Zdrowie psychiczne pracowników w obliczu pandemii COVID-19

• Pandemia COVID-19 a zdrowie psychiczne pracowników
• Jakie są programy organizacji międzynarodowych w sprawie ochrony zdrowia psychicznego pracowników?
• Jakie akty UE odnoszą się do zdrowia psychicznego pracowników?
• Czym jest zdrowie psychiczne?
• Jak można pomóc pracownikom?

Pandemia COVID-19 a zdrowie psychiczne pracowników

Parlament Europejski dnia 5 lipca 2022 r. przyjął rezolucję w sprawie zdrowia psychicznego w cyfrowym świecie pracy (2021/2098(INI)). Szczególnie w okresie pandemii Covid-19, kiedy pracownicy pracowali z domu, w formie telepracy czy pracy zdalnej ich życie społeczno – zawodowe stało się mocno ograniczone – pojawiało się coraz więcej sygnałów o depresjach. Pracownicy zmagają się z problemami psychologicznymi i psychicznymi oraz z uzależnieniami od alkoholu. 

Z badań przedstawionych w rezolucji wynika, że w 2021 r. aż 64% młodych ludzi w wieku 18-34 lata było zagrożonych depresją m.in. z powodu braku zatrudnienia oraz perspektyw finansowych i edukacyjnych, a także samotności i izolacji społecznej spowodowanych m.in. pandemią.

Jakie są programy organizacji międzynarodowych w sprawie ochrony zdrowia psychicznego pracowników?

Unia Europejska jeszcze przed pandemią zaczęła zauważać konieczność zapewnienia większej ochrony zdrowia publicznego, w tym zdrowia fizycznego i psychicznego pracowników. Depresje, wypalenie zawodowe, stres w pracy – to coraz bardziej rozwijające się negatywne zjawiska w życiu zawodowym pracowników.

• Już w 2018 r., jeszcze przed pandemią, Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) wydała strategię w dziedzinie zdrowia i dobrego samopoczucia psychicznego (dotyczy to również pracowników);

• 18 maja 2022 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wydała manifest w sprawie zdrowego wychodzenia z kryzysu spowodowanego COVID-19. Manifest stanowi część ogólnych działań WHO, w zakresie zdrowia psychicznego na lata 2021‑2025. Przez WHO został też ustanowiony Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego, z hasłem: „Mental health care for all: let’s make it a reality” - Ochrona zdrowia psychicznego dla wszystkich: sprawmy, by stała się rzeczywistością,

• Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) opracowała w 2021 r. badania dotyczące polityki zdrowotnej i zatytułowane „A New Benchmark for Mental Health Systems: Tackling the Social and Economic Costs of Mental Ill Health” - Nowy wzorzec dla systemów zdrowia psychicznego – eliminowanie społecznych i gospodarczych kosztów złego stanu zdrowia psychicznego.

Jakie akty UE odnoszą się do zdrowia psychicznego pracowników?

1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 z dnia 12 lutego 2021 r. ustanawiające Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.

2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów.

3. Dyrektywa Rady 2000/78/WE z 27 listopada 2000 r. ustanawiającą ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy.

4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/88/WE z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącą niektórych aspektów organizacji czasu pracy.

5. Dyrektywa Rady 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy.

6. Rezolucja z 17 kwietnia 2020 r. w sprawie skoordynowanych działań UE na rzecz walki z pandemią COVID-19 i jej skutkami.

7. Rezolucja z 10 lipca 2020 r. w sprawie unijnej strategii w zakresie zdrowia publicznego po pandemii COVID-19.

8. Rezolucja z 21 stycznia 2021 r. zawierającą zalecenia dla Komisji w sprawie prawa do bycia offline.

9. Rezolucja z 17 lutego 2022 r. zatytułowaną „Wzmocnienie pozycji młodzieży w Europie zatrudnienie i odbudowa społeczna po pandemii”.

10. Rezolucja z 16 września 2021 r. w sprawie uczciwych warunków pracy, praw i ochrony socjalnej osób pracujących za pośrednictwem platform internetowych – nowe formy zatrudnienia związane z rozwojem cyfrowym.

To tylko część dokumentów UE, które dotyczą wpływu pandemii na zdrowie psychiczne pracowników. Od 2020 r powstało dużo badań, raportów, rezolucji.

Czym jest zdrowie psychiczne?

Prawo do zdrowia fizycznego i psychicznego jest jednym z podstawowych praw człowieka. WHO definiuje zdrowie psychiczne jako „stan dobrego samopoczucia psychicznego, w którym ludzie radzą sobie ze stresującymi sytuacjami życiowymi, wykorzystują swoje zdolności, dobrze się uczą i pracują oraz wnoszą wkład do swoich społeczności.”.

Jak można pomóc pracownikom?

Pandemia COVID-19 wpłynęła negatywnie na zdrowie psychiczne pracowników, ze względu na to, że ukształtowała pewne praktyki organizacyjne i zarządcze (w tym dyspozycyjność pracowników i brak rzeczywisteJ realizacji prawa do „odłączenia się” bycia offline. Pandemia zmieniła warunki pracy wielu pracowników, wpłynął na to czas pracy, dobrostan i fizyczne otoczenie w miejscu pracy. Dla wielu dom stał się pracą, a praca domem. Rozwinęło się zjawisko cyfrowego stresu. Zatarła się granica między życiem zawodowym a prywatnym, tzw. work life balance zostało bardzo mocno zachwiane.

W rezolucji postuluje się, aby znaleźć sposoby i wdrożyć je w życie w zakresie zapobiegania problemom w świecie pracy cyfrowej, czyli pracy przed komputerem. W pierwszej kolejności należy dążyć do wyeliminowania w miejscu pracy dyskryminacji bezpośredniej i pośredniej, mobbingu oraz molestowania seksualnego. Należy zapewnić pracownikom BHP, przerwy w pracy, brak kontaktów ze strony przełożonych czy współpracowników po godzinach pracy (prawo do bycia offline). Bardzo ważne jest zapewnienie nieprzerwanego dobowego i tygodniowego odpoczynku. W rezolucji wzywa się również do ustanowienia przepisów o minimalnych wymaganiach dla pracy zdalnej w całej UE.

Parlament proponuje, aby ustanowić rok 2023 europejskim rokiem dobrego zdrowia psychicznego, w tym pracowników.

Podstawa prawna: 

Rezolucja z dnia 5 lipca 2022 r. w sprawie zdrowia psychicznego w cyfrowym świecie pracy (2021/2098(INI))