Nowe zasady wynagradzania dla członków zarządów, rad nadzorczych i głównych księgowych

Nowe zasady wynagradzania dla członków zarządów, rad nadzorczych i głównych księgowych wynikające z ustawy z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami.

Geneza ustawy z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami

Ustawa z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami podpisana przez Prezydenta RP w dniu 26 lipca 2016 r. wprowadzi dużo zmian w zakresie wynagrodzeń członków zarządów, rad nadzorczych i głównych księgowych w spółkach z określonym kapitałem.

Jak czytamy w uzasadnieniu projektu ustawy z 9 czerwca 2016 r. ustawa kominowa, czyli ustawa z 3 marca 200 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi miała zastosowanie tylko do spółek z większościowym udziałem Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. "To powodowało znaczne nierówności w zakresie wynagradzania członków organów zarządzających spółek kontrolowanych przez Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, wynikające jedynie z faktu przekroczenia przez te podmioty poziomu 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji. Przepisy ustawy kominowej prowadziły do sytuacji patologicznych, ale i niczym nieuzasadnionych dysproporcji w zarobkach. Dla przykładu wynagrodzenie zasadnicze prezesa zarządu PKN Orlen S.A. wynosiło rocznie 1,7 mln zł (dane za 2015 r.), a prezesa zarządu Grupy Lotos S.A. 0,24 mln zł. Powodowało to również dążenie do poszukiwania dodatkowych źródeł wynagradzania – wspomniany prezes zarządu Grupy Lotos S.A. w 2015 r. osiągnął dochody (świadczenia) w spółkach zależnych i stowarzyszonych w wysokości 1,2 mln zł."

Nowa ustawa ma ukrócić te dysproporcje.

Polecamy produkt: Jednolity Plik Kontrolny – praktyczny poradnik (wydanie II z dodatkiem specjalnym)

O ustawie z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami mówi się, że jest to nowa ustawa kominowa. Nie zgadzam się z takim twierdzeniem. Mogłoby ono bowiem sugerować, że ustawa kominowa, czyli ustawa z 3 marca 200 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi została uchylona. Tymczasem nic takiego nie ma miejsca.

Nowy zakres podmiotowy ustawy kominowej

Od momentu wejścia w życie ustawy z 9 czerwca 2016 r. ustawa kominowa nie będzie już dotyczyła:

1. jednoosobowych spółek prawa handlowego utworzonych przez Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego;
2. spółek prawa handlowego, w których udział Skarbu Państwa przekracza 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji;
3. spółek prawa handlowego, w których udział jednostek samorządu terytorialnego przekracza 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji;
4. spółek prawa handlowego, w których udział spółek, o których mowa w pkt 1-3, przekracza 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji.

To oznacza, że kominówka nie będzie regulowała zasad wynagradzania w ww. jednostkach organizacyjnych:

1. kierowników jednostek organizacyjnych wymienionych (prezesów);
2. zastępców kierowników jednostek organizacyjnych (wiceprezesów);
3. członków organów zarządzających jednostek organizacyjnych (członków zarządów);
4. członków rad nadzorczych;
5. głównych księgowych jednostek organizacyjnych.

Powyższe z kolei oznacza, że ustawa kominowa zyskała nowy, węższy zakres podmiotowy, będzie dotyczyła bowiem tylko:

1. przedsiębiorstw państwowych;
2. państwowych jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, które nie są jednocześnie podmiotami, o których mowa w pkt 4 i 5, oraz nie są szkołami wyższymi;
3. samorządowych jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, które nie są jednocześnie spółkami prawa handlowego utworzonymi przez jednostki samorządu terytorialnego lub Skarb Państwa, spółkami prawa handlowego, w których udział jednostek samorządu terytorialnego przekracza 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji, spółkami prawa handlowego,  w których udział ww. spółek przekracza 50% liczby akcji;
4. agencji państwowych, bez względu na ich formę organizacyjno-prawną, w tym agencji wykonawczych w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z późn. zm.);
5. instytutów badawczych lub podmiotów, do których stosuje się odpowiednio przepisy o instytutach badawczych;
6. fundacji, w których dotacja ze środków publicznych przekracza 25% rocznych przychodów albo w których mienie pochodzące ze środków publicznych przekracza 25% majątku fundacji na koniec roku kalendarzowego i jego wartość przekracza 10% przychodów tej fundacji;
7. państwowych jednostek budżetowych, z wyjątkiem organów administracji publicznej i organów wymiaru sprawiedliwości oraz podmiotów, których kierownicy podlegają przepisom ustawy z dnia 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 79, poz. 430 i Nr 112, poz. 654);
8. samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej.

