Ustalanie kapitału początkowego

Kapitał początkowy ustala się na podstawie przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zwanej dalej ustawą emerytalną, osobom objętym reformą emerytalną, czyli urodzonym po 31 grudnia 1948 r., które to osoby przed 1 stycznia 1999 r. posiadają okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące co najmniej 6 miesięcy i 1 dzień.

Autopromocja

Sposób ustalenia kapitału

Ustalenie kapitału polega na obliczeniu w specjalny sposób hipotetycznej emerytury na 1 stycznia 1999 r. na podstawie okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed tym dniem, którą ustala się na podstawie kwot obliczonych według okresów:

• składkowych,

• nieskładkowych oraz

• tzw. kwoty socjalnej, będącej iloczynem 24% kwoty bazowej (stanowiącej 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z II kwartału 1998 r., wynoszącej 1220,89 zł), oraz współczynnika p – proporcjonalnego do wieku i stażu ubezpieczeniowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r.

Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed 1999 r.:

• okresy składkowe, o których mowa w art. 6 ustawy emerytalnej,

• okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5 ustawy emerytalnej, bez ograniczenia ich wymiaru,

• pozostałe okresy nieskładkowe (wskazane w art. 7 pkt 1–4 i 6–12 ustawy emerytalnej, w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Następnie kwotę ww. emerytury hipotetycznej mnoży się przez liczbę 209 (określającą długość średniego przeciętnego trwania życia osoby w wieku 62 lat wyrażoną w miesiącach). Tak uzyskaną kwotę kapitału początkowego ewidencjonuje się na koncie ubezpieczonego w ZUS.

Autopromocja

Wypadki przy pracy. Procedury i świadczenia

Sprawdź

Kwota kapitału początkowego ma wpływ na wysokość emerytury liczonej zgodnie z kontem emerytalnym w ZUS. Emerytura dla osoby urodzonej po 31 grudnia 1948 r., która osiąga powszechny wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Podstawę obliczenia tej emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego.

Wymiar kapitału dla osób posiadających okresy zagraniczne

Kapitał początkowy ustalany jest na podstawie polskiego ustawodawstwa. Umowy międzynarodowe w dziedzinie ubezpieczeń społecznych nie zawierają specjalnych postanowień dotyczących w sposób wyraźny ustalania kapitału początkowego. Pośrednio jednak zawarcie takiej umowy z określonym państwem może mieć znaczenie do ustalania kapitału początkowego osobom posiadającym także okresy ubezpieczenia w takim państwie. Skutki takie wywiera także uczestnictwo Polski w Unii Europejskiej. W wyniku przystąpienia Polski do UE w Polsce obowiązuje rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71, dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Rozporządzenie nr 1408/71 określa sposób ustalania prawa i obliczania wysokości emerytur i rent dla osób, które migrowały zarobkowo w obrębie Unii i z tego powodu mają w karierze zawodowej okresy ubezpieczenia przebyte w różnych państwach członkowskich. Rozporządzenie to przewiduje zasadę sumowania okresów do celów przyznania prawa do świadczeń, jak również proporcjonalne obliczanie świadczeń ustalonych za łączone okresy ubezpieczenia przebyte w różnych państwach. Emerytura lub renta liczona jest w sposób proporcjonalny, jeżeli do nabycia prawa do tego świadczenia konieczne było uwzględnienie okresów ubezpieczenia lub zamieszkania przebytych w innych państwach członkowskich, bądź jeśli co prawda nie było takiej konieczności, jednak wyliczenie proporcjonalne świadczenia jest korzystniejsze dla osoby zainteresowanej.

Autopromocja

Podstawa wymiaru składek ZUS. Praktycznie rozliczenia

Sprawdź

Emeryturę lub rentę proporcjonalną (pro rata temporis) oblicza się dwuetapowo:

• w pierwszej kolejności oblicza się kwotę teoretyczną świadczenia z tytułu okresów ubezpieczenia lub zamieszkania przebytych we wszystkich państwach członkowskich,

• następnie instytucja ustalająca świadczenie na podstawie kwoty teoretycznej liczy kwotę rzeczywistą świadczenia proporcjonalnie do stosunku okresów przebytych w państwie, w którym ustalane jest świadczenie do sumy okresów przebytych we wszystkich państwach członkowskich.

Co do zasady każde państwo członkowskie zobowiązane jest więc do ponoszenia ciężaru finansowego świadczeń emerytalno-rentowych z tytułu okresów przebytych zgodnie z ustawodawstwem tego państwa.

Autopromocja

Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych

Sprawdź

W rozporządzeniu nr 1408/71 znajduje się jednak szczególna regulacja, zgodnie z którą instytucja państwa członkowskiego nie jest zobowiązana do przyznawania świadczeń z tytułu okresów spełnionych na podstawie stosowanego przez nią ustawodawstwa, które podlegają uwzględnieniu w momencie realizacji ryzyka, jeżeli:

• długość tych okresów jest krótsza niż jeden rok oraz

• przy uwzględnieniu jedynie tych okresów nie zostało nabyte prawo do świadczeń na podstawie tego ustawodawstwa.

Instytucja właściwa każdego z zainteresowanych państw członkowskich obowiązana jest uwzględnić te okresy do celów stosowania obliczenia teoretycznej kwoty emerytury lub renty.

Regulacja ta ma zastosowanie przy ustalaniu emerytur i rent przez ZUS na podstawie polskich przepisów prawnych. Jeśli zagraniczna instytucja ubezpieczeniowa potwierdzi, że z tytułu przebytego przez daną osobę okresu ubezpieczenia lub zamieszkania krótszego niż rok w tym państwie nie przysługuje żadne świadczenie, wówczas ZUS, ustalając emeryturę lub rentę tej osobie, uwzględnia taki okres w wymiarze polskiego świadczenia. ZUS przyporządkowuje ten okres do polskich okresów składkowych bądź nieskładkowych i zwiększa wymiar polskiej emerytury o wartość okresów zagranicznych. Dotyczy to jednak emerytury ustalanej na starych zasadach, których prawo i wysokość uzależnione są od długości okresów ubezpieczenia. Nie dotyczy to jednak nowej emerytury, dla której długość okresów ubezpieczenia nie odgrywa roli zarówno, gdy chodzi o nabywanie uprawnień, jak i wymiar emerytury, liczonej na podstawie środków zewidencjonowanych na koncie emerytalnym.

Podstawa prawna:

• art. 48 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (DzU UE L 97.28.1/1 ze zm.),

• art. 18, 24, 26, 174 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.).