Nagroda a premia

Premia i nagroda to pojęcia często używane przez pracodawców naprzemiennie. Aby jedna z nich była naprawdę premią, czyli składnikiem, który należy się pracownikowi co miesiąc, a druga nagrodą, czyli świadczeniem nieobowiązkowym, periodycznym - w przepisach wewnątrzzakładowych trzeba to umiejętnie zapisać.

Nagroda lub premia uznaniowa

Pracodawcy, wprowadzając premię uznaniową lub nagrodę, chcą zostawić sobie pewnego rodzaju furtkę. Jej zadaniem jest z jednej strony zachęcenie pracownika do osiągania określonych rezultatów, z drugiej zaś możliwość, a nie obowiązek wypłaty dodatkowych świadczeń. Nagroda lub premia uznaniowa ma co do zasady być wypłacana według uznania pracodawcy. Od jego woli więc będzie zależało, czy pracownik ją dostanie czy nie. Dlatego też nie ma obowiązku wpisywać możliwości jej wypłaty do przepisów wewnątrzzakładowych. Takie działanie wykluczy możliwość roszczenia jej wypłaty przez pracownika. Jeżeli pracodawca chce mieć wpisany taki nieobligatoryjny składnik wynagrodzenia do aktów wewnętrznych, musi uważać, jak to robi.

Przykładowy zapis może brzmieć:

„Dopuszcza się możliwość wypłaty nagrody/premii uznaniowej w maksymalnej wysokości 20% od miesięcznego obrotu, w zależności od sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. O jej ewentualnej wypłacie oraz wysokości będzie każdorazowo decydował kierownik działu/prezes/dyrektor”.

Niewpisywanie do przepisów wewnętrznych zasad przyznawania premii uznaniowej lub określenie jej na tyle ogólnikowo, żeby pracownik nie miał podstaw jej dochodzenia, powoduje, że pracodawca będzie mógł obniżyć jej wysokość lub niewypłacić jej wcale. Uznaniowy charakter nagrody polega na tym, że zarówno przyznanie jej pracownikowi, jak i określenie wysokości nagrody należy do zakresu swobodnego uznania zakładu pracy (wyrok SN z 8 czerwca 1977 r., I PR 175/76).

Zarzut dyskryminacji

Przyznawanie nagród czy premii uznaniowych może czasem doprowadzić do sytuacji, w której niektórzy pracownicy będą czuli się dyskryminowani. Stanie się tak, jeżeli uznaniowo będą nagradzani tylko niektórzy pracownicy, w sytuacji gdy cała załoga będzie pracowała jednakowo dobrze. Zdaniem Sądu Najwyższego uznanie (w zakresie przyznawania nagród) nie tworzy wcale ani nie uprawnia do stosowania dowolności, ani do nadużywania kompetencji, ani też - co jest oczywiste - do dyskryminowania dowolnie określonych osób i ich grup (wyrok z 19 grudnia 1990 r., I PR 170/90). Dlatego też pracodawca, przyznając nagrody, powinien zawsze dobrze wiedzieć, dlaczego jeden pracownik ją otrzyma, a drugi nie. Posiadanie takiego uzasadnienia pozwoli w razie rozprawy sądowej na odrzucenie zarzutu dyskryminacji.