---

Dwuskładnikowe wynagrodzenie członka zarządu według nowej ustawy z 9 czerwca 2016 r.

Ustawa z 9 czerwca 2016 r. objęła wszystkie zasady wynagradzania członków zarządów i rad nadzorczych w spółkach z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub ich podmiotów.

Członek zarządu spółki z większościowym pakietem udziału Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego dotychczas otrzymywał wynagrodzenie miesięczne w stałej kwocie, co wynikało z ustawy z 3 marca 200 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi. Teraz w związku z ustawą z 9 czerwca 2016 r. będzie mógł otrzymać dodatkowe wynagrodzenie - zmienne (jest to tzw. wynagrodzenie uzupełniające za rok obrotowy spółki), oprócz oczywiście stałej podstawy. Część stała wynagrodzenia miesięcznego członka organu zarządzającego, uzależniona będzie od skali działalności spółki, w szczególności wartości jej aktywów, osiąganych przychodów i wielkości zatrudnienia. Wysokość ta jest dokładnie określona w art. 4 ust. 1 ustawy z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami. Część zmienna wynagrodzenia członka organu zarządzającego, stanowiąca wynagrodzenie uzupełniające za rok obrotowy spółki, uzależniona będzie od poziomu realizacji celów zarządczych. Wagi tych celów, a także obiektywne i mierzalne kryteria ich realizacji i rozliczania ustalane będą dla poszczególnych lub wszystkich członków organu zarządzającego. Część zmienna nie może przekroczyć 50%, a spółce, która w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych spełniła przynajmniej dwie poniższe przesłanki:

• zatrudniała średniorocznie co najmniej 1251 pracowników,
• osiągnęła roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych wyższy niż równowartość w złotych 250 milionów euro,
• sumy aktywów jej bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat były wyższe niż równowartość w złotych 215 milionów euro,

wynagrodzenie zmienne nie może przekroczyć 100% wynagrodzenia podstawowego członka zarządu w poprzednim roku obrotowym.

Projekty uchwał w sprawie wynagrodzeń zawierają postanowienia przewidujące, że wynagrodzenie uzupełniające członka organu zarządzającego przysługuje po zatwierdzeniu sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego spółki za ubiegły rok obrotowy oraz udzieleniu temu członkowi organu zarządzającego absolutorium z wykonania przez niego obowiązków przez walne zgromadzenie.

Nagroda roczna dla członka zarządu

Według ustawy kominowej osoby te mogły otrzymać nagrodę roczną. Nowe zasady to wykluczają. Zamiast nagrody rocznej będzie mogło być przyznane wynagrodzenie uzupełniające. Będzie ono płatne w takim terminie jak zwykle była płatna nagroda roczna, czyli po rocznym walnym zgromadzeniu (zgromadzeniu wspólników)

Zakaz konkurencji dla członka zarządu

Jeśli chodzi o zakaz konkurencji to z ustawy z dnia 9 czerwca 2016 r. wynika, iż:

1. z członkiem zarządu może być podpisana umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku będącego podstawą pełnienia funkcji może ale tylko w przypadku pełnienia funkcji przez członka organu zarządzającego przez okres co najmniej trzech miesięcy. Umowa o zakazie konkurencji z członkiem organu zarządzającego spółki może przewidywać okres zakazu konkurencji nieprzekraczający sześciu miesięcy po ustaniu pełnienia funkcji;
2. nie jest dopuszczalne zawarcie umowy o zakazie konkurencji po rozwiązaniu lub wypowiedzeniu umowy o świadczenie usług;
3. w razie niewykonania lub nienależytego wykonania przez członka organu zarządzającego spółką umowy o zakazie konkurencji będzie on zobowiązany do zapłaty kary umownej na rzecz spółki, nie niższej niż wysokość odszkodowania przysługującego za cały okres zakazu konkurencji;
4. zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki została zawarta umowa o zakazie konkurencji, w razie podjęcia się pełnienia przez członka organu zarządzającego funkcji w innej spółce;
5. w sprawach tych umów stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące umów o zakazie konkurencji z Kodeksu pracy, przy czym odszkodowanie za każdy miesiąc, o którym mowa w tych przepisach, nie może być wyższe niż 100% wynagrodzenia miesięcznego podstawowego otrzymanego przez członka organu zarządzającego przed ustaniem pełnienia funkcji.

