Produkt z przyszłością - bony jako narzędzie wpływające na poprawę satysfakcji pracowników

Świadczenia pozapłacowe są stałym elementem wynagrodzeń od wielu lat. W gospodarce planowej modne i wykorzystywane były różnego typu zestawy podarunkowe, złożone z ręczników, długopisów, mydeł czy kremów do rąk. Od połowy lat 90. tym obszarem rynku w Polsce zajęły się znane w Europie firmy, jak m.in. Accor Services, Sodexho Pass, później czeska firma emitencka Wasza Żywieniowa czy polsko-brytyjskie konsorcjum Bonus Systems Polska. Obecnie firmy emitenckie oferują różnego rodzaju bony towarowe, za okazaniem których można otrzymać w wybranych punktach handlowych i usługowych świadczenia rzeczowe.

Jest kilka rodzajów bonów towarowych. W Polsce znane są od lat bony żywieniowe, które pracownicy mogą wymieniać na posiłki. Są też bony podarunkowe, najbardziej popularne w okresach przedświątecznych, oraz tzw. bony premiowe, z których korzysta się w celach reprezentacyjnych lub reklamowych. Te ostatnie są przeznaczone dla kontrahentów oraz partnerów handlowych i mogą stanowić część programu lojalnościowego.

Dodatkowa motywacja

Mimo że bony towarowe są praktycznym instrumentem w rękach pracodawców chcących motywować swoich pracowników, w Polsce nadal najczęściej są wykorzystywane jedynie jako dodatkowe wynagrodzenie pozapłacowe. Emitenci bonów towarowych starają się to zmienić i nadać im wymiar motywacyjny. W sukurs firmom emitującym bony towarowe przychodzi m.in. silnie zakorzeniona w Polsce tradycja obdarowywania podarunkami w czasie różnych świąt i innych specjalnych okazji.

- Zbliżający się czas świąt, np. Bożego Narodzenia, pracownicy traktują w sposób indywidualny. Oprócz przeżyć emocjonalnych czas ten wiąże się z wieloma dodatkowymi wydatkami. Przyznanie pracownikom w okresie świątecznym bonów o wartościach umożliwiających zrobienie np. zaplanowanych zakupów może być elementem pomocnym w motywowaniu - stwierdza Katarzyna Jabłońska, dyrektor Biura Kadr Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie.

Trend nadawania bonom innego niż dotychczas statusu jakościowego i traktowania ich jako uznanego elementu motywacyjnego dostrzega coraz więcej firm na rynku polskim, a dzięki ich zapytaniom także firmy emitenckie.

- Wciąż rośnie zainteresowanie Kuponami Podarunkowymi, które najczęściej są przekazywane pracownikom z okazji Bożego Narodzenia, Wielkanocy oraz świąt branżowych bądź firmowych, takich jak Dzień Energetyka czy Dzień Hutnika. Dostrzegamy także zainteresowanie usługami profilowanymi, jak Kupon Restauracyjny, który można zrealizować w miejscach serwujących ciepłe posiłki, czy Kupon Kulturalno-Rekreacyjny. Pierwszy zdobywa popularność przede wszystkim w dużych miastach, stając się rozwiązaniem, dzięki któremu pracodawcy finansują pracownikom biurowym lunch. Z kolei Kupon Kulturalno-Rekreacyjny, który można realizować na basenach, siłowniach, kinach czy teatrach, staje się alternatywą dla wynajmowania przez firmę sali gimnastycznej lub przekazywania zaproszeń do kina. Kupon Premiowy natomiast jest w dalszym ciągu dominującym narzędziem motywacji w relacjach z partnerami biznesowymi - mówi Przemysław Wenka, dyrektor sprzedaży Sodexho Pass.

Pracownicy Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, która jest klientem Sodexho Pass, na początku współpracy korzystali przede wszystkim z bonów podarunkowych. Ze względu na zainteresowanie pracowników tą formą świadczeń oferta została rozszerzona.

- W ostatnim czasie zainteresowaliśmy się bonami żywieniowymi, a następnie kulturalno-rekreacyjnymi. Te formy świadczeń pozapłacowych są niezwykle cenione przez pracowników Giełdy. Zalety bonów dla pracowników to dodatkowe, poza funduszem wynagrodzeń, korzyści finansowe, dające możliwość elastycznego gospodarowania nimi. Zarówno pracownik, jak i pracodawca nie odprowadzają składek na ubezpieczenie społeczne, ponieważ kupony podarunkowe i kulturalno-rekreacyjne finansowane są z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych - wyjaśnia Katarzyna Jabłońska.

