Strona główna » Kadry » Indywidualne prawo pracy » Czas pracy » Wykonywanie pracy ponad ustalony w umowie wymiar czasu pracy przez niepełnoetatowca

Wykonywanie pracy ponad ustalony w umowie wymiar czasu pracy przez niepełnoetatowca

31 grudnia 2014, 09:49

Dołącz do grona ekspertów

Artur Dawid Samek

radca prawny, ekspert z zakresu prawa pracy

Wykonywanie pracy ponad ustalony w umowie wymiar czasu pracy przez niepełnoetatowca. / Fot. Fotolia

Na podstawie art. 151 § 5 kodeksu pracy, strony ustalają w umowie o pracę, dopuszczalną liczbę godzin pracy, ponad określony w umowie wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, których przekroczenie uprawnia wykonującego pracę, do normalnego wynagrodzenia oraz dodatku do wynagrodzenia, jak za pracę w godzinach nadliczbowych.

W związku z powyższym, praca ponad wymiar czasu pracy określony w umowie o pracę uprawnia do dodatku w takiej wysokości jak za pracę w godzinach nadliczbowych, gdy jednocześnie nie jest pracą ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy wynikające z art. 129§1 kodeksu pracy, czy też ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy wynikający z obowiązującego pracownika systemu czasu pracy i rozkładu czasu pracy. W przypadku przekroczenia ogólnie obowiązujących norm czasu pracy lub wykonywania pracy w ponad przedłużonym dobowym wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, przy spełnieniu warunku dopuszczalności takiej pracy, można zgodnie z art. 151§1 kodeksu pracy uznać, iż praca taka jest wykonywana w godzinach nadliczbowych. Rekompensowanie takiej pracy dokonuje się na zasadach określonych w art. 151¹ lub art. 151² kodeksu pracy.

Istotne jest to, iż obowiązek ustalenia w umowach z pracownikami zatrudnionymi w niepełnym wymiarze czasu pracy, przedmiotowego postanowienia, został nałożony przez ustawodawcę w stosunku do stron , które zawierały umowę o pracę od 1.1.2004 r. Natomiast strony trwających na dzień 1.1.2004 r. umów o pracę, gdzie pracownik zatrudniony był w niepełnym wymiarze czasu pracy, zobowiązane zostały do uzupełnienia umowy o ustalenia wynikające z opisywanego art. 151§5 kodeksu pracy w terminie do 31.3.2004 r., co wynikało z art. 17 ustawy z dnia 14.11.2003 r. o zmianie ustawy kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 213 poz. 2081).

Tym samym ustawodawca podkreślił, iż zawarcie ustalenia co do dopuszczalnej liczby godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy skutkujący koniecznością wypłacenia oprócz normalnego wynagrodzenia również dodatku jak za pracę w godzinach nadliczbowych ma charakter obowiązkowy a nie fakultatywny. Jednocześnie ustawodawca nie wskazał na skutki prawne braku w umowach z niepełnoetatowcami przedmiotowego ustalenia.

Nowość: Umowy zlecenia 2015

Wątpliwości interpretacyjne budzi sposób określenia w umowie postanowienia o dopuszczalnej liczbie godzin , w przypadku niepełnoetatowca, których przekroczenie uprawnia do dodatku jak za pracę w godzinach nadliczbowych, gdyż nie uwzględnia ono systemu czasu pracy w jakim pracownik pracuje oraz obowiązującego go rozkładu czasu pracy.

Z uwagi na powyższe wydaje się dopuszczalne dowolne wskazanie liczby godzin zarówno w skali doby , tygodnia czy też miesiąca. Czyli zapis w umowie o pracę w przypadku osoby zatrudnionej na ¼ etatu mógłby stanowić , iż dodatek do wynagrodzenia w wysokości za godziny nadliczbowe przysługuje po przekroczeniu 4 godzin na dobę i przeciętnie 20 godzin pracy w tygodniu. Należy jednak pamiętać , że przy ustaleniu liczby godzin pracy w tygodniu nie bierze się pod uwagę godzin , które zakwalifikowane zostałyby, jako uprawniające do dodatku z tytułu przekroczenia dobowej liczby godzin.