---

Odprawa członka zarządu

Co do odpraw, to w razie rozwiązania albo wypowiedzenia umowy o świadczenie usług zarządzania członka organu zarządzającego przez spółkę, z innych przyczyn niż naruszenie podstawowych obowiązków wynikających z tej umowy, członkowi organu zarządzającego może ona być przyznana ale w wysokości nie wyższej niż trzykrotność części stałej wynagrodzenia, pod warunkiem pełnienia przez niego funkcji przez okres co najmniej dwunastu miesięcy przed rozwiązaniem tej umowy.

Jest to ewidentna nieścisłość ustawy z 9 czerwca 2016 r. Co bowiem oznaczają podstawowe obowiązki wynikające z umowy zawartej z członkiem zarządu? W prawie pracy naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych kwalifikuje się zasadniczo do rozwiązania umowy o pracę w oparciu o art. 52 § 1 pkt 1, czyli tzw. dyscyplinarka. Czy w takiej sytuacji wypłata odprawy ma w ogóle sens?

Zasady wynagradzania w uchwałach

Od teraz w uchwałach w sprawie wynagrodzeń muszą znaleźć się elementy obligatoryjne oraz fakultatywne.

Elementy obligatoryjne - projekty uchwał w sprawie wynagrodzeń przewidywać będą, że:

1. z członkiem organu zarządzającego spółka zawiera umowę o świadczenie usług zarządzania na czas pełnienia funkcji, z obowiązkiem świadczenia osobistego takiego członka, bez względu na to, czy działa on w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej;
2. wynagrodzenie całkowite członka organu zarządzającego składa się z części stałej, stanowiącej wynagrodzenie miesięczne podstawowe, określonej kwotowo, oraz części zmiennej, stanowiącej wynagrodzenie uzupełniające za rok obrotowy spółki;
3. istnieje możliwość wypowiedzenia przez spółkę umowy o świadczenie usług zarządzania, przy czym umowa ta może określać różne terminy wypowiedzenia, zależne od okresu jej wykonywania, jednak nie dłuższe niż 3 miesiące, oraz przewidywać, że termin wypowiedzenia upływa z końcem miesiąca kalendarzowego;
4. członek organu zarządzającego nie będzie pobierał wynagrodzenia z tytułu pełnienia funkcji członka organu w podmiotach zależnych od spółki w ramach grupy kapitałowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów;
5. umowa o świadczenie usług zarządzania zawiera obowiązek informowania przez członka organu zarządzającego o zamiarze pełnienia funkcji w organach innej spółki handlowej, nabyciu w niej akcji lub udziałów oraz może przewidywać zakaz pełnienia funkcji w organach jakiejkolwiek innej spółki handlowej lub wprowadzać inne ograniczenia dotyczące działalności członka organu zarządzającego.

Projekty uchwał w sprawie wynagrodzeń wyznaczają cele zarządcze, wagi tych celów, a także obiektywne i mierzalne kryteria ich realizacji i rozliczania. Projekt uchwały w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń członków organu zarządzającego może ponadto przewidywać, że uszczegółowienia celów, wag i kryteriów, o których mowa w zdaniu pierwszym, dokona organ lub podmiot określający wynagrodzenie członka organu zarządzającego i zawierający z tym członkiem umowę o świadczenie usług zarządzania.

