Wyższe emerytury od 1 maja 2015 r.

Co się zmieniło w naliczaniu emerytur od 1 maja 2015 r.

Od 1 maja 2015 r. obowiązują korzystniejsze dla ubezpieczonych zasady obliczania kapitału początkowego, a także ustalania wysokości emerytury. Osoby, które nabyły już uprawnienia emerytalne, mogą ubiegać się o ponowne obliczenie swojego świadczenia.

Nowe regulacje dotyczące obliczania kapitału początkowego i emerytury wprowadziła od 1 maja 2015 r. ustawa z 5 marca 2015 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dzięki nim zarówno obecni, jak i przyszli emeryci w zdecydowanej większości otrzymają świadczenie wyższe od dotychczas obliczonego. Przepisy te wprowadzają możliwość:

• korzystniejszego obliczenia kapitału początkowego za okresy opieki nad dzieckiem oraz za okresy studiów wyższych,
• uwzględnienia przy ustalaniu wysokości emerytury średniego dalszego trwania życia z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego,
• obliczenia emerytury według nowych zasad dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., które pobierały wcześniejszą emeryturę,
• przeliczenia emerytury obliczonej według starych zasad dla osób, które osiągały po jej przyznaniu wysokie zarobki, ale niższe niż przed przejściem na to świadczenie.

Polecany produkt: Monitor Prawa Pracy i Ubezpieczeń

Wyższy wskaźnik za opiekę nad dzieckiem

Nowelizacja z 5 marca 2015 r. wprowadziła korzystniejsze zasady ustalania kapitału początkowego dla osób, które przed 1 stycznia 1999 r. opiekowały się dzieckiem, tj. udowodniły okresy takiej opieki wymienione w art. 7 pkt 5 ustawy emerytalnej (np. okresy urlopu wychowawczego lub urlopu bezpłatnego). Przed 1 maja 2015 r. były one uwzględniane przy obliczaniu kapitału początkowego (emerytury hipotetycznej za okres do 31 grudnia 1998 r.) tak jak wszystkie inne okresy nieskładkowe (po 0,7% podstawy wymiaru za każdy ich rok, z uwzględnieniem pełnych miesięcy).

Nowe regulacje (zawarte w art. 174 ust. 2a ustawy emerytalnej) przewidują, że wymienione okresy opieki nad dzieckiem podlegają uwzględnieniu przy obliczaniu kapitału początkowego wskaźnikiem po 1,3% podstawy wymiaru kapitału początkowego za każdy rok tych okresów (z uwzględnieniem pełnych miesięcy), a więc tak jak wszystkie okresy składkowe.

Zadaj pytanie na FORUM

Uzasadnieniem omawianej zmiany było zrównanie uprawnień osób sprawujących opiekę nad dzieckiem przed wejściem w życie reformy emerytalnej (za które nie były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne) z osobami obecnie opiekującymi się dziećmi, za które składki ubezpieczeniowe są opłacane z budżetu państwa. Dzięki nowym przepisom ZUS uwzględni osobom opiekującym się dziećmi przed 1 stycznia 1999 r. okresy opieki w taki sposób, jakby w tych okresach były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne.

Osoby, którym ZUS obliczył kapitał początkowy z uwzględnieniem okresów opieki nad dzieckiem przed wejściem w życie nowych przepisów, mogą ubiegać się o jego ponowne ustalenie, zgłaszając do ZUS wniosek w tej sprawie. Jeśli jednak nie wystąpią z takim wnioskiem, ZUS sam przeliczy im ten kapitał na podstawie nowych regulacji w momencie ustalania wysokości emerytury obliczanej według nowych zasad.

Na nowych regulacjach skorzystają również osoby, którym już obliczono emeryturę z uwzględnieniem kapitału początkowego ustalonego m.in. za okresy opieki nad dzieckiem przypadające przed 1 stycznia 1999 r. Na mocy omawianej nowelizacji mogą bowiem zgłosić wniosek o ponowne ustalenie emerytury. ZUS musi rozpatrzyć wniosek w ciągu 60 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej niezbędnej okoliczności.

