Jak uwzględniać dodatki dla nauczycieli w podstawie wymiaru zasiłków

Przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń z tytułu niezdolności do pracy płatnik świadczenia nie uwzględnia składników wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania tych świadczeń zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane pracownikowi za okres pobierania świadczeń z tytułu niezdolności do pracy. Przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczeń z tytułu niezdolności do pracy płatnik świadczenia powinien uwzględnić tylko te składniki wynagrodzenia, od których została odprowadzona składka na ubezpieczenie chorobowe.

W podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego, zasiłków oraz świadczenia rehabilitacyjnego płatnik świadczenia – pracodawca lub ZUS – uwzględnia składniki wynagrodzenia, od których pracownik opłacił składkę na ubezpieczenie chorobowe, a które nie są wypłacane za okres pobierania tych świadczeń (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24 czerwca 2008 r., SK 16/06, Dz.U. Nr 119, poz. 771).

W podstawie wymiaru świadczenia płatnik nie powinien uwzględniać tylko tych składników, co do których obowiązujące u pracodawcy przepisy płacowe albo umowy o pracę zawierają jednoznaczne zapisy o zachowywaniu przez pracownika prawa do tego składnika wynagrodzenia w okresie pobierania świadczeń z tytułu niezdolności do pracy.

W praktyce, jeżeli w przepisach wewnątrzzakładowych nie ma postanowień o wypłacaniu składnika wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy, przyjmuje się, że ten składnik wynagrodzenia nie jest wypłacany za okres pobierania zasiłku i powinien zostać przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego, zasiłków oraz świadczenia rehabilitacyjnego.

WAŻNE!

Do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego, zasiłków oraz świadczenia rehabilitacyjnego płatnik powinien wliczać wszystkie dodatkowe składniki wynagrodzenia, od których została naliczona składka na ubezpieczenie chorobowe i które nie są wypłacane za okresy niezdolności do pracy.

---

Dodatki nieuwzględniane w podstawie wymiaru świadczeń

Nauczyciel zatrudniony na terenie wiejskim oraz w mieście liczącym do 5000 mieszkańców ma prawo do lokalu mieszkalnego na terenie gminy, w której jest położona szkoła (art. 54 ust. 1 Karty Nauczyciela). Nauczycielowi, który ma kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela, a któremu gmina nie zapewniła lokalu mieszkalnego, przysługuje nauczycielski dodatek mieszkaniowy w wysokości uzależnionej od sytuacji rodzinnej nauczyciela. Dodatek mieszkaniowy jest świadczeniem socjalnym, a nie składnikiem wynagrodzenia za pracę, dlatego nie uwzględnia się go w podstawie wymiaru świadczeń.

Wysokość dodatku mieszkaniowego może być zróżnicowana w zależności od miejscowości, w której nauczyciel jest zatrudniony, i od możliwości finansowych gminy. Nauczycielowi zatrudnionemu w szkole prowadzonej przez organy administracji rządowej dodatek ten jest wypłacany również w okresach pobierania wynagrodzenia chorobowego, zasiłków oraz świadczenia rehabilitacyjnego, co jest dodatkowym argumentem za tym, by nie wliczać go do podstawy wymiaru tych świadczeń. Organy prowadzące szkoły będące jednostką samorządu terytorialnego określają w uchwale wysokość tego dodatku oraz szczegółowe zasady jego przyznawania i wypłacania (art. 31 pkt 1 Karty Nauczyciela).

PRZYKŁAD

Przykładowy zapis o wysokości dodatku mieszkaniowego w uchwale gminy:

„...Dodatek mieszkaniowy przyznaje się w zależności od liczby członków rodziny nauczyciela zamieszkałych na stałe we wspólnym lokalu mieszkalnym. Wysokość dodatku dla nauczyciela wynosi:

1) dla 1 osoby – 50 zł,

2) dla 2 osób – 60 zł,

3) dla 3 osób – 70 zł,

4) dla 4 osób i więcej – 85 zł.

Dodatek ten przysługuje również w okresie pobierania wynagrodzenia za czas choroby, zasiłków oraz świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego”. Taki zapis oznacza, że dodatek nie może być wliczony do podstawy wymiaru wymienionych świadczeń.

---

Nauczyciel, który ma kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela i jest zatrudniony na terenie wsi albo w mieście do 5000 mieszkańców, ma również prawo do odrębnego dodatku w wysokości 10% wynagrodzenia zasadniczego – dodatku wiejskiego. Gmina, która jest organem prowadzącym szkołę, może podwyższyć dodatek nauczycielowi zatrudnionemu na terenie wiejskim, na którym brakuje nauczycieli (art. 54 ust. 5 Karty Nauczyciela). Dodatek wiejski, podobnie jak dodatek mieszkaniowy, jest świadczeniem socjalnym, a nie wynagrodzeniem za pracę. Nauczyciel ma do niego prawo również w okresach pobierania świadczeń z tytułu niezdolności do pracy. Dlatego dodatku wiejskiego nie należy uwzględniać w podstawie wymiaru świadczeń z tytułu niezdolności do pracy.

