. Dla pracodawcy ma on natomiast takie same skutki, jakby sprawę wytoczył pracownik.

Nakaz usunięcia uchybień w bhp

Kontroli Państwowej Inspekcji Pracy może się spodziewać pracodawca, który łamie zasady bezpieczeństwa i higieny pracy. Inspektor pracy ma w tych sprawach szerokie uprawnienia i jest w zasadzie jedynym organem, który może doprowadzić do przestrzegania przez pracodawcę zasad bhp.

Inspektor pracy może przeprowadzić kontrolę przestrzegania stanu bezpieczeństwa i higieny pracy bez uprzedzenia o każdej porze dnia i nocy. Kontrola taka może być wszczęta po zawiadomieniu PIP przez pracowników o naruszaniu zasad bhp lub z urzędu. W trakcie kontroli inspektor ma prawo sprawdzić miejsca pracy, pomieszczenia, maszyny lub urządzenia. Może przesłuchiwać osoby prowadzące działalność oraz pracowników zakładu, w tym pracowników służby bhp oraz sprawdzać dokumentację związaną z prowadzoną przez pracodawcę działalnością.


REKLAMA

W przypadku stwierdzenia naruszeń inspektor może nakazać ich usunięcie w określonym przez niego terminie, np. doprowadzenie do odpowiedniego stanu technicznego maszyn i urządzeń, przy których pracują pracownicy. Inspektor może też interweniować, aby pracodawca zapewnił pracownikom wymagane szkolenia dotyczące bhp, odzieży, obuwia ochronnego i środków ochrony indywidualnej (przykład 1).

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Inspektor pracy może ponadto wydać decyzję nakazującą wstrzymanie używania maszyny lub urządzenia. Jest to możliwe, gdy ich eksploatacja stwarza bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi. Kontrolujący jest także władny nakazać wstrzymanie prac lub działalności pracodawcy, gdy ich kontynuacja może być niebezpieczna dla pracowników lub innych osób wykonujących te prace lub prowadzących działalność (przykład 2). Może także nakazać skierowanie do innych czynności osób dopuszczonych do wykonywania prac wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych, jeżeli nie posiadają one odpowiednich kwalifikacji.

Nakaz wypłaty wynagrodzenia

Inspektor pracy ma ponadto prawo nakazania pracodawcy wypłaty pracownikom wynagrodzeń za pracę, a także wszelkich innych świadczeń należnych pracownikom. Nakaz wydawany jest w trybie administracyjnym i podlega natychmiastowemu wykonaniu, a może objąć wyłącznie wynagrodzenia i świadczenia bezsporne (przykład 3 i 4). Warto też wiedzieć, że w opinii NSA dokonanie oceny zasad przyznawania premii, tj. stwierdzenia, że charakter kryteriów jej przyznawania nie nosi cech uznaniowości, ale jest kategorią wymierną, także mieści się w ramach uprawnień organów inspekcji pracy (wyrok z 7 lipca 2009 r., sygn. akt I OSK 1194/08, niepublikowany).

O działaniach inspektora pracy pracownik nawet nie musi wiedzieć. W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że pracownik, którego wynagrodzeń lub świadczeń dotyczy decyzja inspektora pracy, nie jest stroną postępowania administracyjnego związanego z jej wydaniem i nie musi być powiadamiany o tym postępowaniu (np. wyrok NSA z 10 maja 2006 r., sygn. akt I OSK 1107/05, niepublikowany). Dlatego nawet jeśli inspektor podjął postępowanie z inicjatywy pracownika, to toczy się ono z urzędu.


Ochrona tożsamości pracownika

Pracodawca nie ma prawa stosować wobec pracowników jakichkolwiek sankcji za powiadomienie PIP o nieprawidłowościach występujących w firmie. Jeżeli jednak istnieje uzasadniona obawa, że udzielenie inspektorowi pracy informacji przez pracownika w sprawach objętych kontrolą mogłoby narazić go na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut z powodu udzielenia tej informacji, inspektor pracy może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości tego pracownika, w tym jego danych osobowych.

Przestrzeganie zasad bhp wobec osób innych niż pracownicy

Inspektor pracy może zbadać przestrzeganie zasad bhp w stosunku do osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub innym miejscu wskazanym przez pracodawcę. Dotyczy to także osób prowadzących tam działalność gospodarczą na własny rachunek.

Pracodawca może się odwołać od nakazu inspektora pracy do organu II instancji (Okręgowego Inspektora Pracy), a potem do sądu administracyjnego

W większości przypadków wydanie nakazu wypłaty wynagrodzenia jest skuteczne. Nie stanowi on jednak tytułu wykonawczego, na podstawie którego pracownik mógłby egzekwować swoje uprawnienia w postępowaniu egzekucyjnym. Jeśli pracodawca nie zasto suje się do nakazu, wtedy pracownik w celu wyegzekwowania należnych świadczeń musi przeprowadzić sprawę o zapłatę przed sądem (por. wyrok WSA w Gdańsku z 2 lipca 2008 r., sygn. akt III SA/Gd 62/08, niepublikowany).


