REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Praca w Konstytucji RP

Doktor nauk prawnych, adwokat, adiunkt na Wydziale Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie w Katedrze Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego.
Praca w Konstytucji RP
Dziennik Ustaw

REKLAMA

REKLAMA

W dniu 3 maja 2023 r. obchodzone jest Święto Narodowe Trzeciego Maja - z okazji rocznicy uchwalenia Konstytucji z 3 maja z 1791 r. Przyjmuje się, że Konstytucja 3 maja była pierwszą w nowożytnej Europie i drugą na świecie (po amerykańskiej). Konstytucja ta nie odnosiła się w wielu aspektach do pracy ludzkiej, jednak stanowiła ona inspirację do treści aktualnej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., (Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483, dalej: Konstytucja), która w wielu aspektach odnosi się do podstawowych wartości demokratycznych, w tym związanych z pracą. 
rozwiń >

Co Konstytucja RP wskazuje na temat pracy?

Konstytucja RP, jako ustawa zasadnicza stanowiąca najważniejsze źródło prawa w Polsce, odnosi się do wielu aspektów związanych z pracą ludzką. Co ważne, zgodnie z hierarchią aktów prawnych m.in ustawy, rozporządzenia czy uchwały muszą być zgodne Konstytucją. Kodeks pracy określający w sposób szczegółowy prawa i obowiązki pracowników oraz pracodawców odnosi się do ogólnych zasad konstytucyjnych związanych z pracą.

REKLAMA

Autopromocja

Konstytucja odnosi się do takich zagadnień związanych z pracą:

  1. Wolność pracy i prawo do pracy, w tym wolność wyboru zawodu.
  2. Dialog i współpraca partnerów społecznych (czyli związków zawodowych, organizacji pracodawców i strony rządowej).
  3. Wolność działalności gospodarczej.
  4. Solidarność społeczna (np. w zakresie ubezpieczeń społecznych).
  5. Ochrona pracy przez państwo, w tym sprawowanie nadzoru nad warunkami wykonywania pracy (tu chodzi m.in. o działania Państwowej Inspekcji Pracy).
  6. Równość wobec prawa i w prawie, w tym zakaz dyskryminacji z życiu zawodowym i nakaz równego traktowania (szczególnie kobiet i mężczyzn w zakresie zatrudnienia).
  7. Wolność zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców - w tym prowadzenie rokowań, strajków, zawierania układów zbiorowych pracy.
  8. Zakaz zatrudniania dzieci.
  9. Prawo do pracy w bezpiecznych i higienicznych warunkach pracy.
  10. Prawo do wypoczynku i prawo do urlopu.
  11. Prawo do zabezpieczenia społecznego w razie choroby pracowników.
  12. Prawo osób niepełnosprawnych do pomocy państwa, w tym w zakresie zatrudnienia.

Co jest podstawą ustroju gospodarczego Polski?

Podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej jest społeczna gospodarka rynkowa oparta na:

  • wolności działalności gospodarczej
  • własności prywatnej
  • solidarności
  • dialogu
  • współpracy partnerów społecznych.

Jak w Konstytucji rozumiana jest praca?

Praca w Konstytucji rozumiana jest w sposób szeroki. Ustawodawca w dość generalny sposób wskazuje, że praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej a państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy. Chodzi o każdego rodzaju pracę, a nie tylko pracę w ścisłym rozumieniu z Kodeksy Pracy. Ochronie podlegają więc w konstytucyjnym ujęciu osoby zatrudnione różnych podstawach prawnych, nie tylko w oparciu o stosunek pracy. Przepis stanowi klauzulę generalną, a tym samym pozwala na budowanie różnych modeli ochrony pracy, w tym także modelu ochrony pracy wykonywanej w formie działalności gospodarczej, np. przez samozatrudnionych czy przedsiębiorców. Ochroną objęta jest więc każda praca, zarówno pracowników, zleceniobiorców, samozatrudnionych, praca w gospodarstwie rolnym, praca nieodpłatna, praca wykonywana przez pracodawców i przedsiębiorców niebędących pracodawcami.