Kurort w SPA

Dążenie do różnicowania oferty bonów towarowych sprawia, że wzrastającym zainteresowaniem cieszą się obecne już od kilku lat na polskim rynku bony turystyczne lub podróżnicze. Uprawniają one do opłacania różnego rodzaju usług turystycznych oferowanych przez danego emitenta lub firmy, z którymi podpisał on umowy, np. wykupienia pobytu w hotelu w kraju lub za granicą z wyżywieniem i usługami dodatkowymi, wycieczkami, masażami, pobytem w hotelowym ośrodku SPA. Na polskim rynku firma TravelPass oferuje dwa produkty bonów turystycznych TravelPass Plus i SpaTravel. Bony TravelPass Plus mogą być zamienione na wszystkie wycieczki - krajowe i zagraniczne, bilety lotnicze i rezerwacje w hotelach w Polsce i za granicą. Z kolei bony SpaTravel, jak przyznaje Witold Szlachta, Corporate Business Manager TravelPass Polska, są tegoroczną nowością. - Moim zdaniem to rynkowy hit. Można je wydać na wszystkie usługi oferowane przez ponad 35 hoteli SPA w całym kraju, a dodatkowo na usługi w miejskich centrach DaySPA w największych polskich miastach. Rosnąca popularność bonów turystycznych zmienia obraz rynku. Pracownicy mniej już potrzebują wsparcia przed świętami w postaci bonów towarowych. - Znacznie bardziej pożądane są nagrody mające w sobie coś luksusowego, modnego - wycieczki, weekendowe wyjazdy po Polsce itp. - dodaje Witold Szlachta.

Dobry bon...

W ostatnim czasie notuje się wzrastające zainteresowanie bonami towarowymi różnych typów. Firmy, które dotychczas tradycyjnie obdarowywały swoich pracowników paczkami, dochodzą do wniosku, że o wiele lepszym i skuteczniejszym rozwiązaniem, które zapewni zadowolenie wszystkich zatrudnionych, są bony towarowe. Dlatego przedsiębiorcy chcą otrzymywać pełną ofertę, nie ograniczoną do jednego czy dwóch produktów. Liczą przede wszystkim na to, że wykorzystując wybrane rodzaje bonów - nie tylko żywieniowych - będą mogli w znaczący sposób podnieść motywację pracowników, wpłynąć na ich zadowolenie z pracy.

Każdy rodzaj bonu towarowego może stać się dobrym instrumentem dla pracodawców chcących premiować swoich pracowników.

- W sytuacji gdy bony są finansowane ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych - a tak było w ostatnich latach w Banku - nie stanowią podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne, a w konsekwencji - przy tym samym koszcie pracodawca jest w stanie zaoferować pracownikowi świadczenie w wyższej wysokości, niż gdyby miał wybrać formę gratyfikacji pieniężnej. Poza tym zazwyczaj z bonami powiązane są akcje promocyjne w niektórych punktach usługowych czy handlowych bądź sieciach sklepów, w których pracownicy korzystają z atrakcyjnych ofert sprzedażowych, np. zniżki na wszystkie lub wybrane produkty. Intencją Banku było przyznawanie bonów wszystkim pracownikom, przy czym ich wysokość była zróżnicowana w zależności od wynagrodzenia pracownika. Kredyt Bank SA nie korzystał dotychczas z innego rodzaju bonów niż bony towarowe, np. z bonów żywieniowych - mówi Wojciech Kęsik, dyrektor Biura ds. Relacji Pracowniczych Kredyt Banku SA.

...lepsza karta

W ostatnich kilku latach Kredyt Bank skorzystał z usług dwóch firm emitenckich oferujących dwa rodzaje bonów: Kupony Podarunkowe oraz kartę elektroniczną typu pre-paid. Jak przyznał dyrektor Wojciech Kęsik, rozwiązanie powyższe pozwoliło bankowi wynegocjować optymalne warunki zakupu bonów, jak również przekazać pracownikom dwie niezależne oferty akcji promocyjnych wiążących się z ich nabyciem.

