Jak dostać się do pracy w służbach specjalnych? Są duże problemy z postępowaniem kwalifikacyjnym!

• Jakie są służby specjalne w Polsce?
• Czym są służby specjalne? Czym zajmują się służby specjalne?
• Jakie są zadania Ministra Koordynatora Służb Specjalnych?
• Czy zasady postępowania kwalifikacyjnego do służb specjalnych są niekonstytucyjne? RPO interweniuje do premiera Donalda Tuska
• Przedstawienie powodów zakończenia postępowania kwalifikacyjnego
• Można odmówić poddania kandydata postępowaniu kwalifikacyjnemu albo postępowanie takie przerwać w każdym czasie bez podania przyczyn - czy to słuszne?
• Postępowania kwalifikacyjnego do Żandarmerii Wojskowej
• Stanowisko RPO w sprawie dostępu do Służb Specjalnych

Jakie są służby specjalne w Polsce?

Czym są służby specjalne? Czym zajmują się służby specjalne?

 Służba pełniona w formacjach CBA, ABW, SKW, SWW i AW stanowi służbę publiczną w rozumieniu art. 60 Konstytucji RP. Definicji służb specjalny jest kilka, w zależności od tego jaka jest specyfika danej służby, każda ma bowiem innych zakres zadań. Generalnie można jednak przyjąć, że to formacje o ściśle określonym zakresie i profilu działania. To cywilne i wojskowe służby organizujące i prowadzące działania zarówno wywiadowcze jak i kontrwywiadowcze. Wynika to z samej istoty danej służby, powierzonych jej zadań, podporządkowania, struktury organizacyjnej. Niewątpliwie nie jest to praca dla wszystkich. Należy spełnić szereg kryteriów i przesłanek ustawowych i przejść trudny proces rekrutacyjny. Ważne jest jednak to, że zasady dostępu do służby publicznej były takie same dla wszystkich obywateli posiadających pełnię praw publicznych, ustawa musi zatem ustanowić obiektywne kryteria doboru kandydatów do tej służby oraz uregulować zasady i procedurę rekrutacji w taki sposób, aby zapewnić przestrzeganie zasady równości szans wszystkich kandydatów, bez jakiejkolwiek dyskryminacji i nieuzasadnionych ograniczeń. 

Autopromocja

Jakie są zadania Ministra Koordynatora Służb Specjalnych?

Co ważne, do głównych zadań Ministra Koordynatora Służb Specjalnych należy m.in.:

• sprawowanie nadzoru i kontroli służb specjalnych;
• rozpatrywanie skarg na decyzje organu I instancji w zakresie dostępu do informacji niejawnych;
• koordynowanie działań służb specjalnych;
• wyznaczanie strategicznych kierunków działań i funkcjonowania służb specjalnych;
• rozpatrywanie skarg na działania służb specjalnych

Czy zasady postępowania kwalifikacyjnego do służb specjalnych są niekonstytucyjne? RPO interweniuje do premiera Donalda Tuska

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do premiera Donalda Tuska w sprawie dostosowania do standardów konstytucyjnych zasad postępowania kwalifikacyjnego do Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego. RPO Marcin Wiącek prosi premiera o podjęcie inicjatywy prawodawczej w tej sprawie. O co tak naprawdę chodzi?

Przedstawienie powodów zakończenia postępowania kwalifikacyjnego

Sprawą dostosowania do standardów konstytucyjnych zasad postępowania kwalifikacyjnego do Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego, RPO zajmował się już wcześniej. Mianowicie w maju 2023 r. wnioskował do ówczesnego Prezesa Rady Ministrów w sprawie przedstawienie powodów zakończenia postępowania kwalifikacyjnego w stosunku do danego kandydata do SS. Otrzymał wówczas taką odpowiedź od Koordynatora Służb Specjalnych: nie przewiduje się zmian w tym zakresie. Przedstawienie powodów zakończenia postępowania kwalifikacyjnego w określonych przypadkach (nie będących jednak rzadkością) mogłoby stanowić zagrożenie dla skutecznego i efektywnego działania służby, a nawet dla bezpieczeństwa państwa. W związku z tym nie jest zasadne (a często także jest to prawnie niemożliwe, z uwagi na brak u kandydata odpowiedniego poświadczenia bezpieczeństwa) przekazywanie tego typu informacji kandydatowi uczestniczącemu w postępowaniu kwalifikacyjnym.