Praca jest wartością samą w sobie, ale stanowi też podstawę funkcjonowania gospodarki. Z pracą wiążą się inne aksjologiczne wartości takie jak: godność, wolność, równość czy sprawiedliwość. Jedna z encyklik papieskich, tj. Laborem exercens, napisana przez papieża Jana Pawła II odnosi się do pierwszeństwa pracy przed kapitałem. Praca nie jest bowiem towarem, a wynagrodzenie ceną za ten towar - gdyż ważny jest aspekt podmiotowy pracy (czyli człowieka świadczącego pracę), a nie przedmiotowy.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Funkcja ochronna prawa pracy

Na państwie ciąży obowiązek ochrony pracowników, polegający m.in. na stworzeniu gwarancji prawnych ochrony pracowników przed niezgodnymi z prawem lub nieuzasadnionymi działaniami pracodawców będących "silniejszą" stroną stosunku pracy. Taka ochrona przejawia się m.in. w ustanowieniu minimalnego wynagrodzenia za pracę i minimalnej stawki godzinowej. 

Jednym z takich przejawów ochrony pracy jest np. nowelizowanie Kodeksu Pracy, na skutek implementowania do polskiego porządku prawnego unijnych dyrektyw. W ostatnim czasie, w dniu 26 kwietnia 2023 r. weszły w życie przepisy dot. większej ochrony rodzicielstwa, przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy (m.in. w zakresie umów o pracę na okres próbny i czas określony) oraz co do równowagi między życiem zawodowym a prywatnym.

Władze publiczne mają również prowadzić politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych.

Równość wobec prawa i zakaz dyskryminacji

Konstytucja jasno wyznacza zasadę, że wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Szczególnie ważne jest to, że kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.

Zbiorowe prawa pracy - wolność zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców

W Konstytucji zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców. Związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień. Związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie. międzynarodowe.

Wolność wyboru zawodu i miejsca pracy

Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki co do wolności pracy określa każdorazowo ustawa - regulują np. kryteria dostępu do danego zawodu, np. sędziego czy lekarza. Co ważne, obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.

Zakaz zatrudniania dzieci

Stałe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania określa ustawa, tj. Kodeks pracy wskazujący, że wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku życia jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową i wymaga uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka, a także zezwolenia właściwego inspektora pracy.

Prawo do bezpiecznych warunków pracy

Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa. Co ciekawe, Konstytucja użyła słowa: każdy, a nie pracownik. Odnosi się to więc do szerokiego rozumienia pracy.

Prawo do urlopu

Konstytucja wskazuje, że pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów. Maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.

Prawo do zabezpieczenia społecznego w razie choroby pracownika

Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.

Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego.

Prawo osób niepełnosprawnych do pomocy państwa

Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej.

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

Uprawnienia rodzicielskie - QUIZ
certificate
Jak zdobyć Certyfikat:
  • Czytaj artykuły
  • Rozwiązuj testy
  • Zdobądź certyfikat
1/10
Ile tygodni urlopu macierzyńskiego można maksymalnie wykorzystać jeszcze przed porodem?
nie ma takiej możliwości
3
6
9 - tylko jeśli pracodawca wyrazi na to zgodę
Następne

REKLAMA

Kadry
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
W tym zawodzie jest dyskryminacja ze względu na wiek. Będzie zmiana ustawy i dostosowanie do dyrektywy Rady 2000/78/WE z 27.11.2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy

Podstawową zasadą wynikającą z KP jest zasada równości w zatrudnieniu i niedyskryminacji. Okazuje się, że w pewnych zawodach i przepisach jest więc jawna dyskryminacja ze względu na wiek. W związku z tym będzie zmiana ustawy co do konkretnego zawodu i dostosowanie do dyrektywy Rady 2000/78/WE z 27.11.2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy.

