Składka ZUS (e-składka) od 1 stycznia 2018 r. - zasady rozliczeń

Począwszy od nowego roku wpłaty z tytułu składek będą realizowane jedną wpłatą na przyznany płatnikowi przez ZUS indywidualny numer rachunku składkowego. Wpłaty te będą zaliczane w pierwszej kolejności na zadłużenie składkowe, a dopiero po jego uregulowaniu – na poczet bieżących należności.

Powyższe zmiany wprowadza rozporządzenie z 21 września 2017 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (dalej rozporządzenie z 21 września 2017 r.). Mają one związek z nowelizacją ustawy systemowej, na mocy której od 1 stycznia 2018 r. płatnicy będą opłacać składki jedną wpłatą na indywidualne konta składkowe przydzielone im przez ZUS. Rozporządzenie z 21 września 2017 r. określa m.in:

• szczegółowe zasady rozliczania składek, a także wypłaconych zasiłków oraz kolejność zaliczania dokonanych wpłat na poszczególne fundusze (ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, fundusze pozaubezpieczeniowe),
• kolejność zaliczania wpłat składek, jeżeli płatnik dokonał wpłaty niezgodnie z przepisami ustawy systemowej,
• zasady i tryb sporządzania z urzędu, przez ZUS, dokumentów związanych z ubezpieczeniami społecznymi, a także sporządzania urzędowych korekt,
• zasady wprowadzania i korygowania z urzędu, przez ZUS, danych bezpośrednio na kontach ubezpieczonych i kontach płatników składek.

Polecamy książkę: E-składka. Jedno konto ZUS od 2018 r.

Indywidualne konto składkowe

Od 1 stycznia 2018 r. płatnik będzie opłacał należne składki jedną wpłatą obejmującą łączną kwotę składek na:

• ubezpieczenia społeczne - w wysokości stanowiącej różnicę między wykazaną w deklaracji kwotą należnych składek za dany miesiąc kalendarzowy a kwotą wypłaconych zasiłków, świadczeń rodzinnych oraz wynagrodzenia za wypłacanie zasiłków,
• Fundusz Emerytur Pomostowych - w wysokości wykazanej w deklaracji kwoty należnych do zapłaty składek, określonej w deklaracji za dany miesiąc kalendarzowy,
• ubezpieczenie zdrowotne - w wysokości wykazanej w deklaracji kwoty należnych do zapłaty składek za dany miesiąc kalendarzowy,
• Fundusz Pracy i FGŚP - w wysokości wykazanej w deklaracji kwoty należnych do zapłaty składek, określonej w deklaracji za dany miesiąc kalendarzowy

- na jeden, przydzielony przez ZUS, numer rachunku składkowego (§ 6 ust. 1 rozporządzenia z 21 września 2017 r.).

Dokonaną przez płatnika składek wpłatę na numer rachunku składkowego ZUS rozdzieli na pokrycie należności z tytułu składek na poszczególne fundusze, z uwzględnieniem:

• proporcjonalnego procentowego podziału wpłaty według kwot składek przypadających do zapłaty na poszczególne fundusze na podstawie danych zawartych w deklaracji złożonej za ostatni miesiąc kalendarzowy albo
• w przypadku gdy płatnik składek nie złożył deklaracji - według procentowego udziału składek na poszczególne fundusze w kwocie wpłaty, na podstawie stóp procentowych składek na poszczególne fundusze dla płatnika składek opłacającego składki na własne ubezpieczenia.