W związku ze zmianą władzy RPO postanowił zawnioskować o zmianę legislacyjną do nowego premiera. Będziemy śledzili jaka jest jego odpowiedź w tym zakresie. Póki co poniżej stanowisko RPO, który tak uzasadnia swoje wątpliwości. 

Można odmówić poddania kandydata postępowaniu kwalifikacyjnemu albo postępowanie takie przerwać w każdym czasie bez podania przyczyn - czy to słuszne?

Niezwykle ważne jest konstytucyjne prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach (art. 60 Konstytucji RP). Wydaje się jednak, że te jednakowe zasady, a zatem poszanowanie równości wobec prawa i poszanowanie zasad równego traktowania na etapie rekrutacyjnym - nie jest urzeczywistniane w SS.

Zgodnie z § 3 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 20 lipca 2006 r. w sprawie wzoru kwestionariusza osobowego oraz szczegółowego trybu przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego wobec kandydatów do służby w CBA (Dz.U. 2006 nr 133 poz. 936), jednostka organizacyjna może odmówić poddania kandydata postępowaniu kwalifikacyjnemu albo postępowanie takie przerwać w każdym czasie bez podania przyczyn, w sytuacji niespełnienia przez kandydata wymogów określonych w ustawie lub niniejszym rozporządzeniu, a także w przypadku uznania kwalifikacji lub predyspozycji kandydata za niewystarczające do pełnienia służby w CBA. Podobne przepisy zawierają akty wykonawcze pozostałych służb specjalnych, w tym:

• § 3 ust. 3 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 kwietnia 2003 r. w sprawie wzoru kwestionariusza osobowego oraz szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego wobec kandydatów do służby w Agencji Wywiadu,
• § 3 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie wzoru kwestionariusza osobowego oraz szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego wobec kandydatów do służby w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
• § 5 ust. 2 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 26 lipca 2006 r. w sprawie postępowania kwalifikacyjnego wobec kandydatów do służby w Służbie Kontrwywiadu Wojskowego,
• § 5 ust. 2 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 2 listopada 2017 r. w sprawie postępowania kwalifikacyjnego wobec kandydatów do służby w Służbie Wywiadu Wojskowego.

Postępowania kwalifikacyjnego do Żandarmerii Wojskowej

Wątpliwości budzi także wprowadzenie do wyliczenia § 5 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z 31 sierpnia 2020 r. w sprawie prowadzenia postępowania kwalifikacyjnego do Żandarmerii Wojskowej w zakresie, w jakim odmawia przeprowadzenia dalszych czynności postępowania kwalifikacyjnego wobec kandydata lub je przerywa w każdym czasie, bez podania przyczyny. Niektóre powody zakończenia takiego postępowania mają charakter obiektywny (§ 5 pkt 2-3, 5), inne zależą od subiektywnej oceny organu kadrowego (§ 5 pkt 1), istnieje także przepis (§ 5 pkt 4), który może całkowicie zablokować dostęp do służby w Żandarmerii Wojskowej. Problem ten choć w nieco innym zakresie był już sygnalizowany przez Rzecznika w 2021 r.

Autopromocja

Zatrudnianie i zwalnianie pracowników

Sprawdź

Stanowisko RPO w sprawie dostępu do Służb Specjalnych

W ocenie RPO przedstawione regulacje, w aktualnej formie i treści, w zakresie w jakim pozwalają na odmowę poddania kandydata postępowaniu kwalifikacyjnemu lub postępowanie takie pozwalają przerwać w każdym czasie, bez podania przyczyny, w przypadku uznania warunków, kwalifikacji lub predyspozycji kandydata za niewystarczające do pełnienia służby - nie gwarantują prawa dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach, a co za tym idzie są niezgodne z art. 60 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Co więcej, ograniczenie tego prawa podmiotowego nastąpiło aktami wykonawczymi, co w wymiarze formalnym koliduje z wyrażoną w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP - zasadą wyłączności ustawy.