Czy jesienią 2025 wejdzie nowy dodatkowy urlop i wolne od szkoły dla milionów Polaków? Mamy stanowisko rządu

W ostatnim czasie w mediach wrze sprawa potencjalnego urlopu dla dorosłych i wolnego dla dzieci w okresie jesiennym w szkołach. Wielu zastanawia się czy jesienią 2025 wejdzie nowy dodatkowy urlop i wolne od szkoły i czy dojdzie w związku z tym do zmiany organizacji roku szkolnego 2024/2025 oraz 2025/2026. Mamy w tej sprawie stanowisko rządu a konkretnie Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz opinie rozgoryczonych ale i zachwyconych rodziców, uczniów i nauczycieli.

Pracodawca wyśle Cię na urlop nie pytając o zdanie, nie możesz się sprzeciwić

Pracodawca może wysłać Cię na urlop nie pytając o zdanie. Zastanawiasz się jak to możliwe, skoro prawo pracy z założenia ma chronić pracownika. Okazuje się, że jest taka możliwość i nie będzie to naruszenie przepisów prawa pracy.

Waloryzacja emerytury 2025. Ile komornik może zabrać z emerytury w 2025?

Ile komornik może zabrać z emerytury w 2025? To zależy kiedy i zależy do jakich świadczeń i długów emeryta, bo od 1 marca 2025 r. będzie to więcej, ale musi zostać pewne minimum, tzw. wolna kwota od potrąceń. Wszystko za sprawą marcowej waloryzacji emerytur i rent w 2025 r.

REKLAMA

Coraz większe bezrobocie w Polsce. W styczniu po raz kolejny wzrosła liczba osób zarejestrowanych w urzędach pracy

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej szacuje, że w styczniu 2025 r. stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 5,4 proc. To więcej niż w grudniu 2024 r. Resort jednak zapewnia, że sytuacja na rynku pracy w pierwszym miesiącu 2025 r. była stabilna.

Boże Ciało 2025 – kiedy wypada? [DATA]

Kiedy jest Boże Ciało w tym roku? Data Bożego Ciała w 2025 roku wypada w środku czerwca. Ile dni wolnych można otrzymać? Czy trzeba brać urlop wypoczynkowy? Już teraz zaplanuj długi weekend czerwcowy.

Długie weekendy 2025 [KALENDARZ]

Teraz jest dobry czas na zaplanowanie długich weekendów w 2025 roku. 7 długich weekendów, które wypadają w tym roku, pozwala na dłuższy odpoczynek od pracy bez wykorzystywania urlopu wypoczynkowego lub z wykorzystaniem tylko jednego dnia urlopu. Kiedy wypadają w tym roku? Oto kalendarz długich weekendów 2025.

Rodzice najczęściej wybierają świadczenie Aktywnie w żłobku. Wsparcie z ZUS może wynieść nawet 1900 zł miesięcznie

ZUS od początku działania programu Aktywny Rodzic wypłacił ponad 1,1 mld zł. Program obejmuje trzy świadczenia "aktywnie w domu", "aktywni rodzice w pracy" i "aktywnie w żłobku". Rodzice najczęściej decydują się na wsparcie żłobkowe, na które ZUS do tej pory przekazał łącznie 688 mln zł.

REKLAMA

5 przykazań HR na 2025 rok

Co czeka działy HR w 2025 roku? Artykuł zawiera najważniejsze tematy, z którymi trzeba zmierzyć się w najbliższych miesiącach. Należą do nich: zmiany w komunikacji i digitalizacja procesów kadrowych, zaangażowanie więcej sztucznej inteligencji, wyrównywanie kompetencji cyfrowych pomiędzy pokoleniami, przygotowania do dyrektywy o równości płac. Oto 5 przykazań HR na 2025 rok.

Zwolnienia grupowe 2025 [który pracodawca może zwolnić, kogo i z jakich przyczyn, jaka odprawa]

Zwolnienia grupowe to specyficzny sposób rozwiązania umów o pracę z większą ilością pracowników. Do przeprowadzenia takich zwolnień mają prawo pracodawcy spełniający określone wymogi - muszą mieć odpowiednio wysoki poziom zatrudnienia, a zwolnienie musi mieć określone przyczyny i być przeprowadzone w określonym czasie. Także nie każdy pracownik może być objęty zwolnieniem grupowym.

REKLAMA