Umowa cywilnoprawna z własnym pracownikiem a składki ubezpieczeniowe

W październiku 2013 r. zawarliśmy z naszym pracownikiem na okres do 30 września 2014 r. umowę zlecenia, której czynności nie wchodzą w zakres obowiązków pracowniczych. Następnie w lutym 2014 r. podpisaliśmy z tą osobą umowę o dzieło. Czy od umowy o dzieło powinniśmy opłacać składki tylko na ubezpieczenie zdrowotne (tak jak przy dwóch trwających jednocześnie umowach zlecenia)?

Nie. Przychód z umowy zlecenia oraz z umowy o dzieło zawartej z własnym pracodawcą należy doliczyć do przychodu pracownika z tytułu umowy o pracę. Tak ustalona kwota stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne zatrudnionego. W tym przypadku nie mają zastosowania reguły rozstrzygające zbiegi tytułów do ubezpieczeń, gdyż wszystkie umowy zostały zawarte z własnym pracownikiem.

Pracownik podlega obowiązkowo wszystkim ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Ponadto za taką osobę obowiązkowe są też składki na FP i FGŚP.

Nieprawidłowe jest zatem przekonanie, że za pracownika wykonującego zawartą z pracodawcą umowę zlecenia należy odprowadzić jedynie składkę zdrowotną, a z umowy o dzieło nie należy odprowadzać żadnych składek. W tej sytuacji nie zachodzi bowiem zbieg dwóch (lub więcej) tytułów do ubezpieczeń społecznych. Nie mają tym samym zastosowania reguły rozstrzygające zbiegi tytułów do tych ubezpieczeń określone w art. 9 ustawy systemowej. Składki jak za pracownika należy naliczyć zarówno od wykonywanej przez niego na rzecz własnego pracodawcy umowy zlecenia, jak i od umowy o dzieło.

Do celów ustalenia obowiązku ubezpieczeń za pracownika uznaje się:

• osobę zatrudnioną w ramach stosunku pracy (na umowę o pracę, powołania, mianowania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę),
• zleceniobiorcę, pod warunkiem że wykonuje on umowę zlecenia, umowę o świadczenie usług bądź umowę o dzieło na rzecz swojego pracodawcy (art. 8 ust. 2a ustawy systemowej).

Przez pojęcie pracy „na rzecz swojego pracodawcy” należy rozumieć sytuację, gdy umowa cywilnoprawna jest zawarta z innym podmiotem niż pracodawca, ale rezultat pracy zleceniobiorcy uzyskuje pracodawca.

PRZYKŁAD

Robert S. jest zatrudniony w miejskim szpitalu publicznym jako lekarz anestezjolog. Dodatkowo zawarł ze spółką jawną Medics umowę o świadczenie usług. W ramach tej umowy odbywa dodatkowe dyżury w szpitalu, w którym jest zatrudniony. Szpital odprowadza zatem składki do ZUS na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, FP i FGŚP od łącznej podstawy wymiaru składek z umowy o pracę oraz z umowy o świadczenie usług.

Sąd Najwyższy m.in. w uchwale z 2 września 2009 r. (II UZP 6/09, OSNP 2010/3–4/46), wskazał, że:

(...) przesłanką decydującą o uznaniu takiej osoby za pracownika w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest to, że – będąc pracownikiem związanym stosunkiem pracy z danym pracodawcą – jednocześnie świadczy na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej, zawartej z nim lub inną osobą. W konsekwencji, nawet gdy osoba ta (pracownik) zawarła umowę o dzieło z osobą trzecią, to pracę w jej ramach wykonuje faktycznie dla swojego pracodawcy (uzyskuje on rezultaty jej pracy) (...).

Ponadto Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że wykonywanie umowy na rzecz pracodawcy dotyczy z reguły takiej pracy wykonywanej na podstawie umowy cywilnoprawnej, która mogłaby być świadczona przez jej wykonawcę w ramach stosunku pracy z tym pracodawcą, z tym że musiałby on wówczas przestrzegać przepisów prawa pracy, np. o godzinach nadliczbowych.

Nie oznacza to jednak, że pracownik nie może wykonywać pracy na rzecz własnego pracodawcy na innej podstawie niż stosunek pracy w ramach umowy zlecenia (o świadczenie usług albo dzieło), jeżeli przedmiot umowy jest inny niż należący do jego obowiązków pracowniczych. Sąd w cytowanym orzeczeniu wskazał jedynie na najczęściej spotykany przypadek, który uzasadnia zawieranie umów cywilnoprawnych między podmiotami, które korzystają z pracy własnych pracowników.

Omawiany problem był też rozpatrywany w interpretacjach indywidualnych wydawanych przez ZUS.

Interpretacja indywidualna ZUS z 15 maja 2013 r., znak: DI/200000/451/589/2013

Stan faktyczny	Własne stanowisko przedsiębiorcy w sprawie
Spółka świadczy usługi zdrowotne, realizując kontrakt z NFZ. Do świadczenia usług jest zatrudniony personel medyczny, w tym pielęgniarki i położne, na podstawie umów o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. Czy do pielęgniarek i położnych, wykonujących w ramach umów cywilnoprawnych świadczenia edukacji medycznej pacjentek na rzecz innej spółki będzie miał zastosowanie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, a Spółka będzie płatnikiem składek od wynagrodzeń wypłacanych pielęgniarkom i położnym z umów cywilnoprawnych?	Zdaniem płatnika, nie można uznać, że pielęgniarki i położne wykonują te same czynności w ramach umowy o pracę i zlecone im przez inną spółkę działania edukacyjne w ramach umów cywilnoprawnych. Nawet fakt, że inna spółka obciąża Spółkę kosztem pracy pielęgniarek i położnych wykonywanej przy edukacji pacjentek, nie może powodować, że w ramach tych czynności zostaną one uznane za pracowników Spółki.
Stanowisko przedsiębiorcy ZUS uznał za nieprawidłowe.

Podstawa prawna:

• art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 2a, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – j.t. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 1717
• art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – j.t. Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027; ost.zm. Dz.U. z 2014 r., poz. 24