Zaliczanie wpłat na poczet najstarszych należności

W obecnie obowiązującym stanie prawnym płatnik, nawet jeżeli ma zadłużenie, może zadecydować, że wpłata z tytułu składek, której dokonuje na jeden z czterech rachunków w ZUS (ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i FGŚP, FEP) ma zostać zaliczona na poczet bieżących, a nie zaległych należności. W tym celu używa kodu literowego "S", a ZUS nie może z tytułu takiej wpłaty pokrywać przeterminowanych należności składkowych płatnika, co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądowym. Od 1 stycznia 2018 r. płatnik nie będzie miał już wpływu na okres należności, który pokryje dokonana przez niego wpłata. W sytuacji gdy na koncie płatnika figuruje zaległość, wpłata z tytułu składek zostanie z urzędu zaliczona najpierw na pokrycie najstarszej należności (§ 12 rozporządzenia z 21 września 2017 r.). Wpłaty bieżące, co do zasady, będą regulowane dopiero po spłaceniu całego zadłużenia. Wpłaty w części przypadającej na poszczególne fundusze będą podlegać zaliczeniu na należności z tego tytułu, począwszy od należności o najwcześniejszym terminie płatności (tj. w pierwszej kolejności będzie pokrywane najstarsze zadłużenie danego funduszu). Ewentualne nadpłaty składek na danym funduszu zostaną zaliczone na poczet należności na pozostałe fundusze. Kolejność pokrywania należności na poszczególne fundusze zależy od tego, na którym z nich wystąpiła nadwyżka (§ 14 rozporządzenia z 21 września 2017 r.).

PRZYKŁAD

Załóżmy, że za marzec 2018 r. płatnik opłacił składki w zawyżonej wysokości. Nadwyżka dotyczy funduszu ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 14 rozporządzenia z 21 września 2017 r., jeżeli kwota wpłaty w części przypadającej na pokrycie składek na ubezpieczenia społeczne jest wyższa niż kwota należnych składek z tego tytułu, nadwyżkę pozostałą po pokryciu należnych składek ZUS zaliczy na pokrycie należności na Fundusz Emerytur Pomostowych, począwszy od zobowiązań o najwcześniejszym terminie płatności. Z kwoty pozostałej po ww. rozliczeniu (jeżeli nadal występuje nadwyżka) ZUS pokryje należności na ubezpieczenie zdrowotne, począwszy od zobowiązań o najwcześniejszym terminie płatności. Jeżeli nadal pozostanie nadwyżka, ZUS pokryje z niej proporcjonalnie należności na Fundusz Pracy i FGŚP, również począwszy od zobowiązań o najwcześniejszym terminie płatności.

Kolejność zaliczania wpłat na poszczególne fundusze określają § 14-18 rozporządzenia z 21 września 2017 r. Każda dokonana przez płatnika wpłata na numer rachunku składkowego niższa niż 4 zł podlega zaliczeniu na należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne.

---

Odrębna regulacja dotyczy sytuacji, gdy wpłata w części przypadającej na fundusz ubezpieczeń społecznych jest niższa od kwoty należnych składek za dany miesiąc. W takim przypadku priorytetowo traktowana jest składka emerytalna, w tym jej część przekazywana do OFE. ZUS w pierwszej kolejności rozliczy należne składki na fundusz emerytalny i OFE w pełnej wysokości, a dopiero pozostałą część wpłaty zaliczy proporcjonalnie na pozostałe ryzyka w ramach funduszu ubezpieczeń społecznych (rentowe, wypadkowe, chorobowe). Jeżeli natomiast wpłata przypadająca na pokrycie składek na ubezpieczenia społeczne za dany miesiąc kalendarzowy nie pokrywa w pełni należnych składek na ubezpieczenie emerytalne (w tym OFE), wówczas ZUS rozliczy wpłatę na składki: emerytalną, rentową, chorobową i wypadkową proporcjonalnie do wysokości należnych kwot wykazanych w deklaracji za dany miesiąc.

Wyłączenie z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego

Nowy sposób zaliczania składek na należności skutkuje poważnymi konsekwencjami dla płatników, szczególnie tych, którzy pomimo zadłużenia w ZUS podlegają dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu zapewniającemu prawo do świadczeń (głównie zasiłków z tytułu niezdolności do pracy, macierzyństwa, opieki). Ci płatnicy, jeżeli nie zrestrukturyzują swojego zadłużenia, od 1 stycznia 2018 r. będą wyłączeni z tego ubezpieczenia.

