Zasady, tryb oraz podstawy udzielania urlopów okolicznościowych

Zagadnienia związane z urlopami okolicznościowymi, czyli katalog osób uprawnionych, podstawę oraz liczbę przysługujących dni wolnych od pracy określa rozporządzenie z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy. Pracownik jest zobligowany do poinformowania pracodawcy o swojej nieobecności oraz podania okresu jej trwania (§ 2 ww. rozporządzenia). Przy czym wyjaśnienia wymaga, że nie każde prawidłowe zawiadomienie pracodawcy przez pracownika o swojej nieobecności będzie jednoznaczne z usprawiedliwieniem jego absencji. Dane zdarzenie czy okoliczności, na które powołuje się pracownik, muszą stanowić przyczynę usprawiedliwiającą określoną przepisami prawa pracy.

Najczęstsze przyczyny przyznania urlopu okolicznościowego

Najbardziej powszechnymi okolicznościami, które uprawniają pracownika do wystąpienia z wnioskiem o przyznanie mu urlopu okolicznościowego, są zdarzenia takie jak: ślub, narodziny dziecka albo pogrzeb. Treść § 15 rozporządzenia wskazuje przesłanki udzielenia wolnych dni.

Pracodawca jest zobowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas obejmujący:

• 2 dni – w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy,
• 1 dzień – w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.

Jak obliczyć wynagrodzenie pracownika, który chorował i był na urlopie okolicznościowym >>

W przypadku urlopu okolicznościowego w zakresie trybu jego udzielania obowiązują takie same zasady jak przy urlopie wypoczynkowym. W praktyce oznacza to, że nawet powzięcie przez pracodawcę wiadomości o istnieniu przyczyny usprawiedliwiającej nieobecność danego pracownika w zakładzie pracy nie oznacza, że udzielenie mu urlopu następuje samoczynnie.

W każdym przypadku pracownik jest zobligowany do wystąpienia z odpowiednim wnioskiem (z zaznaczeniem, że dotyczy to urlopu okolicznościowego), a pracodawca nie może odmówić udzielenia takiego urlopu. Ponadto, korzystając z przysługujących dni wolnych, nie jest wymagane, aby zwolnienie nastąpiło dokładnie w tym samym dniu co zdarzenie, na podstawie którego pracownik uzyskuje prawo do urlopu okolicznościowego.

W przypadku gdy pracownikowi przysługują 2 dni zwolnienia od pracy, nie ma on obowiązku wykorzystania tych dni łącznie. Jednak warunkiem skorzystania przez pracownika z pojedynczych dni jest utrzymanie racjonalnej przerwy czasowej między jednym a drugim wolnym dniem, tak aby z punktu widzenia pracodawcy nie budziło wątpliwości, że przynależne pracownikowi zwolnienie od obowiązku świadczenia pracy wykorzystywane jest przez niego rzeczywiście tylko i wyłącznie w związku z konkretnym zdarzeniem, uzasadniającym przyznanie mu urlopu okolicznościowego.

WAŻNE!
Jeżeli w trakcie usprawiedliwionej nieobecności pracownika ma miejsce zdarzenie, które uzasadnia przyznanie mu urlopu okolicznościowego, wówczas takiemu pracownikowi nie przysługują dodatkowe dni wolne od pracy (np. w trakcie urlopu wypoczynkowego pracownik bierze ślub).

---

Przykład
Rozwiedzionemu pracownikowi zmarł teść. Czy przysługuje mu prawo do urlopu okolicznościowego w związku z pogrzebem byłego teścia?
Tak, pracodawca jest zobligowany zwolnić rozwiedzionego pracownika na czas obejmujący 1 dzień w razie pogrzebu teścia. Jednocześnie należy wyjaśnić, że zgodnie z zapisem art. 61⁸ k.r.o. powinowactwo między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka trwa nadal mimo ustania małżeństwa.

Dokumentowanie przyczyn urlopu okolicznościowego

Dowodami usprawiedliwiającymi nieobecność pracownika w pracy są wszelkie dokumenty, wydane przez właściwe organy administracyjne, z których bezsprzecznie wynika, że miało miejsce zdarzenie, które upoważnia danego pracownika do wystąpienia z wnioskiem o przyznanie mu dni wolnych (np. akt urodzenia dziecka, akt zgonu).

Pracodawca ma prawo zażądać, aby pracownik przedłożył właściwy dokument uzasadniający przyznanie mu zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy. Jednak w praktyce tego typu dokumenty wydawane są na ogół po danym wydarzeniu. A zatem pracownik, który składa wniosek o udzielenie mu urlopu okolicznościowego, może się zobowiązać względem pracodawcy, że wymagane zaświadczenie przedłoży w terminie późniejszym. Podobnie jak urlop wypoczynkowy okres zwolnienia od pracy w związku z ważnymi wydarzeniami rodzinnymi podlega gratyfikacji przez pracodawcę (według zasad obliczania obowiązujących przy urlopie wypoczynkowym).

Czy pracownikowi przysługuje urlop okolicznościowy z powodu śmierci babki jego żony >>

Inne przyczyny przyznania urlopu okolicznościowego

Pracownikowi będącemu jednocześnie rodzicem dziecka w wieku do 14. roku życia, w ciągu roku kalendarzowego przysługują 2 dni wolne od pracy na opiekę nad dzieckiem. W takiej sytuacji, składając wniosek o urlop, pracownik nie jest zobowiązany do udokumentowania podstawy swojego wniosku. Pracodawca za wystarczające powinien uznać samo oświadczenie pracownika o zaistnieniu przesłanek uzasadniających przyznanie urlopu na opiekę nad dzieckiem. Również w tym przypadku pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Należy wskazać, że w sytuacji gdy oboje z rodziców są pracownikami, dni wolne od pracy na opiekę nad dzieckiem przysługują wyłącznie jednemu z nich lub mogą podzielić się uprawnieniami w ten sposób, że każde z pracujących rodziców otrzyma po 1 dniu zwolnienia.

W praktyce można spotkać się z wątpliwościami dotyczącymi sytuacji, gdy pracownik posiada więcej niż jedno dziecko. Wyjaśnienia zatem wymaga, że wymiar tego zwolnienia nie jest uzależniony od liczby dzieci. Dany pracownik zachowuje prawo do 2 dni wolnych od pracy łącznie na wszystkie dzieci.

Do urlopów okolicznościowych, oprócz powyżej wskazanych, można zaliczyć również zwolnienia pracownika od obowiązku świadczenia pracy w związku z wykonywaniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, zwolnienia na poszukiwanie nowej pracy, na działalność naukową oraz zwolnienia związanie z wykonywaniem zawodu.

Podstawa prawna:

• art. 37, 188 Kodeksu Pracy,
• art. 61⁸ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,
• § 2, 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (DzU z 1996 r. nr 60, poz. 281 ze zm.).