PRZYKŁAD

Nauczyciel ma prawo do wynagrodzenia za pracę w wysokości 2195 zł. Przysługuje mu również dodatek wiejski w wysokości 10% wynagrodzenia zasadniczego – 219,50 zł (2195 zł x 10%). Nauczyciel choruje od 5 stycznia 2010 r. Podstawa wymiaru została wyliczona bez uwzględnienia dodatku wiejskiego:

2195 zł x 13,71%* = 300,93 zł,

2195 zł – 300,93 zł = 1894,07 zł.

Do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego została również wliczona nagroda roczna, którą nauczyciel otrzymał za 2009 r.

* dla ułatwienia, składki finansowane przez pracownika zostały odliczone łącznie.

Nauczycielowi za staż pracy nauczycielskiej przysługuje dodatek za wysługę lat (art. 33 Karty Nauczyciela). Nauczycielowi zatrudnionemu w szkole prowadzonej przez organy administracji rządowej dodatek za wysługę lat przysługuje za dni, za które nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie, oraz za dni nieobecności w pracy z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby lub konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny, za które nauczyciel otrzymuje zasiłki z ubezpieczenia społecznego.

---

Dodatek za wysługę lat w szkołach prowadzonych przez administrację rządową nie jest zmniejszany ani zawieszany za czas nieobecności z powodu choroby ani opieki, dlatego nie uwzględnia się go w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych – wynagrodzenia chorobowego, zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego oraz zasiłku opiekuńczego. Dodatek nie jest natomiast wypłacany w trakcie urlopu macierzyńskiego. Oznacza to, że powinien być uwzględniony w podstawie wymiaru zasiłku macierzyńskiego.

WAŻNE!

Dodatek za wysługę lat dla nauczyciela zatrudnionego w szkole prowadzonej przez organ administracji rządowej jest wliczany do podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego.

Zasady przyznawania dodatku za wysługę lat dla nauczycieli pracujących w szkołach prowadzonych przez jednostki samorządowe określa regulamin wynagradzania nauczycieli obowiązujący w szkole. W tych szkołach dodatek za wysługę lat przysługuje w wysokości 1% wynagrodzenia zasadniczego za każdy rok pracy. Dodatek jest wypłacany co miesiąc od 4. roku pracy. Wysokość dodatku nie może przekroczyć 20% wynagrodzenia zasadniczego.

PRZYKŁAD

Nauczyciel zatrudniony w szkole gminnej pobiera pensję zasadniczą w wysokości 2195 zł. 31 sierpnia 2009 r. minął 4. rok pracy nauczyciela. Dlatego od września 2009 r. nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie za pracę oraz stały dodatek za wysługę lat w wysokości 3% wynagrodzenia zasadniczego określonego w umowie o pracę, czyli 65,85 zł. Dodatku nie należy wliczać do podstawy wymiaru świadczeń z tytułu niezdolności do pracy.

Dodatki uwzględniane w podstawie wymiaru świadczeń

Dodatek funkcyjny przysługuje nauczycielowi, któremu powierzono stanowisko dyrektora lub wicedyrektora szkoły albo inne stanowisko kierownicze przewidziane w statucie szkoły. Dodatek funkcyjny przysługuje niektórym innym nauczycielom, np. nauczycielowi, któremu powierzono wychowawstwo klasy.

W przypadku szkół prowadzonych przez organy administracji rządowej, dodatek funkcyjny jest ustalany w wysokości nie niższej niż 5% i nie wyższej niż 100% otrzymywanego przez nauczyciela wynagrodzenia zasadniczego.

Natomiast nauczycielowi zatrudnionemu w szkole prowadzonej przez organ administracji rządowej, któremu powierzono wychowawstwo klasy, doradztwo metodyczne, stanowisko nauczyciela – konsultanta lub opiekuna stażu, dodatek funkcyjny przysługuje w wysokości od 2% do 20% otrzymywanego przez nauczyciela wynagrodzenia zasadniczego (§ 3 ust. 1 i 3 rozporządzenia w sprawie dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach prowadzonych przez organy administracji rządowej).

