Wykonywanie przez służbę medycyny pracy profilaktycznej opieki zdrowotnej osób objętych tą opieką na swój wniosek

Kwestie związane z profilaktyczną opieką zdrowotną powinny być uwzględniane przez pracodawców w odniesieniu do wszystkich osób przystępujących do wykonywania prac w zakładzie pracy lub na terenie działania danego pracodawcy. Zagadnienia te zostały ujęte w nowym rozporządzeniu w sprawie sprawowania przez służbę medycyny pracy profilaktycznej opieki zdrowotnej nad osobami objętymi opieką na ich wniosek, które weszło w życie 25 czerwca 2010 r.

WAŻNE!

Nowe rozporządzenie określa zakres i tryb wykonywania profilaktycznej opieki zdrowotnej w odniesieniu do:

● osób prowadzących działalność gospodarczą na własny rachunek i osób z nimi współpracujących,

● osób wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, z wyjątkiem osób wykonujących pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą,

● rolników indywidualnych i pracujących z nimi domowników oraz członków spółdzielni produkcji rolnej,

● byłych pracowników oraz osób, które wykonywały pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, a także osób, które pozostawały w stosunku służbowym

– objętych opieką na ich wniosek.

Zgodnie z wymienionym rozporządzeniem objęcie profilaktyczną opieką zdrowotną, sprawowaną przez służbę medycyny pracy, następuje na wniosek osoby zainteresowanej.

Wniosek powinien być złożony w wybranej przez zainteresowaną osobę podstawowej jednostce służby medycyny pracy. Takimi jednostkami są:

• zakłady opieki zdrowotnej tworzone i utrzymywane w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi,
• jednostki organizacyjne zakładów opieki zdrowotnej wydzielone w celu realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi,
• lekarze wykonujący indywidualną praktykę lekarską, indywidualną specjalistyczną praktykę lekarską lub wykonujący zawód w formie grupowej praktyki lekarskiej.

We wniosku, oprócz elementów pozwalających na pełną identyfikację osoby wnioskodawcy, powinny być określone:

• zakres profilaktycznej opieki zdrowotnej (uzgodniony uprzednio z lekarzem wybranej podstawowej jednostki służby medycyny pracy działającej na obszarze danego województwa, objętej wykazem wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy);

---

WSKAZÓWKA!

Zakres profilaktycznej opieki zdrowotnej może obejmować w szczególności:

● wykonywanie badań wstępnych, okresowych i kontrolnych przewidzianych w Kodeksie pracy;

● orzecznictwo lekarskie do celów przewidzianych w Kodeksie pracy i w przepisach wydanych na jego podstawie;

● ocenę możliwości wykonywania pracy uwzględniającą stan zdrowia i zagrożenia występujące w miejscu pracy;

● prowadzenie działalności konsultacyjnej, diagnostycznej i orzeczniczej w zakresie patologii zawodowej;

● prowadzenie czynnego poradnictwa w stosunku do chorych na choroby zawodowe lub inne choroby związane z wykonywaną pracą;

● wykonywanie szczepień ochronnych w celu zapobiegania szerzeniu się chorób zakaźnych u osób pracujących, narażonych na działanie czynników biologicznych;

● monitorowanie stanu zdrowia osób pracujących zaliczanych do grup szczególnego ryzyka, a zwłaszcza osób wykonujących pracę w warunkach przekroczenia normatywów higienicznych, młodocianych, niepełnosprawnych oraz kobiet w wieku rozrodczym i ciężarnych;

● wykonywanie badań umożliwiających wczesną diagnostykę chorób zawodowych i innych chorób związanych z wykonywaną pracą.

• okres, w jakim profilaktyczna opieka zdrowotna ma być sprawowana;
• rodzaj wykonywanej pracy albo działalności gospodarczej;
• informacje o czynnikach szkodliwych występujących w miejscu pracy albo w miejscu wykonywania działalności gospodarczej;

---

WAŻNE!

