Uprawnienia rodzicielskie w 2010 r.

Ustawa – Kodeks pracy ujednolica i zrównuje zakres ochrony stosunku pracy pracowników korzystających z urlopu macierzyńskiego podstawowego i dodatkowego, pracowników korzystających z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, a także pracowników korzystających z urlopu ojcowskiego.

Dotychczas najliczniejszy katalog takich uprawnień i zasad dotyczył pracowników korzystających z urlopu macierzyńskiego. Obejmuje on:

• zasadę, zgodnie z którą sąd pracy może nie uwzględnić roszczenia pracownika o przywrócenie do pracy wyłącznie w razie likwidacji lub upadłości pracodawcy (art. 45 § 3 k.p.),

• zasadę, zgodnie z którą w przypadku przywrócenia do pracy wyrokiem sądowym przysługuje prawo do wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy (art. 47 i art. 57 § 2 k.p.),

• prawo wyboru roszczenia w razie zwolnienia z pracy (przywrócenie do pracy albo odszkodowanie) w przypadku zatrudnienia na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy (art. 50 § 5 k.p.),

• prawo do wykorzystania urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim (art. 163 § 3 k.p.),

• zasadę, zgodnie z którą rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego odracza się w związku z rozpoczęciem urlopu macierzyńskiego (art. 165 pkt 4 k.p.),

• zasadę, zgodnie z którą następuje przerwanie urlopu wypoczynkowego z powodu rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego (art. 166 pkt 4 k.p.),

• szczególną ochronę stosunku pracy (art. 177 k.p.),

• zasady dzielenia się urlopem macierzyńskim między rodzicami dziecka (art. 180 § 5 i 6 k.p.),

• prawo pracownika–ojca wychowującego dziecko do korzystania z części urlopu macierzyńskiego w razie, gdy matka dziecka jest hospitalizowana i choroba uniemożliwia jej sprawowanie opieki nad dzieckiem (art. 180 § 6¹–6³ k.p.),

• prawo do wykorzystania części urlopu macierzyńskiego przez ojca dziecka w razie śmierci matki w czasie takiego urlopu (art. 180 § 7 k.p.),

• prawo do 7 dni urlopu macierzyńskiego przypadającego po zgonie dziecka, który nastąpił po upływie 8 tygodni życia (art. 180¹ § 2 k.p.),

• zasadę, zgodnie z którą 1 tydzień urlopu macierzyńskiego odpowiada 7 dniom kalendarzowym (art. 183¹ § 1 k.p.),

• prawo powrotu po zakończeniu urlopu macierzyńskiego do pracy na dotychczasowym lub równorzędnym stanowisku (art. 183² k.p.).

Świadczenia z tytułu krajowej podróży służbowej >>

Gwarancja powrotu do pracy na dotychczasowym stanowisku

Ustawa z 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy wprowadziła, poczynając od 19 stycznia 2009 r., wyraźną gwarancję w zakresie trwałości stosunku pracy dla pracowników korzystających z urlopu macierzyńskiego i z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Przepis art. 183² k.p. zapewnia takim pracownikom po zakończeniu urlopu powrót do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywaliby, gdyby nie korzystali z urlopu.

---

Od dnia wejścia w życie ustawy z 5 listopada 2009 r. taka sama ochrona obejmuje pracowników powracających z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, a także z urlopu ojcowskiego.

1 stycznia 2010 r. weszły w życie przepisy Kodeksu pracy, na podstawie których pracownik–ojciec ma prawo do urlopu ojcowskiego. Prawo do takiego urlopu wynika z art. 182³ k.p. Nakazuje on stosowanie odpowiednio do pracownika–ojca wychowującego dziecko w okresie urlopu ojcowskiego przepisów dotyczących urlopu macierzyńskiego. Przepisy omawianej nowelizacji uzupełniają zakres tej ochrony o gwarancję powrotu na dotychczasowe lub równorzędne stanowisko pracy po zakończeniu urlopu ojcowskiego.

Tym samym pracownik–ojciec wychowujący dziecko, korzystający z urlopu ojcowskiego został objęty identyczną ochroną w zakresie warunków powrotu do pracy po zakończeniu urlopu, z jakiej korzystają już pracownicy powracający do pracy z urlopu macierzyńskiego i z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Pracownicy korzystający z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego

Dotychczas stosunek pracy pracowników korzystających z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego nie był objęty ochroną, jaka przysługuje pracownikom korzystającym z urlopu macierzyńskiego.

Kiedy ojciec korzysta z urlopu macierzyńskiego >>

Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła przepisy, dzięki którym pracownikom korzystającym z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługuje taka sama ochrona stosunku pracy, z jakiej korzystają pracownicy przebywający na urlopie macierzyńskim. Od 1 stycznia 2009 r. pracownicy uprawnieni do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego mogą korzystać z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Taką możliwość stworzyła zmiana Kodeksu pracy z 6 grudnia 2008 r. Natomiast nowelizacja Kodeksu pracy z 5 listopada 2009 r. obejmuje szczególną ochroną stosunek pracy (art. 177 k.p.) także pracowników korzystających z dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

Wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy

Nowelizacja wprowadza także przepisy precyzujące termin złożenia wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego. Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do poziomu nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Nowelizacja uzupełnia ten przepis o wskazanie, że wniosek należy złożyć na 2 tygodnie przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy. Jeżeli wniosek zostanie złożony bez zachowania terminu, pracodawca ma obowiązek obniżenia wymiaru czasu pracy nie później niż z dniem upływu 2 tygodniu od dnia złożenia wniosku.

Zmiana ta umożliwi właściwe stosowanie przepisu określającego czas obowiązywania szczególnej ochrony stosunku pracy takich pracowników. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy.

Podstawa prawna:

• ustawa z 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy (DzU nr 219, poz. 1704).