Zadaj pytanie na FORUM

Państwowa Inspekcja Pracy dopuszcza cztery sposoby ustalenia liczby godzin pracy, po przekroczeniu, których pracownik jest uprawniony do dodatku jak za pracę nadliczbową. Zdaniem PIP, limit godzin nadliczbowych można wskazać w odniesieniu do: etatu (np. praca powyżej 3/4 etatu), liczby godzin pracy w okresie rozliczeniowym, liczby godzin pracy w tygodniu i wreszcie liczby godzin pracy w ramach doby pracowniczej (zob. stanowisko PIP w artykule „Limit normalnej pracy na część etatu wskazujemy na cztery sposoby”, publikowanym w Rzeczpospolita z dnia 1 czerwca 2007 r., df 2).

Należy podkreślić, iż umowne ustalenie liczby godzin w wymiarze dobowym jak i przeciętnie tygodniowym, jeżeli nie przekraczają one norm wynikających z art. 129§1 kodeksu pracy nie jest traktowane jako praca w godzinach nadliczbowych.

W praktyce często zdarza się sytuacja polegająca na braku ustalenia przez strony limitu godzin, po których pracownik ma otrzymywać wynagrodzenie jak za godziny nadliczbowe. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z 9.7.2008r. IPK 315/07, OSNP 2009, nr 23-24, poz.310 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 27.03.2012r. IIIPk 77/11, w przypadku braku porozumienia stron w przedmiotowym zakresie dodatek jak za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi nie przysługuje. W związku z tym godziny nadliczbowe osoby zatrudnionej np. na 1/2 etatu, zaczynają się dopiero po przekroczeniu norm czasu pracy wynikających z art. 129§1 kodeksu pracy , czyli np. w podstawowym czasie pracy - po przekroczeniu 8 godzin na dobę lub przeciętnie 40 godzin tygodniowo. Tym samym mieszczące się w tych granicach, godziny ponadwymiarowe (czyli pomiędzy ½ etatu a całym etatem) nie będą wynagradzane dodatkiem jak za pracę godzinach nadliczbowych.

Praca ponadwymiarowa pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy nie podlega ograniczeniom właściwym dla pracy nadliczbowej wynikającej z limitów wynikających z art. 151§3 kodeksu pracy, czy też przesłanek jej stosowania, wynikającej z art. 151§1 kodeksu pracy.

Tym samym, powierzenie pracy w wymiarze przekraczającym granicę ustaloną przez strony będzie uprawniać pracownika do wynagrodzenia jak za pracę w godzinach nadliczbowych, choć praca, która nie przekracza ogólnych norm czasu pracy, nie będzie pracą nadliczbową, co w konsekwencji nie będzie prowadziło do wliczenia godzin tej pracy do limitów godzin nadliczbowych (zob. m.in. K. Rączka, Praca w godzinach..., PiZS 2004, nr 1, s. 14; E. Szemplińska, Konsultacje..., PiZS 2005, nr 4, s. 42; Ł. Prasołek, Zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy, PiZS 2005, nr 8, s. 38).

Należy również dodać, iż w ramach uprawnień kierowniczych pracodawcy, mieści się prawo powierzenia pracownikowi pracy ponadwymiarowej. Pracownik, do którego obowiązków należy wykonywanie poleceń przełożonych oraz obowiązek dbałości o dobro zakładu pracy, powinien polecenie takie wykonać, chyba, że jest ono sprzeczne z prawem lub umową o pracę (art. 100§1) albo stanowiłoby nadużycie prawa (art. 8). Czyli co do zasady, pracownik zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, nie może odmówić wykonywania pracy ponadwymiarowej i to niezależnie od tego czy zgodnie z art. 151§5 kodeksu pracy, strony ustaliły opisywany dopuszczalny limit godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy, których przekroczenie uprawnia pracownika do normalnego wynagrodzenia oraz do dodatku jak za pracę w godzinach nadliczbowych czy tez takiego ustalenia nie poczyniły.

Wynagrodzenie za pracę ponadwymiarową dla pracowników niepełnoetatowych

Chcesz dowiedzieć się więcej, sięgnij po naszą publikację