Swoboda przepływu pracowników pochodzących z nowych państw członkowskich UE

Swoboda przepływu pracowników to fundamentalna zasada prawa unijnego potwierdzona obecnie w art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wcześniej, tj. przed zmianami wprowadzonymi Traktatem z Lizbony, w art. 39 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską).

Zasada ta zakłada przyznanie pracownikowi pochodzącemu z państwa członkowskiego prawa do podjęcia i wykonywania zatrudnienia w innym państwie członkowskim na takich samych warunkach, jakie państwo to stosuje wobec własnych obywateli. W praktyce oznacza to zniesienie w państwach członkowskich wymogu uzyskania przez pracowników pochodzących z innych państw członkowskich zezwolenia na pracę. Wprowadzenie zasady swobody przepływu pracowników w relacjach między dotychczasowymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej a państwami, które do Unii przystąpiły w ostatnim dziesięcioleciu, odbywa się stopniowo.

Model regulacji przejściowych tzw. 2+3+2

Ten sam model regulacji przejściowych tzw. 2+3+2 zastosowano zarówno w przypadku akcesji z 2004 r., jak i z 2007 r. Model ten opiera się na wyróżnieniu trzech okresów. Przez pierwsze 2 lata, licząc od dnia akcesji, dotychczasowe państwo członkowskie Unii Europejskiej (tj. będące członkiem Unii przed akcesją) mogło uregulować zasady dostępu pracowników pochodzących z nowo przyjętych państw członkowskich do jego rynku pracy w prawie krajowym i nie stosować w tym zakresie regulacji unijnych. Wprowadzone w prawie krajowym ograniczenia zasadniczo sprowadzały się do uzależnienia podjęcia zatrudnienia od uzyskania zezwolenia na pracę. Przed upływem tego 2-letniego okresu dotychczasowe państwo członkowskie Unii Europejskiej miało obowiązek poinformować Komisję, czy zamierza dalej – tj. przez okres kolejnych 3 lat – stosować regulacje krajowe, czy decyduje się wprowadzić unijną zasadę swobody przepływu pracowników. Pod koniec tego 3-letniego okresu państwo, które utrzymało regulacje krajowe w zakresie dostępu do swojego rynku pracy, mogło zwrócić się do Komisji o pozwolenie na przedłużenie okresu przejściowego o kolejne 2 lata. Warunkiem przedłużenia okresu przejściowego było wystąpienie na rynku pracy danego państwa członkowskiego poważnych zakłóceń lub groźba ich wystąpienia. Z powyższego wynika więc, że maksymalny okres zastosowania ograniczeń w swobodzie przepływu pracowników z państw nowo przyjętych do Unii Europejskiej wynosi 7 lat. W przypadku Polski opisany powyżej model został uregulowany w załączniku XII do Traktatu o przystąpieniu do Unii Europejskiej, a ściślej w punkcie drugim tego załącznika.