Kara za wykroczenie

Niektóre naruszenia praw pracowniczych stanowią wykroczenia. Jeśli pracownik zawiadomi o nich inspekcję pracy, pracodawca po przeprowadzeniu kontroli może otrzymać mandat. Kara może być wymierzona za nieprawidłowości przy wypłacaniu i obliczaniu wynagrodzeń, naruszanie zasad bhp lub zawieranie umów cywilnoprawnych w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę.

Odpowiedzialność pracodawcy za wykroczenia dotyczy również:

  • potwierdzania na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę,
  • badania, czy pracodawca nie narusza w sposób rażący przepisów prawa pracy o wypowiadaniu i rozwiązywaniu umów o pracę,
  • prawidłowości stosowania wobec pracowników kar porządkowych,
  • zgodności z prawem stosowania przepisów o czasie pracy oraz o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem i zatrudnianiu młodocianych,
  • prawidłowości prowadzenia dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników i jej przechowywania,
  • prawidłowości wydawania świadectwa pracy, udzielania urlopów.

Inspektorzy pracy mogą ponadto badać przestrzeganie przez pracodawcę ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w szczególności pod kątem popełnienia przewidzianych tam wykroczeń dotyczących zatrudniania bezrobotnych.

Maksymalna wysokość grzywny nałożonej mandatem może wynieść 2 tys. zł, w przypadku powtórnego ukarania w ciągu dwóch lat – 5 tys zł). Jeśli inspektor pracy skieruje wniosek do sądu o ukaranie pracodawcy za wykroczenia, grzywna może sięgnąć 30 tys. zł.

Wystąpienie

Nie wszystkie nieprawidłowości dają inspektorowi prawo do wydania nakazu, np. gdy stwierdzi nieprawidłowości przy udzielaniu urlopów. W takich przypadkach może on zastosować tzw. niewładczy środek, czyli wystąpienie. Może wtedy także ukarać mandatem. W wystąpieniu inspektor pracy wnioskuje do pracodawcy o usunięcie uchybień dotyczących stwierdzonych naruszeń, a pracodawca ma obowiązek w terminie 30 dni lub krótszym określonym przez inspektora udzielić odpowiedzi o sposobie wykonania wniosków. Wystąpienie nie jest jednak decyzją administracyjną i na jego podstawie nie może zostać wszczęta egzekucja administracyjna w celu zmuszenia pracodawcy do jego wykonania (postanowienie NSA z 29 maja 2009 r., sygn. akt I OSK 626/09, niepublikowany).


PRZYKŁAD 1: Podstawy do interwencji inspekcji pracy

  • Pracodawca w okresie jesiennym nie ogrzewa pomieszczeń, w których pracownicy wykonują pracę.
  • Pracodawca zmusza pracownika magazynu do pracy bez zapewnienia mu odzieży i obuwia roboczego – nie wydaje mu rękawic ochronnych do przenoszenia kartonów oraz butów, których noski powinny być wzmocnione na wypadek, gdyby ciężki przedmiot spadł na palce stóp.
  • Maszyna, przy której pracuje pracownik, pozbawiona jest osłon ochronnych, co grozi porażeniem prądem. Pracodawca odmawia jej naprawy. Jeśli pracownik zgłosi to PIP, inspektor pracy może wydać nakaz natychmiastowego wstrzymania eksploatacji maszyny.

PRZYKŁAD 2: Zwiększenie składek

Podczas dwóch kolejnych kontroli prowadzonych u pracodawcy stwierdzono rażące naruszenia przepisów bezpieczeństwa higieny pracy – montaż maszyn nie gwarantował ich stabilności i zagrażał życiu pracowników. Inspektor pracy miał prawo wstrzymać prace przy maszynach. Inspekcja może ponadto złożyć wniosek do jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwej ze względu na siedzibę płatnika składek o podwyższenie pracodawcy o 100% stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalanej na najbliższy rok składkowy.

PRZYKŁAD 3: Wstrzymanie wypłat za nadgodziny

Pracodawca wyliczył całej załodze wynagrodzenia za nadgodziny za pierwsze półrocze 2010 r. Po przekazaniu listy wypłat do księgowości wstrzymał wypłatę, powołując się na trudności finansowe. Inspektor pracy może wydać nakaz wypłaty tych wynagrodzeń.

PRZYKŁAD 4: Spór o nagrodę jubileuszową

Pracownik toczy z pracodawcą spór o wypłatę nagrody jubileuszowej przed sądem pracy. Zgłosił ten problem inspekcji pracy. Inspektor pracy nie może nakazać wypłaty tego świadczenia, ponieważ jest ono sporne.

Podstawa prawna

  • Art. 10, 11, 23, 24 i 33 ust. 1 pkt 3 ustawy o państwowej inspekcji pracy z 13 kwietnia 2007 r. – Dz.U. nr 89, poz. 589; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 182, poz. 1228.
  • Art. 119–123 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy – t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 69, poz. 415; ost. zm. Dz.U. z 2010 r. nr 81, poz. 531.
  • Art. 36 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322.
Autopromocja

REKLAMA

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

Uprawnienia rodzicielskie - QUIZ
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/10
Ile tygodni urlopu macierzyńskiego można maksymalnie wykorzystać jeszcze przed porodem?
nie ma takiej możliwości
3
6
9 - tylko jeśli pracodawca wyrazi na to zgodę
Następne
Kadry
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Zmiany w KP: jest podpis Prezydenta pod ustawą. Przepisy wchodzą w życie w I kwartale 2025 r.