Spośród czynników szkodliwych dla zdrowia najbardziej powszechnymi są czynniki:

● fizyczne, m.in.: hałas, drgania, promieniowanie (jonizujące, laserowe, podczerwone), pole elektromagnetyczne, ciśnienie (podwyższone, obniżone), mikroklimat (zimny, gorący);

● pyły – będące zawiesiną cząstek substancji stałych w powietrzu pochodzenia organicznego (na które narażeni są przede wszystkim pracownicy zatrudnieni w produkcji rolnej i przemyśle spożywczym) lub nieorganicznego, powstałych z surowców mineralnych i syntetycznych (najbardziej szkodliwe są frakcje repirabilne zatrzymywane w pęcherzykach płucnych); chemiczne – toksyczne substancje występujące w postaci: gazów, aerozoli (zawiesiny cząstek stałych, ciekłych lub stałych i ciekłych w fazie gazowej o pomijalnej prędkości opadania), dymów (wydzielanych aerozoli, których głównym źródłem są procesy spalania), par, cieczy, roztworów, ciał stałych;

● biologiczne, m.in.: bakterie, wirusy, priony, grzyby, drożdże, pasożyty, drewno i pył drzewny, pierwotniaki.

• informacje o sposobie wykonywania pracy, zwłaszcza: obciążenia fizyczne (statyczne, np. wykonywanie pracy w wymuszonej pozycji ciała, ruchy monotypowe, ucisk na pnie nerwowe, nadmierne obciążenie mięśni i układu kostnego oraz dynamiczne, które mogą powodować nadmierne obciążenie narządów lub układów organizmu ludzkiego).

Obowiązek informowania podstawowej jednostki służby medycyny pracy o znanych sobie narażeniach zawodowych w miejscu pracy ciąży na składającym wniosek o objęcie profilaktyczną opieką zdrowotną.

WAŻNE!

Świadczenia z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej powinny być wykonywane na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej przez zainteresowaną osobę z wybraną jednostką medycyny pracy.

W umowie powinny być określone w szczególności:

• strony umowy oraz osoby objęte świadczeniami z tytułu umowy,
• zakres opieki zdrowotnej,
• warunki i sposób udzielania świadczeń zdrowotnych,
• obowiązki zleceniodawcy wobec zleceniobiorcy dotyczące: przekazywania informacji o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych wraz z aktualnymi wynikami badań i pomiarów tych czynników,
• dopuszczalność zlecania np. badań diagnostycznych i specjalistycznych konsultacji lekarskich osobom trzecim,
• okres, na który została zawarta umowa (nie krótszy niż rok),
• sposób oraz tryb rozliczeń finansowych.

Zasadą jest, że koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej sprawowanej na swój wniosek pokrywa osoba objęta taką opieką.

Warto pamiętać, że odstępstwa od tej zasady dotyczą:

• rolników indywidualnych i pracujących z nimi domowników oraz członków spółdzielni produkcji rolnej – w zakresie orzecznictwa dotyczącego rolniczych chorób zawodowych, którego finansowanie następuje na zasadach określonych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników,
• byłych pracowników i osób, które wykonywały pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, lub osób, które pozostawały w stosunku służbowym – w zakresie innego sposobu finansowania wskazanego w odrębnych przepisach, np. art. 229 § 5 k.p. – pracodawca finansuje koszty zapewnienia pracownikom, których zatrudniał w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających, okresowych badań lekarskich, także po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami, pyłami oraz po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowany zgłosi wniosek o objęcie go takimi badaniami; art. 21 ust. 6 ustawy o służbie medycyny pracy – środki budżetu samorządu województwa stanowią źródło finansowania okresowych badań lekarskich realizowanych w trybie art. 229 § 5 k.p., w przypadku gdy podmiot, który zatrudniał pracownika, uległ likwidacji, z wyłączeniem badań wykonywanych w trybie art. 7a o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest; art. 7a ust. 2 ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest – środki budżetu państwa w zakresie określonym tymże przepisem: okresowych badań lekarskich, bezpłatnego zaopatrzenia w leki związane z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście; korzystania raz w roku z leczenia uzdrowiskowego oraz zwolnienia z odpłatności związanej z leczeniem uzdrowiskowym.

PODSTAWA PRAWNA

• Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.),
• Ustawa z 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (DzU z 2004 r. nr 125, poz. 1317 ze zm.),
• Ustawa z 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (DzU z 2004 r. nr 3, poz. 20 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 21 czerwca 2010 r. w sprawie sprawowania przez służbę medycyny pracy profilaktycznej opieki zdrowotnej nad osobami objętymi opieką na ich wniosek (DzU nr 113, poz. 758).