Trendy rynkowe i konkurencja na polskim rynku bonów towarowych przyczyniają się do urozmaicenia oferty. Kilka lat temu na rynku polskim zagościła, wprowadzona przez Bonus Systems Polska we współpracy z Kredyt Bankiem i MasterCard, karta elektroniczna Bonus+. Na karcie łączącej cechy bonu żywnościowego oraz typowej karty płatniczej pracodawca deponuje pieniądze. Karta elektroniczna, co prawda, wiąże się z wyższymi opłatami niż za papierowe bony towarowe, ale ma wiele zalet.

- Najważniejszą jest swoboda wyboru prezentu. Kartą Bonus+ można płacić w 250 tys. punktów, a po raz pierwszy w bieżącym roku także w sklepach internetowych. Karta Bonus+ umożliwia zakupy za dowolną kwotę, i ta zaleta jest bardzo wysoko oceniana przez konsumentów. Z kolei ważnymi korzyściami dla firm jest możliwość doładowywania tych kart oraz logistyczne bezpieczeństwo ich obsługi - twierdzi Adam Kompowski, prezes zarządu Bonus Systems Polska.

O obustronnych korzyściach dla pracodawcy i pracowników, które daje karta elektroniczna Bonus+, mówi Natalia Murek, asystentka dyrektora generalnego Thule Sp. z o.o.

- W naszej firmie każdy z pracowników otrzymuje kartę podarunkową o różnych nominałach - od 150 zł do 600 zł. Dla nas jako pracodawcy ta forma podarunkowa jest bardzo wygodna. Bonus Systems Polska otrzymuje od naszej firmy listę pracowników wraz z kwotami, które muszą znaleźć się na karcie, i na tej czynności kończy się nasza misja. Już w listopadzie każdy pracownik odbiera nową kartę lub zostaje mu doładowana stara. Załoga w liczbie 400 osób ma dwa lata na wykorzystanie kwoty zdeponowanej na karcie.

Warto dodać, że siedziba firmy Thule znajduje się w małej miejscowości, w której sklepy jeszcze dwa lata temu nie były wyposażone w terminale płatnicze. Od czasu, gdy firma nawiązała współpracę z Bonus Systems Polska, w każdym sklepie pracownicy mogą płacić kartą płatniczą.

Bony w branżach

Istotne dla prezentacji obrazu rynku bonów w Polsce jest spojrzenie także na rodzaj branż, które tego typu ofertę cenią wysoko. Z wypowiedzi specjalistów wynika, że nie można wskazać wyraźnej przewagi określonych branż, które bardziej od innych inwestują w bony towarowe. Można natomiast określić dynamikę tych inwestycji notowaną w wybranych sektorach. Tendencja do wzbogacania systemów wynagrodzeń o rozwiązania pozapłacowe w formie bonów towarowych jest widoczna szczególnie w branżach, które silnie zostały dotknięte skutkami emigracji zarobkowej Polaków, przez co muszą dokładać szczególnych starań, by pozyskać potrzebnych specjalistów.

- Rozwiązania w zakresie motywacji pracowników najczęściej poszukiwane są przez firmy reprezentujące branże: budowlaną, deweloperską, bankowo-ubezpieczeniową i transportową. W okresie wakacyjnym, który tradycyjnie charakteryzuje się wolniejszym tempem działania, zaobserwowaliśmy silniejsze niż w ubiegłych latach zainteresowanie kuponami - wyjaśnia Przemysław Wenka.

- Nie można wyróżnić specjalnych branż zainteresowanych zakupem kart czy bonów. Wynika to z tradycji obdarowywania pracowników, przyznawania premii na koniec roku czy też po prostu i przede wszystkim z kondycji finansowej przedsiębiorstwa - twierdzi Adam Kompowski.

Nowe oferty

Bony towarowe zaczynają na polskim rynku odgrywać rolę skutecznego środka wykorzystywanego do motywowania pracowników. Ze względu na dynamikę rynku pracy, ale także wygodę użytkowania, można się spodziewać, że w najbliższej przyszłości prawdopodobnie coraz większa grupa przedsiębiorstw dołączy do grona firm wykorzystujących tę formę pozapłacowych świadczeń dla pracowników. Niezwykle istotnym elementem dla rozwoju tego sektora rynku będzie stałe modyfikowanie oferty przez emitentów.

- W najbliższej przyszłości istotny wzrost zainteresowania bonami wśród pracodawców będzie możliwy tylko wówczas, gdy bony będą atrakcyjniejszą, z uwagi na niższe koszty, alternatywą dla świadczeń pieniężnych, a to wymagałoby rozszerzenia zakresu zwolnienia ubezpieczeniowego i ewentualnie przywrócenia ulgi podatkowej. Ponadto można oczekiwać powolnego wypierania tradycyjnych form bonów towarowych ich elektronicznymi odpowiednikami, co już obecnie możemy zaobserwować na polskim rynku - mówi Wojciech Kęsik.