Polecamy serwis: Wynagrodzenie i inne świadczenia

Elementy fakultatywne - projekty uchwał w sprawie wynagrodzeń mogą także określać w szczególności:

1. uprawnienia członków organu zarządzającego do korzystania z określonych urządzeń technicznych oraz zasobów stanowiących mienie spółki. W takim przypadku trzeba jednak w uchwale określić zasady przyznawania zapewnianych przez spółkę urządzeń technicznych oraz zasobów stanowiących mienie spółki do wykorzystania przez członków organu zarządzającego, niezbędnych do wykonywania ich funkcji, w szczególności mogą przewidywać limity dotyczące kosztów, albo sposób określania tych limitów, jakie spółka ponosi w związku z dostępem i wykorzystywaniem tych urządzeń i zasobów;
2. wysokość odprawy dla członków organu zarządzającego;
3. wysokość i warunki przyznania członkom organu zarządzającego odszkodowania z tytułu zakazu konkurencji;
4. w jakiej części wypłata wynagrodzenia uzupełniającego jest uzależniona od terminu, nie dłuższego niż 36 miesięcy i warunków, w szczególności powodujących utratę prawa do otrzymania wynagrodzenia uzupełniającego w całości albo w części, jeżeli w oznaczonym w umowie terminie zajdą okoliczności mające wpływ na realizację określonych w umowie celów zarządczych.

Nowe uchwały muszą być podjęte do końca czerwca 2017 r.

Rodzaj umowy łączącej członka zarządu ze spółką

W zakresie umowy łączącej członka zarządu ze spółką ustawa z 9 czerwca 2016 r. wprowadza bardzo ciekawą sytuację.

Otóż w art. 4 ust. 8 stwierdza ona, iż  "(...) Projekt uchwały w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń członków organu zarządzającego może ponadto przewidywać, że uszczegółowienia celów, wag i kryteriów, o których mowa w zdaniu pierwszym, dokona organ lub podmiot określający wynagrodzenie członka organu zarządzającego i zawierający z tym członkiem umowę o świadczenie usług zarządzania".

Natomiast w art. 5 ust. 1 pkt 1 stanowi, iż "projekty uchwał w sprawie wynagrodzeń przewidują, że: 1) z członkiem organu zarządzającego spółka zawiera umowę o świadczenie usług zarządzania na czas pełnienia funkcji, z obowiązkiem świadczenia osobistego takiego członka, bez względu na to, czy działa on w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej".

Co z umowami o pracę, która zawarte są obecnie? Do kodeksu spółek handlowych dodany został przez tę ustawę art. 203 [1], który stanowi iż "uchwała wspólników może ustalać zasady wynagradzania członków zarządu, w szczególności maksymalną wysokość wynagrodzenia, przyznawania członkom zarządu prawa do świadczeń dodatkowych lub maksymalną wartość takich świadczeń. Wynagrodzenie członków zarządu zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub innej umowy określa organ albo osoba powołana uchwałą zgromadzenia wspólników do zawarcia umowy z członkiem zarządu". Zatem zasadniczo w spółkach kapitałowych z członkami zarządu umowy o pracę mogą być zawierane.

Jednakże w spółkach z udziałem Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, a także w innych spółkach do których będzie miała zastosowanie nowa ustawa, po jej wejściu w życie z członkami organu zarządzającego powinny być zawierane umowy o świadczenie usług, a nie umowy o pracę. Wynika to z treści art. 5 ust. 1 pkt 1 nowej ustawy, który stanowi, że "Projekty uchwał w sprawie wynagrodzeń przewidują, że: 1) z członkiem organu zarządzającego spółka zawiera umowę o świadczenie usług zarządzania na czas pełnienia funkcji, z obowiązkiem świadczenia osobistego takiego członka, bez względu na to, czy działa on w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej;"

W uzasadnieniu do projektu ustawy jest bowiem napisane, że "ustawa określa również optymalny i jednolity model nawiązywania stosunku prawnego z osobami wchodzącymi w skład organów zarządzających – projekt uchwały w sprawie wynagrodzeń będzie przewidywał, że: 1) z członkiem organu zarządzającego spółka zawiera umowę o świadczenie usług zarządzania na czas pełnienia funkcji, z obowiązkiem świadczenia osobistego takiego członka, bez względu na to, czy działa on w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej".

To zdanie dobitnie sugeruje, że po wejściu w życie ustawy z 9 czerwca 2016 r. z członkami zarządu w zakresie ich członkostwa w zarządzie powinny być zawierane umowy o świadczenie usług, a nie umowy o pracę. 

Od wielu lat toczą się spory w doktrynie, czy umowa o pracę zawarta z członkiem zarządu ma rację bytu skoro w takim stosunku pracy nie może być mowy o podporządkowaniu. Wszak zarząd jest niezależny.