W dniu 12 grudnia 2024 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Będzie dodatkowy, co ważne 100% płatny urlop, dla pracowników będących rodzicami. Celem ustawy jest wprowadzenie do polskiego systemu prawnego szczególnych regulacji z zakresu urlopów dla rodziców wcześniaków i dzieci hospitalizowanych po narodzinach. Regulacja wejdzie w życie już w pierwszym kwartale 2025 r.

Od kiedy dyrektywa o pracy platformowej? Jakie zmiany wprowadza? [WYWIAD]

Dyrektywa odnosi się do osób zarobkujących za pośrednictwem platform cyfrowych, łącznie ponad 28 milionów w Unii Europejskiej. - tłumaczy Veronika Bush, szefowa ds. polityki publicznej na Europę Środkowo-Wschodnią i kraje bałtyckie w Wolt. Od kiedy dyrektywa o pracy platformowej będzie obowiązywała w Polsce? Jakie zmiany wprowadza?

Przeklinasz w pracy? Możesz być za to nawet zwolniony, szczególnie gdy jesteś kierownikiem

Zakłócasz spokój w zakładzie pracy, nie realizujesz zasad koleżeństwa, przeklinasz, wprowadzasz nerwową atmosferę dezorganizującą prace innych, przekraczasz granice dozwolonej krytyki, prezentujesz lekceważącą postawę to możesz być za to zwolniony z pracy.

Nauczyciele na to czekali: MEN przyjęło propozycję ZNP w sprawie nagród jubileuszowych

Ostatnio w MEN oraz w ZNP sporo się dzieje. Rozmowy i prace nad ustawami czy propozycjami znacznie przyspieszyły. Prawdopodobnie już od 2025 r. sytuacja nauczycieli się polepszy. B. Nowacka wprost wskazała, że: "Razem z premierem jesteśmy po rozmowach z ministrem finansów i wiem, że niektóre z rozwiązań będą wdrażane szybciej (…)".

REKLAMA

234 zł albo 314,96 zł miesięcznie składki zdrowotnej w 2025 r. - sprawdź dla kogo

Co ze składką zdrowotną od 2025 roku? To zależy dla kogo. Dla jednych ta składka pozostanie bez zmian i wyniesie np. 234 zł, a dla drugich ulegnie zmniejszeniu zgodnie ze zmianami, gdzie minimalna podstawa wymiaru składki zdrowotnej zostanie obniżona do 75% minimalnego miesięcznego wynagrodzenia i wyniesie np.  314,96 zł.

Komunikat ZUS: Ograniczenie w PUE/eZUS w dostępie do kreatora wniosku o wakacje składkowe

Zakład Ubezpieczeń Społecznych informuje o Ograniczenie w PUE/eZUS w dostępie do kreatora wniosku o wakacje składkowe dla płatników składek na PUE/eZUS.

Wyższa nagroda jubileuszowa i odprawa pieniężna w budżetówce w 2025 r., czy będzie?

Wyższa nagroda jubileuszowa i odprawa pieniężna w budżetówce w 2025 r., czy będzie? Była zmiana w listopadzie 2023 r. ale nie było w 2024 r., zatem co w 2025 r.? Takie wątpliwości i pytania padają, szczególne w związku z zapowiadanymi 5% podwyżkami wynagrodzeń w ustawie budżetowej na 2025 r.

Pracownicy nadal są poszukiwani. 9000 zł dla mechanika – liczy się fach w ręku, a nie papierek!

Pracodawcy nadal poszukują pracowników i oferują całkiem przyzwoite wynagrodzenie. Pomocna w znalezieniu pracowników może być Centralna Baza Ofert Pracy. Przedstawiamy kilka przykładowych ofert pracy. Może ktoś się skusi?

REKLAMA

ZUS rozpatruje wnioski o wakacje składkowe. Płatnik znajdzie informacje na swoim profilu w PUE ZUS

W listopadzie w całym kraju przedsiębiorcy złożyli ponad 1,3 mln wniosków o wakacje składkowe. Każdy uprawniony przedsiębiorca, który chciał skorzystać z tej formy wsparcia w grudniu tego roku, miał czas na złożenie wniosku do końca listopada. Wnioski, które wpływają w grudniu, uprawniają do ulgi dopiero w styczniu 2025 r.

ZUS: Fundusz Ubezpieczeń Społecznych niezmiennie stabilny

ZUS: Fundusz Ubezpieczeń Społecznych niezmiennie stabilny. Ile mamy zatrudnionych cudzoziemców? Na co idzie najwięcej wydatków z FUS? Ile wynosiła przeciętna wysokość wypłaconej emerytury i renty w trzech kwartałach 2024 r.?

REKLAMA