Tomasz Kozłowski

Opinie

Tomasz Kucharski,

dyrektor sprzedaży Accor Services

Największą grupę klientów kupujących bony podarunkowe stanowi tzw. budżetówka, kolejną grupą są firmy z udziałem Skarbu Państwa bądź przedsiębiorstwa, które kiedyś były państwowe. Coraz więcej dużych, prywatnych firm produkcyjnych wprowadza bony podarunkowe do pakietu pozapłacowego, by podnieść atrakcyjność zatrudnienia. Dla części firm stosowanie tego typu bonów jest tradycją, dla innych istotna jest z kolei łatwość zakupu i dystrybucji kuponów wśród pracowników. Dla pracownika najatrakcyjniejsze jest to, że kupony może wymienić na dowolne produkty lub usługi, czyli sam może zdecydować, na co przeznaczy kupony, które otrzymał od pracodawcy. Większość firm, które kupiły je w ostatnich latach, nadal zamierza z nich korzystać. Widoczny też jest każdego roku wzrost liczby nowych klientów, można więc powiedzieć, że pod tym względem rynek jest na etapie stabilnego wzrostu.

Przemysław Wenka, dyrektor sprzedaży, Sodexho Pass

Najważniejszą zaletą bonów jest gwarancja satysfakcji obdarowanej osoby, ponieważ to ona finalnie dokonuje wyboru produktu lub usługi, która jej najbardziej odpowiada. Z drugiej strony, przekazanie pracownikom bonów towarowych, które w firmach bardzo często odbywa się poprzez osobisty kontakt między np. przełożonym a podwładnym, łączy się z gestem obdarowywania. Bony nie są traktowane jako element pensji, bezosobowy przelew na konto, ale jako dodatkowa premia - prezent od pracodawcy. Jednocześnie z punktu widzenia pracodawcy system oparty na bonach jest łatwy do zarządzania, nie wymaga skomplikowanych rozwiązań logistycznych i, co ważne, jest wygodny i mało pracochłonny dla działów kadr. Jest również bardziej elastycznym narzędziem niż np. podwyżka, pozwalającym na sterowanie systemem nagradzania.

Zbigniew Kuśpit

Key Account Manager, Wasza Żywieniowa Polska

Zauważamy dużą popularność naszego bonu żywieniowego. Ma ona związek ze zmianami na polskim rynku pracy, na którym pracownicy są coraz bardziej zapracowani, a równocześnie muszą spożywać posiłki w godzinach pracy. Nadal do firm najbardziej zainteresowanych zakupem bonów dla swoich pracowników zaliczają się przedsiębiorstwa zachodnie, które miały już do czynienia z bonami żywieniowymi w macierzystych lokalizacjach, więc w Polsce też szukają podobnego rozwiązania. Obecnie także polskie firmy zaczęły korzystać z tych rozwiązań. Do najważniejszych zalet stosowania bonów żywieniowych w przedsiębiorstwach zaliczyłbym sam fakt, że pracownik może spożyć posiłek w czasie pracy. Firmy dające kupony żywieniowe swojej załodze wyróżniają się spośród innych dbałością o pracownika.

Witold Szlachta

Corporate Business Manager, TravelPass Polska

Rynek bonów turystycznych będzie rozwijał się coraz bardziej dynamicznie. Jest ku temu kilka powodów. Firmy potrzebują atrakcyjnych i motywujących narzędzi, żeby nagrodzić, zachęcić do pracy i do pozostania w firmie najlepszych pracowników. Firmy zauważają, że bony towarowe już nie dla wszystkich pracowników są atrakcyjne. Są przez nich często traktowane nie jako specjalna, wyjątkowa nagroda, a coś oczywistego. Jeśli nie ma efektu zaskoczenia, ekscytacji, emocji związanych z nagrodą i tym, co się za nią kryje, to taka nagroda przez większość pracowników nie będzie długo pamiętana. Jest też bardziej przyziemny powód. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z kwietnia 2007 r. z powrotem umożliwił dofinansowanie wyjazdów zagranicznych z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. A wiele firm faktycznie dofinansowuje pracownikom wczasy. Nie chcąc się jednak zajmować organizacją wyjazdów dla pracowników, prościej jest wręczać im po prostu bony turystyczne.