Wpływ stażu pracy na uprawnienia pracownika

Staż pracy obejmuje nie tylko okresy faktycznego świadczenia pracy przez pracownika, ale też okresy, w których pracownik pracy nie wykonywał, mimo że pozostawał w zatrudnieniu. Przepisy prawa pracy stanowią m.in., kiedy do stażu pracy wlicza się okres odbywania służby wojskowej lub okres urlopu bezpłatnego czy nauki w szkole.

Staż pracy a praca w gospodarstwie rolnym >>

Wliczeniu do stażu pracowniczego nie podlega okres pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy. Nie ma bowiem przepisów, które określałyby, że okres ten wlicza się do okresu pracy, od którego zależy nabycie lub zachowanie uprawnień pracowniczych.

Rodzaje stażu pracy

Przepisy prawa pracy rozróżniają 2 rodzaje stażu pracy:

• ogólny – obejmuje wszystkie okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, jakie posiada pracownik; wlicza się do niego także inne okresy, które na mocy przepisów szczególnych podlegają wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (np. okresy pracy na roli i odbywania służby wojskowej),
• zakładowy – obejmuje wszystkie okresy zatrudnienia u jednego pracodawcy; do zakładowego stażu pracy pracownikowi wlicza się też okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli obecny pracodawca przejął firmę, która dotychczas zatrudniała pracownika.

Ogólny staż pracy brany jest pod uwagę przy ustalaniu wymiaru urlopu wypoczynkowego. Natomiast pracodawcę określającego długość okresu wypowiedzenia, wysokość nagrody jubileuszowej lub odprawy w przypadku tzw. zwolnień grupowych interesuje zakładowy staż pracy. Może jednak zdarzyć się tak, że do niektórych uprawnień – w zależności od wewnętrznych zasad obowiązujących u danego przedsiębiorcy – będzie brany pod uwagę ogólny lub zakładowy staż pracy, np. w przypadku dodatku stażowego.

WAŻNE!

Umowa na zastępstwo to szczególny rodzaj umowy o pracę na czas określony, która zawierana jest w celu zastępstwa pracownika na czas jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Jest ona wliczana zarówno do ogólnego, jak i zakładowego stażu pracy.

Uprawnienia przysługujące w czasie trwania umowy

Z ogólnym stażem pracy związany jest wymiar urlopu wypoczynkowego pracownika. Jeśli staż pracy jest krótszy niż 10 lat, wymiar urlopu wynosi 20 dni, natomiast z chwilą osiągnięcia 10-letniego stażu pracy pracownik ma prawo do 26 dni urlopu w każdym kolejnym roku.

Jak ustalić staż pracy >>

Najczęściej 10-letni staż pracy jest osiągany w trakcie roku kalendarzowego. W takim przypadku pracodawca udziela tzw. urlopu uzupełniającego w wymiarze 6 dni. Z punktu widzenia nabywania uprawnień urlopowych istotny jest pierwszy miesiąc pracy, gdyż jego upływ daje pracownikowi prawo do tzw. urlopu cząstkowego w wymiarze 1/12 urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku.

Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się czas trwania nauki od 3 do 8 lat, w zależności od rodzaju ukończonej szkoły. Okresy nauki w poszczególnych szkołach nie podlegają sumowaniu. Jeżeli pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się albo okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, albo okres nauki, zależnie od tego, który jest korzystniejszy dla pracownika.

Przykład

Po ukończeniu liceum ogólnokształcącego pracownik studiował prawie 10 lat. W ciągu tego czasu pracował przez łączny okres 3 lat. Pracodawca powinien zaliczyć pracownikowi do okresu pracy 8 lat za czas nauki w szkole wyższej, mimo że faktycznie studia trwały dłużej. Pracodawca powinien wybrać okres korzystniejszy dla pracownika, czyli albo 8 lat, za okres, w którym pobierał on naukę, albo 3 lata rzeczywiście wykonywanej pracy i 4 lata nauki w szkole średniej. W opisywanym przykładzie korzystniejszym dla pracownika rozwiązaniem jest zaliczenie 8 lat z tytułu ukończenia studiów wyższych.

W niektórych zakładach pracy przyznawane są także nagrody jubileuszowe. W uchwale z 21 maja 1991 r. Sąd Najwyższy przyjął, że prawo do niej pracownik nabywa w dniu bezpośrednio poprzedzającym dzień, który nazwą lub datą odpowiada dniowi, w którym podjął zatrudnienie (I PZP 16/91). Obowiązujące w danej firmie przepisy wewnętrzne określają, po jakim okresie zatrudnienia oraz w jakiej wysokości przysługuje nagroda, a także czy istotny jest tutaj ogólny czy zakładowy staż pracy.

Udokumentowanie stażu pracy >>

Niektórzy pracownicy, oprócz wynikającego z umowy o pracę wynagrodzenia i innych świadczeń, np. premii, otrzymują także tzw. dodatki stażowe za przepracowane lata. Aby pracownik mógł je otrzymać, takie uprawnienie powinno być określone w wewnętrznych przepisach obowiązujących w danej firmie, w umowie o pracę lub w przepisach szczególnych, dotyczących niektórych grup zawodowych, np. nauczycieli, pracowników służby zdrowia itp. Wskazane regulacje powinny też precyzować, czy pracodawca będzie brał pod uwagę ogólny czy zakładowy staż pracy.

Uprawnienia związane z zakończeniem stosunku pracy

Okres wypowiedzenia umowy o pracę, a więc czas, który musi upłynąć od chwili złożenia przez pracodawcę lub pracownika oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę, jest uzależniony od stażu pracy u danego pracodawcy.

Okres wypowiedzenia wynosi:

• 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
• 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,
• 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.

Długość zakładowego stażu pracy wpływa również na wysokość odprawy z tytułu rozwiązania umowy o pracę z przyczyn leżących po stronie pracodawcy.

Pracownikowi w związku z rozwiązaniem stosunku pracy w ramach zwolnienia grupowego przysługuje odprawa pieniężna w wysokości:

• 1-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata,
• 2-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat,
• 3-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.

Podstawa prawna:

• art. 33–34, 152–155¹ Kodeksu pracy,
• art. 112 Kodeksu cywilnego,
• art. 8 i 10 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU z 2003 r. nr 90, poz. 844 ze zm.).

Orzecznictwo:

• uchwała SN z 21 maja 1991 r. (I PZP 16/91, OSNC 1992/1/10).