Ustalanie kapitału początkowego i emerytury - zmiany 2015

Barbara D. udowodniła przed 1 stycznia 1999 r. m.in. 4-letni okres urlopu wychowawczego udzielonego w celu opieki nad dwojgiem dzieci. Przy ustalaniu kapitału początkowego (którego podstawa wymiaru wyniosła 1210,45 zł) ZUS uwzględnił jej w całości ten okres, obliczając po 0,7% tej podstawy za każdy rok tego okresu. W związku z tym część hipotetycznej emerytury ustalona za te okresy wyniosła 33,89 zł (0,7% x 4 x 1210,45 zł). W lipcu 2013 r. ubezpieczona przeszła na emeryturę obliczaną według nowych zasad z uwzględnieniem ustalonego wcześniej kapitału początkowego. W związku z wejściem w życie nowelizacji z 5 marca 2015 r. może obecnie zgłosić wniosek o ponowne ustalenie emerytury. Rozpatrując ten wniosek, ZUS przeliczy w pierwszej kolejności kapitał początkowy – jeszcze raz ustali część emerytury hipotetycznej za okresy opieki nad dzieckiem. W związku z zastosowaniem nowego wskaźnika wyniesie ona 62,94 zł (1,3% x 4 x 1210,45 zł). Dzięki przeliczeniu kapitału początkowego ZUS ustali Barbarze D. emeryturę w wyższej kwocie niż dotychczas obliczona.

Korzystniejsze zasady uwzględniania studiów

Druga zmiana w ustalaniu kapitału początkowego, wprowadzona nowelizacją z 5 marca 2015 r., dotyczy zasad uwzględniania w tym kapitale okresów nauki w szkole wyższej (na jednym kierunku, w wymiarze określonym w programie studiów i pod warunkiem jej ukończenia). Okresy te były dotychczas zaliczane do kapitału początkowego jako okresy nieskładkowe, w wymiarze nie większym niż 1/3 udowodnionych okresów składkowych przypadających przed 1 stycznia 1999 r. Wiele osób w związku ze zbyt krótkim stażem składkowym przebytym w tym czasie nie mogło liczyć na uwzględnienie w kapitale początkowym zbyt długiego okresu studiów wyższych.

Z tego względu ustawodawca zdecydował się na zmianę dotychczasowych regulacji. Nowelizacja z 5 marca 2015 r. wprowadziła zasadę, zgodnie z którą okresy studiów wyższych podlegają doliczeniu (z uwzględnieniem pełnych miesięcy) do innych okresów nieskładkowych uwzględnionych przy ustalaniu kapitału początkowego. Okresy te nadal muszą być ograniczone do 1/3 okresów składkowych, ale nie tych przypadających do 31 grudnia 1998 r., lecz również przebytych po tej dacie, aż do dnia zgłoszenia wniosku o emeryturę. Nowe przepisy przewidują, że ZUS przeliczy kapitał początkowy z uwzględnieniem omawianej zasady dopiero w przypadku przejścia osoby ubezpieczonej na emeryturę.

Urlop wychowawczy przed 1 stycznia 1999 r. - wyższa emerytura

Osoby, którym ZUS przed 1 maja 2015 r. ustalił już emeryturę z uwzględnieniem kapitału początkowego obliczonego z ograniczeniem okresów nauki w szkole wyższej do 1/3 okresów składkowych przypadających do 31 grudnia 1998 r., mogą ubiegać się o przeliczenie świadczenia. Kapitał początkowy podlega wówczas przeliczeniu, a ZUS ma 60 dni na wydanie decyzji w sprawie ponownego ustalenia wysokości emerytury.

Maria P. do końca 1998 r. udowodniła 6 lat składkowych, 3 lata opieki nad dzieckiem, 5-letni okres studiów wyższych oraz łącznie 9 miesięcy, przez które pobierała świadczenia chorobowe. W 2012 r. ubezpieczona przeszła na emeryturę. Do dnia zgłoszenia wniosku o to świadczenie udowodniła łącznie 12 lat składkowych. Obliczając emeryturę, ZUS ustalił ubezpieczonej wysokość kapitału początkowego uwzględniając 6 lat składkowych, 3 lata opieki nad dzieckiem oraz 2-letni okres studiów wyższych (1/3 z 6). Obecnie, w związku z wejściem w życie nowelizacji z 5 marca 2015 r., emerytka może zgłosić wniosek o ponowne obliczenie emerytury z uwzględnieniem odpowiednio przeliczonego kapitału początkowego. Do ustalenia tego kapitału zostanie wliczonych 6 lat składkowych, 3 lata opieki nad dzieckiem, 4-letni okres studiów wyższych (1/3 z 12 lat) oraz 3-miesięczny okres pobierania świadczeń chorobowych (1/3 z 9 miesięcy).

