Tworzenie rad pracowników

Ostatnia nowelizacja miała na celu dostosowanie przepisów ustawy o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 1 lipca 2008 r. (sygn. K 23/07). Nowela zlikwidowała tzw. związkowy i mieszany tryb tworzenia rady pracowników.

Autopromocja

Pierwszy z nich polegał na tym, że reprezentatywne organizacje związkowe samodzielnie wybierały wszystkich członków rady.

Drugi tryb, tzw. mieszany przewidziany na wypadek braku porozumienia działających u danego pracodawcy kilku organizacji związkowych, umożliwiał pracownikom wybór członków rady, ale spośród kandydatów wskazanych przez związki.

Trybunał Konstytucyjny zakwestionował konieczność rozwiązania rady wyłonionej w trybie wyborów przez pracowników spośród kandydatów zgłoszonych przez grupy pracowników (tzw. tryb ogólnozałogowy) w razie objęcia pracodawcy zakresem działania reprezentatywnej zakładowej organizacji związkowej (art. 4 ust. 5 ustawy przed nowelizacją), dlatego i ten przepis został przez ustawodawcę wykreślony. Problem konstytucyjny zdaniem Trybunału polegał na tym, że pracownicy niebędący członkami reprezentatywnej organizacji związkowej zatrudnieni u pracodawcy, u którego działa taka organizacja, nie mieli żadnego, nawet pośredniego wpływu na wybór i działanie, a tym samym i na sposób pełnienia funkcji przez członków rady pracowników.

Wybieranie rad pracowników przez związki zawodowe jest sprzeczne z konstytucją>>

Wybory powszechne do rad

Poza najistotniejszą zmianą polegającą na „wyczyszczeniu” ustawy z udziału związków zawodowych w procedurze tworzenia rady niewiele się zmienia. Zachowano jedynie ogólnozałogowy tryb wyboru rady w wyborach powszechnych. Procedura ta skonstruowana była i nadal jest w ten sam sposób. U pracodawcy zatrudniającego do 100 pracowników członków rady wybierają pracownicy spośród kandydatów zgłoszonych na piśmie przez grupę co najmniej 10 pracowników, a u pracodawcy zatrudniającego powyżej 100 pracowników – wybierają pracownicy spośród kandydatów zgłoszonych na piśmie przez grupę co najmniej 20 pracowników. Warunkiem i zarazem gwarancją zorganizowania wyborów jest zgłoszenie przez załogę (przynajmniej 10% pracowników zakładu) pracodawcy wniosku w tej sprawie. Co istotne, koszty działalności wybranej w ten sposób rady pracowników będą ponosili wyłącznie pracodawcy.

Działalność rad „związkowych” i „mieszanych” po nowelizacji

Nie jest tak, że po 8 lipca obecnie działające rady pracowników wybrane w trybie „związkowym” (art. 4 ust. 1 ustawy przed nowelizacją) i „mieszanym” (art. 4 ust. 3 ustawy przed nowelizacją) przestają funkcjonować. Partnerzy społeczni doszli do porozumienia, że rady powołane według starych zasad działają do końca kadencji. W taki właśnie sposób ustawodawca ukształtował więc przepis. Należy zwrócić uwagę, że koniec kadencji tych rad najczęściej nastąpi w 2010 r., ponieważ większość z 2895 rad pracowników powołanych w zakwestionowany przez Trybunał trybie (zob. dane Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, www.mpips.gov.pl) powstało w pierwszym roku obowiązywania ustawy.

Przykład

Pracodawca objęty działaniem zakładowej organizacji związkowej ma w swoim zakładzie pracy radę pracowników, której członków wybrała w 2007 r. właśnie ta organizacja związkowa. Wszyscy członkowie rady są działaczami związkowymi. Pracodawca poinformował radę, że po 8 lipca br. jej kadencja ustaje i pracownicy wybiorą nowych przedstawicieli do rady w wyborach powszechnych.

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

W tym wypadku należy zwrócić uwagę, że informacja pracodawcy nie była prawdziwa, ponieważ kadencja obecnej rady dobiegnie końca dopiero w 2011 r. Nie oznacza to, że rada do tego czasu musi działać. Jeżeli pracownicy chcieliby odwołać któregoś z członków dotychczasowej rady, mogą to uczynić, składając stosowny wniosek. Wniosek w sprawie ustania członkostwa podpisany przez co najmniej 50% pracowników, zatrudnionych u pracodawcy przez co najmniej 6 miesięcy, składa się radzie (chociaż ustawodawca wyraźnie nie zapisał w ustawie nowelizującej z 22 maja 2009 r., komu należy złożyć wniosek).

Obowiązki pracodawcy w zakresie funkcjonowania rad pracowników>>

Ponadto ustawodawca postanowił, że kadencja dotychczasowej rady wygaśnie, jeżeli liczba jej członków spadnie poniżej 3 pracowników. Z kolei członkostwo w radzie ustanie w razie rozwiązania albo wygaśnięcia stosunku pracy, zrzeczenia się funkcji albo odwołania przez organizację związkową, która dokonała wyboru członka rady pracowników albo której kandydat został wybrany na członka rady pracowników. Koszty działania rad „związkowych” i „mieszanych” ponoszą nadal, tj. do końca kadencji, organizacje związkowe.

Problem z porozumieniem zawartym ze związkami zawodowymi

Mimo zmiany przepisów pozostają wątpliwości w sytuacji, gdy pracodawca zawarł z organizacją związkową porozumienie w trybie art. 24 ustawy o informowaniu pracowników. Dotychczasowa regulacja przewidywała, że ustawy nie stosuje się do pracodawców, u których przed dniem wejścia w życie ustawy zostało zawarte porozumienie dotyczące informowania pracowników i przeprowadzania z nimi konsultacji, zapewniające warunki informowania i przeprowadzania konsultacji co najmniej równe określonym w ustawie oraz uwzględniające interes pracodawcy i pracowników.

Porozumienie organizacji związkowych w sprawie tworzenia rady pracowników>>

Niestety ustawodawca nie zdecydował się na doprecyzowanie przepisów ustawy w tym względzie, dlatego praktyka sama musi poradzić sobie z problemem. Porozumienie nie jest nieważne z mocy prawa. Należy jednak uwzględnić wolę pracowników, którzy mają obecnie prawo do wyboru członków rady. Jeżeli pracownicy nie wnoszą zastrzeżeń do reprezentowania ich interesów przez związek zawodowy, to porozumienie może nadal obowiązywać.

Jeżeli jednak chcieliby utworzyć radę na nowo, to w tym wypadku jedna ze stron porozumienia powinna zgłosić drugiej stronie zastrzeżenie w trybie art. 24 ust. 3 i 4 ustawy o informowaniu pracowników o braku podmiotowości do reprezentowania pracowników po stronie związku zawodowego (w związku z wyrokiem TK). Takie zastrzeżenie prowadziłoby do rozwiązania porozumienia za 30-dniowym wyprzedzeniem.

Podstawa prawna:

• art. 4 i 24 ustawy z 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (DzU nr 79, poz. 550) – w brzmieniu obowiązującym do dnia 8 lipca 2009 r.,

• art. 1–3 ustawy z 22 maja 2009 r. o zmianie ustawy o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (DzU nr 97, poz. 805),

• wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 1 lipca 2008 r. (K 23/07, DzU nr 120, poz. 778).