Na jakich warunkach zatrudniać młodocianego, który ukończył naukę zawodu

Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego nie kończy się wraz z zakończeniem nauki (zdaniem egzaminu) przez młodocianego, ponieważ ma ona charakter umowy na czas nieokreślony. Najlepiej w tej sytuacji zmienić umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego na zwykłą umowę o pracę od dnia następnego po zdaniu egzaminu. Od następnego dnia po zakończeniu nauki zawodu pracownikowi przysługuje nie mniej niż 80% minimalnego wynagrodzenia. Nie ma przy tym znaczenia, czy osoba ta ukończyła 18 lat. Pracownik młodociany powinien być zgłoszony w ZUS z kodem tytułu ubezpieczenia 01 20 xx od dnia zawarcia stosunku pracy do dnia jego rozwiązania, jednak nie później niż do ukończenia przez młodocianego 18. roku życia. Młodociany, który kontynuuje zatrudnienie po ukończeniu 18 lat, powinien zostać zgłoszony do ubezpieczeń z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 xx.

Młodocianego (osobę, która ukończyła 16 lat i nie przekroczyła 18 lat), nieposiadającego kwalifikacji zawodowych, można zatrudnić na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego. Wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnienie młodocianego tak, jak zwykłego pracownika, ale wyłącznie przy pracach lekkich (art. 200¹ § 1 Kodeksu pracy).

Wyróżniamy dwie formy przygotowania zawodowego:

• naukę zawodu (trwającą z reguły przynajmniej 24 miesiące i nie dłużej niż 36 miesięcy),
• przyuczenie do wykonywania określonej pracy (wynosi ono zazwyczaj od 3 do 6 miesięcy).

W przypadku Państwa pracownika mamy do czynienia z młodocianym wykonującym umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu. Nauka zawodu u pracodawcy niebędącego rzemieślnikiem odbywana w zasadniczej szkole zawodowej (jak w tym przypadku) kończy się zaliczeniem egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, przeprowadzanym zaraz po uzyskaniu świadectwa ukończenia tej szkoły (§ 109–142 rozporządzenia w sprawie warunków i sposobów oceniania...).

W umowie o pracę w celu przygotowania zawodowego strony określają m.in. czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego, czyli w tej sytuacji nauki zawodu, oraz sposób dokształcania teoretycznego. W żadnym razie warunki te nie wskazują końca trwania umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, ponieważ stosujemy do niej przepisy Kodeksu pracy dotyczące umowy o pracę na czas nieokreślony (art. 194 Kodeksu pracy). Oznacza to, że umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego ma charakter umowy na czas nieokreślony, a zdanie egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe (co kończy naukę zawodu) nie jest równoznaczne z jej rozwiązaniem bądź wygaśnięciem. Umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego trwa zatem nadal, mimo zaliczenia egzaminu. Pracodawca nie może jej wypowiedzieć z tego powodu. Kodeks pracy w art. 196 wprost wymienia bowiem przyczyny uzasadniające złożenie wypowiedzenia młodocianemu, a w katalogu tym nie mieści się zakończenie nauki zawodu.

WAŻNE!

Pracodawca nie może wypowiedzieć pracownikowi młodocianemu umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego z powodu ukończenia nauki i zdania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.

Specjaliści dopuszczają w tych okolicznościach dwa warianty:

• rozwiązanie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego na mocy porozumienia i zawarcie kolejnej, tym razem zwykłej umowy o pracę, jeśli taka jest intencja stron,
• zmianę umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego w zwykłą umowę o pracę w drodze porozumienia zmieniającego albo wypowiedzenia warunków pracy i płacy wręczonego przez pracodawcę.

Niezależnie od tego, które rozwiązanie wybiorą strony, umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego traci swój specjalny charakter z chwilą zdania przez młodocianego egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Należy uznać, że wówczas umowa z młodocianym przekształci się w zwykłą umowę o pracę. W konsekwencji, od dnia przypadającego po zaliczeniu egzaminu takiemu pracownikowi przysługuje miesięcznie wynagrodzenie za pracę w wysokości co najmniej 80% wynagrodzenia minimalnego – dla osób w pierwszym roku pracy zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy; w 2012 r. 80% minimalnego wynagrodzenia wynosi 1200 zł (art. 6 ust. 2–3 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę).

