Opieka nad dzieckiem a wyliczenie kapitału początkowego

Kiedy należy złożyć wniosek o przeliczenie kapitału początkowego

Pytanie

W październiku 2017 r. zamierzam złożyć wniosek o emeryturę. Kapitał początkowy miałam wyliczony w 2002 r. Do 31 grudnia 1998 r. udokumentowałam krótki okres składkowy (6 lat) oraz 5-letni okres studiów, który został ograniczony do 1/3 okresów składkowych. Będąc na ostatnim roku studiów, urodziłam dziecko. Na tę okoliczność nie przedkładałam wówczas żadnych dokumentów. Czy przed złożeniem wniosku o emeryturę powinnam zawnioskować o przeliczenie kapitału początkowego – pyta Czytelniczka z Sandomierza.

Odpowiedź

Tak, powinna Pani złożyć wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego. Okres niewykonywania pracy z powodu opieki nad dzieckiem do lat 4 w wymiarze 3 lat (a w przypadku większej liczby dzieci maksymalnie 6 lat) jest okresem nieskładkowym, jednak nie podlega ograniczeniu do 1/3 okresów składkowych. Okres ten jest uwzględniany przy ustalaniu kapitału początkowego analogicznie jak okresy składkowe, tj. po 1,3% podstawy wymiaru kapitału początkowego. Będzie miał więc wpływ na obliczenie i wysokość kapitału początkowego. Do wniosku o ponowne ustalenie kapitału początkowego, powinna Pani dołączyć oświadczenie o okresie sprawowania opieki nad dziećmi oraz odpisy aktów urodzenia dzieci.

Zmiany w przepisach

Po wydaniu decyzji ustalającej Pani kapitał początkowy nastąpiło wiele zmian przepisów dotyczących ustalania kapitału początkowego. Zmiany dotyczą m.in.:

• możliwości obliczenia współczynnika proporcjonalnego "p", z uwzględnieniem stażu ubezpieczonego obliczonego do 31 grudnia 1998 r. i wymaganego stażu (w zależności od płci - w przypadku kobiet 20 lat, w przypadku mężczyzn - 25 lat), w dniach - jeżeli jest to dla ubezpieczonego korzystniejsze,

• ustalania podstawy wymiaru kapitału początkowego z kolejnych 10 lat kalendarzowych z okresu sprzed 1 stycznia 1999 r. (a nie z okresu 1980-1998). Ponadto, w przypadku gdy okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym jedynie przez kilka miesięcy tego roku, obliczając wskaźnik wysokości podstawy wymiaru za dany rok, ustala się stosunek wysokości wynagrodzenia (i innych kwot, które uwzględnia się w podstawie wymiaru) do sumy kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu. Istnieje również możliwość uwzględnienia minimalnego wynagrodzenia za okresy wykonywania pracy w ramach stosunku pracy (proporcjonalnie w zależności od wymiaru czasu pracy),
• stażu pracy uwzględnianego przy ustalaniu kapitału początkowego. Okresy opieki nad dzieckiem, opieki pielęgnacyjnej nad inwalidą wojennym, a także opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny podlegają uwzględnieniu jako okresy nieskładkowe - pod warunkiem że przypadały przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty. Okres opieki nad dzieckiem do lat 4 może być uwzględniony w przypadku obliczania kapitału początkowego osobom, które jednocześnie wykonywały pracę nakładczą, nie osiągając połowy najniższego wynagrodzenia. Przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty uwzględnia się okres opieki nad wnukiem, przyjętym na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej - w granicach określonych tym przepisem.

W związku z tym, że w pierwszorazowej decyzji o naliczeniu kapitału początkowego okres nieskładkowy został u Pani ograniczony do 1/3 okresów składkowych, zasadne jest złożenie przez Panią wniosku o ponowne ustalenie kapitału początkowego, jeszcze przed złożeniem wniosku o emeryturę. Pozwoli to na szybsze ustalenie prawa do emerytury, kiedy złoży Pani wniosek o jej przyznanie.

Polecamy książkę: Nowe emerytury. Obowiązki pracodawcy po zmianach od 1 października 2017 r.

Jakie informacje są niezbędne do naliczenia/przeliczenia kapitału początkowego

Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed 1 stycznia 1999 r.:

• okresy składkowe (o których mowa w art. 6 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych; dalej ustawa emerytalna),
• okresy nieskładkowe z tytułu urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy - z powodu opieki nad dzieckiem (art. 7 pkt 5 ustawyemerytalnej), w wymiarze nie większym niż określony w tym przepisie,
• pozostałe okresy nieskładkowe (o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12) ograniczone do 1/3 okresów składkowych.

Obliczając kapitał początkowy, okres niewykonywania pracy z powodu opieki nad dzieckiem (w tym urlopy udzielone z tytułu opieki nad dziećmi) jest nadal okresem nieskładkowym, ale nie podlega ograniczeniu do 1/3 okresów składkowych. Maksymalny wymiar określony jest w samym przepisie, zgodnie z którym okresy te przyjmuje się w maksymalnym wymiarze:

• 3 lat, do ukończenia przez dziecko 4 lat życia,
• 6 lat łącznie bez względu na liczbę dzieci, oraz
• dodatkowo do 3 lat na każde dziecko - jeżeli ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługiwał zasiłek pielęgnacyjny.

Przy ustalaniu kapitału początkowego okresy nieskładkowe z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem przypadające przed dniem 1 stycznia 1999 r. uwzględniane są po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok tych okresów (z uwzględnieniem pełnych miesięcy).

Warto przypomnieć, że przy ustalaniu wysokości emerytury dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. nabywających prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym lub wcześniejszym (z art. 184 ustawy emerytalnej) kapitał początkowy podlega przeliczeniu poprzez dodanie do okresów nieskładkowych okresów studiów wyższych, przebytych przed 1 stycznia 1999 r., w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 okresów składkowych udowodnionych do dnia zgłoszenia wniosku o emeryturę.

Istnieje także możliwość zastąpienia okresu studiów okresem opieki nad dzieckiem/dziećmi. Warunkiem uwzględnienia okresu opieki nad dzieckiem jest wykazanie okresu opieki nad dzieckiem i niewykonywanie pracy. Przepisy nie określają, w jakim wymiarze czasu pracy ma być sprawowana opieka. Podjęcie lub kontynuacja po urodzeniu dziecka okresu studiów nie wyłącza możliwości uwzględnienia okresu opieki nad dzieckiem, jeśli jest to korzystne dla osoby zainteresowanej.

Podstawa prawna:

• art. 6, art.7, art. 53, art.174, art.184, art. 185a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U. z2016 r. poz. 887; ost. zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 715).