Nie wszyscy pracodawcy mogą zrezygnować z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Który pracodawca może nie tworzyć zfśś?

• Który pracodawca tworzy zfśs
• Pracodawca objęty układem zbiorowym pracy
• Pracodawca nieobjęty układem zbiorowym pracy
• Pracodawca zatrudniający mniej niż 50 pracowników

Który pracodawca tworzy zfśs

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (zfśs) jest przeznaczony na finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z funduszu oraz dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych. Fundusz przeznaczony jest także na tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego.

Pracodawcy tworzą zfśs jeżeli zatrudniają według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty tworzą zfśs na wniosek zakładowej organizacji związkowej. 

Inaczej jest w przypadku pracodawców ze sfery budżetowej. W budżetówce tworzenie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych jest obligatoryjne i nie można z niego zrezygnować. 

W przypadku pracodawców spoza sfery budżetowej rezygnacja z tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych jest możliwa. Procedura rezygnacji z tworzenia zfśs zależy od tego, czy pracodawca jest objęty układem zbiorowym pracy, czy nie.

Pracodawca objęty układem zbiorowym pracy

Pracodawca objęty zakładowym układem zbiorowym pracy aby zrezygnować z tworzenia zfśs musi zmienić wiążący go układ zbiorowy. Musi zatem do układu zbiorowego wprowadzić postanowienia o likwidacji zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

To może być dosyć skomplikowana i czasochłonna procedura, bowiem do zmiany układu zbiorowego pracy konieczna jest akceptacja wszystkich zakładowych organizacji związkowych działających u pracodawcy. Taki wymóg dotyczy zarówno tych organizacji związkowych, które ten układ podpisały, jak i tych, które do niego przystąpiły. 

Zmian w układzie dokonuje się w protokole dodatkowym, który po jego zarejestrowaniu w odpowiednim rejestrze układów staje się częścią zawartego wcześniej układu zbiorowego pracy. Zmiany wprowadzone do układu zbiorowego wchodzą w życie w dniu ustalonym przez strony, jednak nie wcześniej niż z dniem ich zarejestrowania.

Pracodawca nieobjęty układem zbiorowym pracy

W przypadku pracodawców nieobjętych układem zbiorowym pracy rezygnacja z tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych wymaga zmiany regulaminu wynagradzania. To z kolei wymaga uzgodnień z zakładową organizacją związkową. 

Inaczej sytuacja wygląda u pracodawcy, u którego nie działają związki zawodowe. W takim przypadku niezbędne jest uzgodnienie zmian regulaminu z pracownikiem wybranym przez załogę w celu reprezentowania jej interesów. 

Zmiany w regulaminie wynagradzania należy podać do wiadomości pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy. Dopiero po tym w ciągu dwóch tygodni zmiany w regulaminie wchodzą w życie.

Brak zgody związków zawodowych bądź przedstawiciela pracowników powoduje, że nie można wprowadzić postanowień o nieutworzeniu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Pracodawca zatrudniający mniej niż 50 pracowników

Zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie musi tworzyć pracodawca zatrudniający mniej niż 50 pracowników według stanu na 1 stycznia danego roku w przeliczeniu na pełne etaty. Jeżeli u takiego pracodawcy działa zfśs, to może z niego zrezygnować. Pracodawca nieobjęty układem zbiorowym pracy oraz niezobowiązany do wydania regulaminu wynagradzania, nie ma sformalizowanego trybu rezygnacji z tworzenia zfśs. Decyzję w sprawie nieutworzenia funduszu podejmuje samodzielnie. Przepisy wymagają jedynie, aby informacja o nieutworzeniu zfśs została przekazana pracownikom do 31 stycznia danego roku.

Rezygnacja z tworzenia zfśs jest możliwa także u pracodawcy zatrudniającego co najmniej 20 pracowników i mniej niż 50 pracowników (czyli od 20 do 49 pełnych etatów według stanu na 1 stycznia danego roku), u którego fundusz powstał na wniosek zakładowej organizacji związkowej. W przypadku tych pracodawców postanowienia o nieutworzeniu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zawiera regulamin wynagradzania. Na wniosek związkowców taki regulamin tworzą pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 pracowników i mniej niż 50 pracowników (pracowników, a nie etatów, jak w przypadku zfśs).

Podstawa prawna:

• art. 3, 4 i 8 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (j.t. Dz.U. z 2024 r., poz. 288)
• art. 77², 241²–241⁷ ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r., poz. 1465 ze zm.)