Czy działalność gospodarcza wlicza się do stażu pracy?

• Apel do Ministry Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej - sprawa zaliczenia stażu pracy przedsiębiorcom nie jest rozwiązana od 13 lat. Co dalej?
• Odpowiedź Ministry Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej 
• Ustawa o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy
• Możliwość uwzględniania doświadczenia zawodowego zdobytego w związku z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej czy pracy wykonywanej w ramach umowy cywilnoprawnej
• Staż pracy pracowników samorządowych

Apel do Ministry Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej - sprawa zaliczenia stażu pracy przedsiębiorcom nie jest rozwiązana od 13 lat. Co dalej?

Konieczne jest wprowadzenie powszechnych przepisów uwzględniających okresy prowadzenia działalności gospodarczej, a także świadczenia pracy na podstawie umów cywilnoprawnych, przy ustalaniu uprawnień pracowniczych związanych ze stażem pracy.

Stanowisko dotychczasowej Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej i rządu

Minister poinformowała, że „nie jest obecnie planowane podjęcie inicjatywy ustawodawczej w zakresie wliczania do okresu pracy, od którego zależy wykonywanie pracy określonego rodzaju lub na określonym stanowisku, okresów uprzednio prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, a także świadczenia pracy na podstawie umów cywilnoprawnych".

Jednocześnie MRiPS poinformowała, że 15 grudnia 2021 r. Rada Ministrów przyjęła stanowisko wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy (druk sejmowy nr 1137). Negatywnie oceniła w nim propozycję wprowadzenia zmiany przewidującej wliczanie poprzednio zakończonych okresów prowadzenia pozarolniczej działalności w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych lub współpracy przy wykonywaniu tej działalności, za które zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne, do okresów, od których zależą świadczenia lub uprawnienia pracownika.

Odpowiedź Ministry Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej 

Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk w związku z wystąpieniem do niej z pismem z dnia 19 grudnia 2023 r., przez RPO, w sprawie wliczania do stażu pracy warunkującego uprawnienia pracownicze okresów prowadzenia działalności gospodarczej i okresów pracy świadczonej na podstawie umów cywilnoprawnych, wskazała co następuje: "Kodeks pracy nie definiuje pojęcia „stażu pracy”. Na mocy obowiązującego prawa jako staż traktuje się głównie okres pozostawania w stosunku pracy tj. pracy świadczonej w ramach stosunku pracy, a więc na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę (art. 2 Kodeksu pracy). Należy zauważyć, iż obecnie nie ma jednolitych zasad ustalania stażu pracy, od których zależą wszystkie uprawnienia pracownicze wynikające ze stosunku pracy, zarówno przysługujące na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów, jak i uprawnienia, które przysługują tylko na podstawie przepisów obowiązujących u danego pracodawcy (np. na podstawie poszczególnych pragmatyk służbowych). Nie funkcjonują również powszechnie obowiązujące regulacje prawne, które przewidywałyby wliczanie zarówno do tzw. ogólnego, jak i zakładowego stażu pracy, okresów pracy, o których mowa powyżej. W związku z powyższym, oprócz zalecenia w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej odpowiednich analiz, zwróciłam się także do innych resortów z uprzejmą prośbą o rozważenie zasadności wprowadzenia zmian prawnych polegających na uwzględnianiu przy ustalaniu stażu pracy okresu prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej oraz wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, w regulacjach pozostających w ich właściwości. (…)". Po otrzymaniu szczegółowych odpowiedzi Ministra, przedstawi swoje kompletne stanowisko.

Ustawa o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy

Od 13 lat sprawa jest nagłaśniana przez instytucję RPO. Tak i teraz RPO zajmuje się tym problemem i uzasadniając swoje stanowisko wskazał jako przykład ustawę o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy. Już w 1990 r. uchwalono przepisy wskazujące, że okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie wliczane są do stażu pracy. Dlaczego więc ustawodawca nie chce polepszyć statutu innych grup zawodowych?

Ilekroć przepisy prawa lub postanowienia układu zbiorowego pracy albo porozumienia w sprawie zakładowego systemu wynagradzania przewidują wliczanie do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy, okresów zatrudnienia w innych zakładach pracy, do stażu tego wlicza się pracownikowi także:
1) okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka,
2) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem,
3) przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

Wliczanie do stażu pracy - warunkującego uprawnienia pracownicze - okresów działalności gospodarczej oraz pracy świadczonej na podstawie umów cywilnoprawnych.

Argumenty podawane dotychczas przez Ministerstwo, które przemawiają za tym, aby nie doszło do wliczania do stażu pracy - warunkującego uprawnienia pracownicze - okresów działalności gospodarczej oraz pracy świadczonej na podstawie umów cywilnoprawnych, są takie:

• brak zasadności zmiany obowiązujących przepisów prawa pracy;
• brak racjonalności nałożenia na pracodawców obciążeń z tym związanych, ponieważ generowane są ogromne koszty przy prowadzeniu działalności gospodarczej, w świetle przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, obejmuje bowiem zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodową, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły. Przykładowo dodatek za wysługę lat czy nagroda jubileuszowa, mogłoby wywołać znaczące obciążenia finansowe pracodawców.

Możliwość uwzględniania doświadczenia zawodowego zdobytego w związku z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej czy pracy wykonywanej w ramach umowy cywilnoprawnej

Rzecznik wiele lat temu już podkreślał, że nieuprawniony byłby pogląd, że niemożliwe z uwagi na skutki finansowe byłoby wprowadzenie przepisów powszechnie obowiązujących w zakresie wymogów kwalifikacyjnych określających kwalifikacje zawodowe pracowników różnych grup zawodowych, w kierunku umożliwiającym uwzględnianie do stażu pracy warunkującego możliwość objęcia określonego stanowiska pracy, okresów prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, czy wykonywania pracy na podstawie umów cywilnoprawnych. Zmiany w powyższym zakresie nie wywoływałyby bowiem skutków finansowych. Chodziłoby przy tym o możliwość uwzględniania doświadczenia zawodowego zdobytego w związku z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej czy pracy wykonywanej w ramach umowy cywilnoprawnej, mającego związek z obejmowanym stanowiskiem pracy w ramach stosunku pracy (nie tylko kierowniczym), a nie generalne wliczanie do stażu pracy warunkującego objęcie danego stanowiska pracy okresów jakiejkolwiek działalności gospodarczej, czy dowolnego rodzaju pracy w formach pozapracowniczych. 

Staż pracy pracowników samorządowych

Jako przykład takich rozwiązań, choć nie do końca rozwiązujących problem, Rzecznik wskazał przepisy ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych odnoszący się do pracowników zatrudnionych na kierowniczych stanowiskach urzędniczych na podstawie umowy o pracę, mówi o posiadaniu co najmniej trzyletniego stażu pracy lub wykonywaniu co najmniej przez 3 lata działalności gospodarczej o charakterze zgodnym z wymaganiami na danym stanowisku.  stanowiskach. 

Niekiedy też taryfikatory kwalifikacyjne dopuszczają wliczanie do stażu pracy - wymaganego na stanowiskach pracy z powołania oraz na kierowniczych stanowiskach urzędniczych, na których nawiązywane są stosunki pracy na podstawie umowy o pracę - okresów wykonywania działalności gospodarczej. Chodzi zatem o posiadanie przez tych kandydatów do pracy doświadczenia zdobytego w wyniku prowadzenia takiej działalności.