Pracownik młodociany podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu na zasadach obowiązujących w odniesieniu do pracowników. Kod tytułu ubezpieczenia, który należy wskazać w dokumentacji składanej do ZUS za takiego ubezpieczonego, to 01 20 xx (pracownik młodociany). Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie wprowadza własnej, szczegółowej definicji pojęcia „pracownik młodociany”, dlatego w celu ustalenia obowiązku ubezpieczeniowego należy zastosować definicję wskazaną w Kodeksie pracy. Oznacza to, że za pracownika młodocianego uważa się każdą osobę w wieku od 16. do 18. roku życia, zatrudnioną na podstawie umowy o pracę (art. 190 § 1 Kodeksu pracy).

Płatnik ma obowiązek zgłosić pracownika młodocianego do ubezpieczeń na formularzu ZUS ZUA w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeniowego. Obowiązek ten powstaje, tak jak w przypadku wszystkich innych pracowników, od dnia zawarcia stosunku pracy.

Wyrejestrowania pracownika młodocianego płatnik dokonuje również w 7-dniowym w terminie od:

• dnia rozwiązania stosunku pracy lub
• dnia następującego po dniu ukończenia 18. roku życia.

Jeżeli po ukończeniu przez młodocianego 18. roku życia stosunek pracy trwa nadal, wówczas należy zgłosić tę osobę do ZUS ze zwykłym pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 xx, z tą samą datą, z którą został wyrejestrowany z ubezpieczeń jako pracownik młodociany (z kodem tytułu ubezpieczenia 01 20 xx).

Młodociany, zatrudniony na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu, 6 czerwca ukończył 18 lat, a 29 czerwca zdał pozytywnie egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe (ukończył naukę zawodu). Pracodawca ma obowiązek wyrejestrować go na formularzu ZUS ZWUA, z kodem tytułu ubezpieczenia 01 20 xx, jako datę wyrejestrowania wskazując 7 czerwca. Jednocześnie musi go zgłosić do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 xx, z tą samą datą – czyli 7 czerwca. Wyrejestrowanie pracownika młodocianego i zarejestrowanie go na ogólnych zasadach z tą samą datą spowoduje, że w dokumentacji będzie wykazana ciągłość ubezpieczenia, która jest zgodna ze stanem faktycznym. Jednak pracodawca nadal musi wypłacać temu pracownikowi ryczałtowe niskie stawki wynagrodzenia właściwe dla pracowników młodocianych aż do 29 czerwca, a od 30 czerwca przynajmniej 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę brutto miesięcznie.

Młodociany, zatrudniony na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu, 29 czerwca zdał egzamin potwierdzający uzyskanie kwalifikacji i tym samym ukończył naukę zawodu. Pracownik ten kończy 18 lat 15 września. Do 29 czerwca pracodawca wypłaca zatrudnionemu zryczałtowane stawki wynagrodzenia, określone w rozporządzeniu w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania. Natomiast od 30 czerwca miesięczne wynagrodzenie młodocianego wynosi co najmniej 80% minimalnego wynagrodzenia. Osoba ta jednak pozostaje pracownikiem młodocianym aż do ukończenia 18. roku życia. Wyrejestrowania z ubezpieczeń z kodem tytułu ubezpieczenia 01 20 xx należy zatem dokonać dopiero od 16 września. Jeżeli stosunek pracy trwa nadal, wówczas ubezpieczonego należy zgłosić do ZUS z tą samą datą na ogólnych zasadach dotyczących pracowników, z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 xx.

Podstawa prawna:

•  art. 190–206 Kodeksu pracy,
• rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. Nr 60, poz. 278 ze zm.),
• § 109–142 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. Nr 83, poz. 562 ze zm.),
• art. 6 ust. 1–3 ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 1679 ze zm.),
• art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 13 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.),
• art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.),
• załączniki nr 1, nr 5, nr 18 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz.U. Nr 186, poz. 1444 ze zm.).