Kto może skorzystać z dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego

Osobie, która traci pracę, bardzo często towarzyszy obawa, że wraz z zakończeniem pracy zostanie pozbawiona prawa do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Takie obawy mają również osoby, które przez długi okres korzystają ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, a co za tym idzie, nie opłacają składek na ubezpieczenie zdrowotne. Tymczasem osoby niepracujące nie zawsze są pozbawione prawa do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych mają prawo:

• osoby objęte powszechnym – obowiązkowym i dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym;
• inne niż ubezpieczeni osoby posiadające obywatelstwo polskie i posiadające miejsce zamieszkania na terytorium Polski, które spełniają kryterium dochodowe, o którym mowa w art. 8 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (DzU z 2009 r. nr 175, poz. 1362 ze zm.), co do których nie stwierdzono okoliczności, o której mowa w art. 12 tej ustawy;
• inne niż wymienione powyżej osoby posiadające obywatelstwo polskie i posiadające miejsce zamieszkania na terytorium RP, które nie ukończyły 18. roku życia lub są w okresie ciąży, porodu i połogu.

Czy bezrobotny podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu

Bezrobotni, którzy nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom zdrowotnym i tym samym mają prawo do świadczeń objętych tym ubezpieczeniem. Dotyczy to tylko zarejestrowanych bezrobotnych, tj. bezrobotnych ujętych w rejestrze bezrobotnych prowadzonym przez urząd pracy. Nie podlegają więc obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu osoby faktycznie pozbawione pracy, ale nieposiadające statusu bezrobotnego w rozumieniu ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.). W świetle przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (zwanej dalej ustawą zdrowotną) nie ma natomiast znaczenia, czy bezrobotny ma prawo do zasiłku dla bezrobotnych lub stypendium, czy też przedmiotowe świadczenia nie przysługują mu.

Czytaj także: Jakie dokumenty potwierdzają opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne >>

Bezrobotny spełniający powyższe warunki jest objęty obowiązkowo ubezpieczeniem zdrowotnym od dnia uzyskania statusu bezrobotnego do dnia utraty tego statusu. Osobę bezrobotną zgłasza do ubezpieczenia zdrowotnego urząd pracy. Na urzędzie pracy spoczywają również obowiązki płatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne bezrobotnego, a więc obowiązki związane z bieżącym rozliczaniem i opłacaniem składek. Jeżeli bezrobotny pobiera zasiłek dla bezrobotnych czy też stypendium, składka na jego ubezpieczenie zdrowotne jest finansowana z jego środków. Natomiast składkę na ubezpieczenie zdrowotne bezrobotnego nieuprawnionego do tych świadczeń opłaca urząd pracy.

Długotrwała niezdolność do pracy

Choroba, wypadek przy pracy czy też macierzyństwo sprawiają, że pracownicy, zleceniobiorcy, chałupnicy lub inni ubezpieczeni są niezdolni do pracy. Zarówno wynagrodzenie chorobowe, jak i zasiłki, świadczenia rehabilitacyjne z ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne, a co za tym idzie, pobieranie tych świadczeń jest równoznaczne z tym, że nie jest opłacana składka na ubezpieczenie zdrowotne (nie dotyczy to osób prowadzących pozarolniczą działalność). Pojawia się zatem pytanie, czy długotrwała niezdolność do pracy nie jest równoznaczna z brakiem dostępu do publicznej służby zdrowia.

Niezdolność do pracy wskutek choroby lub wypadku przy pracy pracownika, zleceniobiorcy czy też chałupnika nie jest równoznaczna z tym, że przestaje on podlegać obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, nawet jeżeli z uwagi na niezdolność do pracy nie osiąga przychodów stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne. Okoliczność niezdolności do pracy tych ubezpieczonych nie powoduje bowiem automatycznego wygaśnięcia stosunków prawnych (np. stosunku pracy), które zgodnie z przepisami ustawy zdrowotnej stanowią dla nich tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego.

Z przepisów ustawy zdrowotnej wynika ponadto, że osoby, w stosunku do których wygasł obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego (np. pracownica korzystająca z urlopu macierzyńskiego), wraz z członkami rodziny mają prawo do świadczeń opieki zdrowotnej w okresie pobierania przez te osoby zasiłków przyznanych na podstawie przepisów o ubezpieczeniu chorobowym lub wypadkowym, których nie zalicza się do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (np. zasiłek macierzyński). Oznacza to, że osoby te mimo że nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu i nie opłacają składek na to ubezpieczenie, na mocy ustawy zdrowotnej mogą korzystać ze służby zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych.

Dobrowolne ubezpieczenie w NFZ

Osoba niepracująca, która nie może lub nie chce zarejestrować się jako bezrobotna w powiatowym urzędzie pracy i która nie posiada żadnego tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, może przystąpić do niego dobrowolnie. Z takiej możliwości może również skorzystać pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym, gdyż korzystanie z takiego urlopu jest równoznaczne z tym, że nie jest on objęty obowiązkowo ubezpieczeniem zdrowotnym.

Czytaj także: Spóźnione składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe >>

Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym następuje na podstawie umowy na czas nieokreślony, którą zainteresowany zawiera z NFZ. Osoba, która zawarła z NFZ omawianą umowę, jest objęta dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym w okresie od dnia wskazanego w tej umowie do dnia jej rozwiązania lub dnia, w którym upłynął miesiąc nieprzerwanej zaległości w opłacaniu składek (przedmiotowa umowa wygasa z dniem uprawomocnienia się decyzji dyrektora oddziału NFZ w sprawie ustalenia ustawodawstwa właściwego na podstawie przepisów o koordynacji stwierdzającej właściwość ustawodawstwa innego państwa członkowskiego UE lub państwa członkowskiego EOG, z chwilą przeniesienia miejsca zamieszkania ubezpieczającego się poza granice Polski oraz w przypadku stwierdzenia podlegania obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego na podstawie art. 66 ustawy zdrowotnej).

Po zawarciu umowy z NFZ ubezpieczony powinien zgłosić siebie i członków rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego, składając w ZUS odpowiednio wypełnione formularze ZUS ZZA oraz ZUS ZCNA.

Dowodem ubezpieczenia zdrowotnego w przypadku osoby, która przystąpiła do tego ubezpieczenia dobrowolnie, jest egzemplarz umowy, formularz ZUS ZZA i dowód opłacenia składki za ostatni miesiąc, a dla członków rodziny takiej osoby – egzemplarz umowy, formularz ZUS ZCNA oraz dowód opłacenia składek przez osobę dobrowolnie ubezpieczoną za ostatni miesiąc.

Podstawa prawna:

• art. 2 ust. 1, art. 66 ust. 1 pkt 24, art. 68 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).