PRZYKŁAD

Patryk C. prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. W ZUS ma zadłużenie z tytułu składek. Bieżące należności opłaca jednak terminowo, na prawidłowo wypełnionych blankietach wpłaty, za bieżące okresy. Patryk C. podlega z tytułu prowadzonej działalności dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu (w obecnie obowiązującym stanie prawnym posiadanie "starego" zadłużenia z tytułu składek nie wyłącza takiej możliwości).

Załóżmy, że Patryk C. w 2018 r. nadal prowadzi swoją działalność i od tej daty opłaca składki na przydzielony mu indywidualny numer rachunku składkowego. Wpłata składek za styczeń 2018 r. zostanie w części zaliczona na poczet zaległych należności, zgodnie z nowym rozporządzeniem. Tym samym należność za styczeń 2018 r. nie zostanie pokryta w całości, co spowoduje wyłączenie przedsiębiorcy z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Do czasu uregulowania zaległości nie będzie on miał w zasadzie możliwości regulowania bieżących wpłat (wszystkie będą zaliczane na poczet zadłużenia), a tym samym nie będzie mógł podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, które jest warunkowane terminowym opłacaniem bieżących składek.

Nowy sposób zaliczania wpłat na poszczególne fundusze może skutkować wyłączeniem płatnika składek z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 1 stycznia 2018 r., jeżeli nie ureguluje on zaległości lub nie uzyska w ZUS rozłożenia długu na raty.

Odrębne regulacje dla układów ratalnych

Jednym ze sposobów uniknięcia opisanych konsekwencji jest zrestrukturyzowanie zadłużenia i zawarcie z ZUS układu ratalnego. Zaliczanie wpłat w takim przypadku stanowi wyjątek od zasady zaliczania bieżących wpłat na pokrycie najstarszych należności.

Wpłaty na zadłużenie rozłożone przez ZUS na raty (również wpłaty z tytułu odroczonych terminów płatności składek) będą pokrywane także z rachunku składkowego płatnika, ale zgodnie z uzgodnionym w układzie ratalnym harmonogramem (§ 21 rozporządzenia z 21 września 2017 r.). Natomiast zaliczanie wpłat na układ ratalny lub na bieżące należności będzie rozstrzygane z uwzględnieniem terminów płatności w danym okresie rozliczeniowym. Jeśli termin płatności raty będzie wcześniejszy niż termin opłacenia należnych składek ZUS, wówczas wpłata na rachunek składkowy płatnika w pierwszej kolejności pokryje ratę, a nadwyżka zostanie rozliczona na poszczególne fundusze zgodnie z zasadami rozporządzenia z 21 września 2017 r. Jeżeli układ terminów będzie odwrotny (termin opłacenia składek wcześniejszy niż termin raty), wpłaty zostaną zaliczone również w tej kolejności. Gdy termin opłacenia składek będzie pokrywał się z terminem opłacenia raty - ZUS w pierwszej kolejności rozliczy należne składki, a pozostałą część wpłaty zaliczy na ratę, natomiast gdy płatnik nieterminowo opłaci należności z tytułu układu ratalnego i należnych składek, wtedy wpłata zostanie rozliczona na zasadach ogólnych, tj. zostaną rozliczone najstarsze zaległości na poszczególnych funduszach.

Omawiane rozporządzenie wejdzie w życie 1 stycznia 2018 r. Do wpłat dokonanych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia zastosowanie będą miały przepisy dotychczasowe (§ 32 rozporządzenia z 21 września 2017 r.).

PODSTAWA PRAWNA:

- § 6, § 7, § 12-18, § 21-22, § 32-33 rozporządzenia Rady Ministrów z 21 września 2017 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. z 2017 r. poz. 1831