Nie można wykonywać obowiązków pracowniczych na urlopie bezpłatnym

Istotą urlopu bezpłatnego udzielanego na podstawie art. 174 k.p. jest zwolnienie pracownika z obowiązku wykonywania zatrudnienia i zwolnienie pracodawcy z obowiązku wypłacania wynagrodzenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 listopada 1996 r., III AUa 888/96, Apel. -W-wa 1997/2/9). Jeżeli więc pracodawca na wniosek pracownika udzieli mu urlopu bezpłatnego, ale jednocześnie umówi się z nim, że będzie on w tym czasie wykonywał część swoich dotychczasowych obowiązków, to nie można mówić o udzieleniu pracownikowi urlopu bezpłatnego. Strony wciąż wiąże ta sama umowa o pracę tyle, że o zmodyfikowanej treści.

Wykładni oświadczeń woli pracodawcy i pracownika należy w przedstawionej sytuacji dokonywać na podstawie art. 65 k.c. (w związku z art. 300 k.p.). Należy więc badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel porozumienia dotyczącego udzielenia urlopu bezpłatnego, a nie opierać się tylko na jego dosłownym brzmieniu. Jeśli zgodnym zamiarem stron będzie dalsze wykonywanie przez pracownika tej samej pracy na rzecz pracodawcy, tyle tylko, że w ograniczonym zakresie, pracownik w okresie tym nabywa prawo do wynagrodzenia za wykonywaną pracę (z uzasadnienia wyroku SN z 12 grudnia 2004 r., III PK 42/04, OSNP 2005/6/77).

W okresie udzielonego przez pracodawcę na wniosek pracownika urlopu bezpłatnego dopuszczalne jest, by pracownik wykonywał na rzecz swojego pracodawcy zadania niestanowiące jego dotychczasowych obowiązków na podstawie umowy cywilnoprawnej. Przykładowo pracownik działu marketingu korzystający z urlopu bezpłatnego może zawrzeć umowę o dzieło z własnym pracodawcą, której przedmiotem jest przetłumaczenie dokumentu firmy na język francuski.

Podczas urlopu bezpłatnego pracownik może rozpocząć prowadzenie własnej działalności gospodarczej i jako podmiot gospodarczy zawrzeć umowę z pracodawcą, który udzielił mu urlopu bezpłatnego. Również w takiej sytuacji przedmiotem umowy nie mogą być czynności stanowiące obowiązki pracownika wynikające z umowy o pracę. Należy przy tym pamiętać, że prowadzenie działalności gospodarczej w okresie urlopu bezpłatnego powoduje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ubezpieczenie zdrowotne.

W praktyce często urlop bezpłatny udzielany jest w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy. Może to mieć miejsce w związku z porozumieniem zawartym między pracodawcami (art. 174¹ k.p.) albo bez takiego porozumienia.

Należy rozważyć, czy na podstawie umowy z nowym pracodawcą może on wykonywać jakieś czynności na rzecz pracodawcy, który udzielił mu urlopu bezpłatnego. Ze względu na istotę urlopu bezpłatnego (zwolnienie pracownika z obowiązku wykonywania zatrudnienia i zawieszenie stosunku pracy) takie sytuacje są możliwe wyjątkowo i jedynie w warunkach podporządkowania pracownika nowemu pracodawcy, np. gdy pracodawca, który udzielił urlopu bezpłatnego, jest klientem pracodawcy aktualnie zatrudniającego tego pracownika.

Ważne!

Okresu urlopu bezpłatnego udzielonego na wniosek pracownika nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. W okresie tym pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia, nie są za niego opłacane składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne

PRZYKŁAD:
ISTOTA URLOPU BEZPŁATNEGO

Od 1 stycznia do 1 czerwca 2007 r. pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym. W tym czasie nie otrzymywał wynagrodzenia ani premii, ale był zobowiązany do wykonywania części swoich zadań. W czasie urlopu pracownik musiał również odbierać telefony od swojego pracodawcy. W przedstawionej sytuacji nie doszło do udzielenia urlopu bezpłatnego. Nie można bowiem przyjąć, że stosunek pracy został w całości zawieszony wraz z zawieszeniem prawa do wynagrodzenia za pracę.

PRZYKŁAD:
URLOP A SKŁADKI

Adam P. jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Wystąpił do pracodawcy o udzielenie mu rocznego urlopu bezpłatnego, a ten się na to zgodził. W okresie korzystania z urlopu bezpłatnego Adam P. założył własną firmę. Z uwagi, że prowadzenie pozarolniczej działalności stanowi obecnie jedyny tytuł do podlegania ubezpieczeniom (stosunek pracy w czasie korzystania z urlopu bezpłatnego ulega swoistemu zawieszeniu), musi on zgłosić się i opłacać składki na następujące obowiązkowe ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, wypadkowe, zdrowotne. Jedynie ubezpieczenie chorobowe jest dla niego dobrowolne.

PRZYKŁAD:
ZAWARCIE UMOWY O DZIEŁO

Anna K. jest zatrudniona w dziale finanse. Zna język szwedzki. Obecnie korzysta z urlopu bezpłatnego udzielonego na jej wniosek. Z uwagi, że tłumacz poważnie zachorował, pracodawca wystąpił z propozycją zawarcia umowy cywilnoprawnej, której przedmiotem byłoby tłumaczenie korespondencji przychodzącej do firmy. Anna K. może zawrzeć z pracodawcą umowę o dzieło.

Podstawa prawna:
• art. 174 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).