Zastosowanie tablicy z daty osiągnięcia wieku

Kolejna niezwykle istotna zmiana wprowadzona nowelizacją z 5 marca 2015 r. dotyczy zasad stosowania przy obliczaniu wysokości emerytury tablic średniego dalszego trwania życia. Tablice te, ogłaszane corocznie przez Prezesa GUS, obowiązują od 1 kwietnia do końca marca następnego roku. Długość średniego dalszego trwania życia ustalona dla wieku przejścia ubezpieczonego na emeryturę (liczona w latach i miesiącach) ma bardzo istotne znaczenie dla wysokości emerytury obliczanej na nowych zasadach. Przez tę wartość ZUS dzieli bowiem podstawę obliczenia emerytury (sumę składek emerytalnych i kapitału początkowego zgromadzonych na koncie ubezpieczonego). Im niższa jest ta wartość, tym wyższa wysokość świadczenia.

Nowe zasady obliczania emerytur korzystniejsze

Dotychczas przy obliczeniu emerytury ZUS zawsze stosował tablicę obowiązującą w dniu zgłoszenia wniosku o to świadczenie (ew. z miesiąca osiągnięcia wieku emerytalnego, gdy wniosek został zgłoszony przed miesiącem osiągnięcia tego wieku). W związku z obserwowaną tendencją wydłużania średniego dalszego trwania życia w kolejno ogłaszanych tablicach, na tej zasadzie traciły szczególnie te osoby, które na emeryturę przechodziły znacznie później, niż osiągnęły wymagany wiek. Dlatego ustawodawca postanowił wprowadzić (w przepisie art. 26 ust. 6 ustawy emerytalnej) zasady, które pozwalają zastosować do obliczenia nowej emerytury tablicę trwania życia obowiązującą w dniu, w którym osoby te osiągnęły powszechny wiek emerytalny, jeżeli jest to dla nich korzystniejsze. Rozwiązanie to dotyczy zarówno osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., jak i przed 1949 r., którym emerytura jest ustalana na nowych zasadach, po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego.

Osoby, którym ZUS już obliczył emeryturę z zastosowaniem dotychczasowych zasad, mogą złożyć wniosek o jej ponowne ustalenie. Jeśli średnie dalsze trwanie życia wynikające z tablicy obowiązującej w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego okaże się korzystniejsze, ZUS w ciągu 60 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej niezbędnej okoliczności przeliczy emeryturę przy zastosowaniu tej tablicy.

Nowa emerytura również po wcześniejszej

Nowelizacja z 5 marca 2015 r. rozszerza również stosowanie art. 55 ustawy emerytalnej, pozwalającego na obliczenie według nowych zasad emerytury przyznanej osobom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., które po osiągnięciu powszechnego wieku kontynuowały ubezpieczenia, a z wnioskiem o emeryturę wystąpiły po 2008 r. Dotychczas przepis ten, przynajmniej według wykładni ZUS, nie dotyczył osób, które przed zgłoszeniem tego wniosku pobierały wcześniejszą emeryturę.

Wyższe emerytury i renty od 1 marca 2015 r.

Wprowadzona zmiana jest w dużej mierze pokłosiem odmiennego od praktyki ZUS orzecznictwa sądów powszechnych (m.in. uchwały Sądu Najwyższego z 4 lipca 2013 r., II UZP 4/13). Należy jednak podkreślić, że zgodnie z nowymi regulacjami podstawa przeliczenia emerytury musi zostać pomniejszona o sumę kwot pobranych wcześniejszych emerytur, w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Ponowne przeliczenie emerytury odbywa się na podstawie wniosku lub z urzędu.

Przeliczenie starej emerytury za wysokie zarobki

Na zmianach przepisów skorzystają również osoby uprawnione do emerytur obliczanych według dotychczasowych zasad, uzależnionych m.in.od podstawy wymiaru (wypadkowej zarobków oraz przeciętnych płac w latach wskazanych do jej obliczenia) oraz aktualnej kwoty bazowej.

Nowe regulacje wprowadziły możliwość przeliczenia „starej” emerytury przy zastosowaniu nowej kwoty bazowej również wtedy, gdy nowo ustalony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest niższy od ustalonego poprzednio, ale wynosi więcej niż 250%. ZUS może w takiej sytuacji przeliczyć emeryturę od wynagrodzeń z 10 kolejnych lat kalendarzowych przypadających w ostatnim 20-leciu przed zgłoszeniem wniosku w tej sprawie lub z 20 lat kalendarzowych dowolnie wybranych z całego okresu ubezpieczenia przypadającego przed rokiem zgłoszenia wniosku.

Podstawa prawna:

• art. 1–3 ustawy z 5 marca 2015 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – Dz.U. z 2015 r., poz. 552