---

Co z dotychczas zawartymi umowami z członkami zarządów?

W przepisach przejściowych ustawa z 9 czerwca 2016 r. przewiduje, że do umów o świadczenie usług w zakresie zarządzania, o których mowa w art. 3 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi, w brzmieniu dotychczasowym oraz umów o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku będącego podstawą pełnienia funkcji w organie zarządzającym spółki, które zostały zawarte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, będą stosowane przepisy dotychczasowe. Ponadto, z art. 21 ust 1, który brzmi, że  "podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych jest obowiązany podjąć działania mające na celu ukształtowanie i stosowanie w spółce zasad wynagradzania członków organu zarządzającego i członków organu nadzorczego, określonych niniejszą ustawą, najpóźniej do dnia zwyczajnego walnego zgromadzenia, którego przedmiotem będzie rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za rok obrotowy rozpoczynający się w 2016 r." wynika, że do końca czerwca 2017 r. w spółkach mają być podjęte działania mające na celu wdrożenie nowych zasad wynagradzania. Zasady wynagradzania nie obejmują rodzaju umowy łączącej członka zarządu ze spółką.

O zawartych obecnie umowach o pracę nowa ustawa milczy. Zatem należy przyjąć, iż nie ma podstaw do ich rozwiązania i do nawiązania w ich miejsce umów o świadczenie usług. Muszą być jednak wypowiedziane w części dotyczącej zasad wynagradzania, jeśli zasady te wpisane do umowy o pracę nie są zgodne z zasadami wynikającymi z ustawy z 9 czerwca 2016 r.

Należy pamiętać, że ustawa z 9 czerwca 2016 r. objęła swoim działaniem szereg podmiotów, których obecnie nie obejmuje ustawa kominowa. Ustawa kominowa, do momentu wejścia w życie ustawy z 9 czerwca 2016 r., ma bowiem zastosowanie do spółek z większościowym udziałem Skarbu Państwa, a także spółek z większościowym udziałem jednostek samorządu terytorialnego lub spółek z większościowym udziałem tych podmiotów. Ustawa kominowa nie obejmuje zatem spółek, które w znacznej części zostały już sprywatyzowane, a Skarb Państwa zachował pakiet mniejszościowy. Przepisy ustawy kominowej nie obejmują swoim zakresem podmiotowym spółek z mniejszościowym udziałem Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.

Co to oznacza? Spółki te zostały objęte działaniem ustawy i zasady wynagradzania członków organów zarządzających oraz rad nadzorczych należy dostosować do nowych wymogów. W tych podmiotach z członkami zarządów umów o pracę nie powinno się już zawierać.

Wynagrodzenie członków rad nadzorczych

Ustawa z 9 czerwca 2016 r. przez członka rady nadzorczej rozumie również członka komisji rewizyjnej. Członek rady nadzorczej będzie mieć stałe miesięczne wynagrodzenie, a nadto uzależnione od wielkości spółki.

Dotychczas, zgodnie z ustawą kominową, wynagrodzenie członka rady nadzorczej nie może przekroczyć przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Po zmianie wynikającej z ustawy z 9 czerwca 2016 r. wysokość wynagrodzenia miesięcznego członków organu nadzorczego będzie ukształtowana na poziomie nieprzekraczającym iloczynu podstawy wymiaru (jest to wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego) oraz mnożnika, wynoszącego, odpowiednio, 0,5, 0,75, 1, 1,5 albo 2,75, w zależności od wielkości spółki. Jednocześnie ze względu na funkcję pełnioną w organie nadzorczym spółki lub uczestnictwo w funkcjonującym w jego ramach komitecie, projekt uchwały będzie mógł przewidywać podwyższenie wynagrodzenia członków organu nadzorczego do 10% w stosunku do wskazanych wyżej wysokości.

Wynagrodzenie głównych księgowych zostało uwolnione

Zupełną nowością jest fakt, iż ustawa z 9 czerwca 2016 r. nie obejmuje swoim zakresem wynagrodzenia głównych księgowych. Ustawa kominowa limitowała wynagrodzenie tej grupy zawodowej. Według nowych zasad tak już nie będzie.

Dołącz do nas na Facebooku!