---

Nauczyciele zatrudnieni w szkołach prowadzonych przez jednostki samorządowe mają prawo do dodatku funkcyjnego na takich samych zasadach jak do dodatku stażowego. Wysokość dodatku funkcyjnego jest uzależniona np. od wielkości szkoły. Dodatek jest wypłacany za okres faktycznie przepracowany.

WAŻNE!

Szczegółowe zasady przyznawania prawa do dodatku funkcyjnego dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach samorządowych określają przepisy wewnątrzzakładowe obowiązujące w szkole.

PRZYKŁAD

Dodatek funkcyjny dla dyrektora gminnej szkoły podstawowej został ustalony w wysokości 15% podstawy jego obliczenia. Podstawą obliczenia dodatku jest wynagrodzenie zasadnicze dyrektora przysługujące w danym miesiącu. To oznacza, że w przypadku nauczyciela, który wynagrodzenie zasadnicze otrzymuje w wysokości 3500 zł, dodatek funkcyjny wyniesie 525 zł. Dyrektor szkoły w okresie ostatnich 12 miesięcy przyjmowanych do ustalenia wysokości podstawy wymiaru zasiłku otrzymywał pensję zasadniczą i dodatek funkcyjny (3500 zł + 525 zł = 4025 zł). W styczniu 2010 r. był na zwolnieniu lekarskim przez 5 dni. Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego należy wyliczyć w następujący sposób:

4025 zł x 13,71%* = 551,83 zł,

4025 zł – 551,83 zł = 3473,17 zł (kwota łącznego wynagrodzenia miesięcznego po odliczeniu składek ZUS finansowanych przez pracownika),

3473,17 zł x 80% = 2778,54 zł (wysokość wynagrodzenia chorobowego – 80%),

2778,54 zł : 30 dni = 92,62 zł,

92,62 zł x 5 dni zwolnienia lekarskiego = 463,10 zł – wynagrodzenie chorobowe brutto w styczniu 2010 r.

* dla ułatwienia, składki finansowane przez pracownika zostały odliczone łącznie.

---

Prawo do dodatku motywacyjnego jest uzależnione m.in. od dobrych wyników pracy nauczyciela, udokumentowanych osiągnięć uczniów. W szkołach prowadzonych przez organy administracji rządowej dodatek motywacyjny jest przyznawany na czas określony, nie krótszy niż 2 miesiące i nie dłuższy niż 6 miesięcy. Wysokość dodatku nie może przekroczyć 50% otrzymywanego przez nauczyciela wynagrodzenia zasadniczego.

Dodatek motywacyjny jest uzależniony od wysokości wynagrodzenia zasadniczego, które przysługuje nauczycielowi w danym miesiącu. Dlatego dodatek powinien być zmniejszany albo zawieszany za okres pobierania wynagrodzenia chorobowego, zasiłków oraz świadczenia rehabilitacyjnego. W tych przypadkach jest on wliczany do podstawy wymiaru świadczeń z tytułu niezdolności do pracy.

PRZYKŁAD

Nauczycielowi zatrudnionemu w szkole prowadzonej przez ministerstwo kultury, którego pensja zasadnicza wynosi 2145 zł, za wyniki w pracy został przyznany dodatek motywacyjny na 3 miesiące (od 1 października do 31 grudnia 2009 r. w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego). Od 1 stycznia 2010 r. nauczyciel nadal ma prawo do dodatku motywacyjnego w tej samej wysokości. Pracownik w lutym 2010 r. był na zwolnieniu lekarskim przez 10 dni. W ciągu 12 miesięcy, które należy uwzględnić do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego, pracownik pobierał dodatek motywacyjny przez 4 miesiące. Przez te 4 miesiące jego pensja wynosiła 2574 zł. W pozostałym okresie pracownik otrzymywał tylko pensję zasadniczą w wysokości 2145 zł. Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego należy wyliczyć w następujący sposób:

2145 zł x 13,71%* = 294,08 zł,

2145 zł – 294,08 zł = 1850,92 zł,

8 x 1850,92 zł = 14 807,36 zł,

2574 zł x 13,71%* = 352,90 zł,

2574 zł – 352,90 zł = 2221,10 zł,

4 x 2221,10 zł = 8884,40 zł,

14 807,36 zł + 8884,40 zł = 23 691,76 zł (suma wynagrodzeń uzyskanych w okresie 12 miesięcy uwzględnianych w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego),

23 691,76 zł : 12 miesięcy = 1974,31 zł,

1974,31 zł x 80% = 1579,45 zł,

1579,45 zł : 30 dni = 52,65 zł,

52,65 zł x 10 dni = 526,50 zł.

* dla ułatwienia, składki finansowane przez pracownika zostały odliczone łącznie.

---

Nauczyciel zatrudniony w trudnych lub uciążliwych dla zdrowia warunkach ma prawo do dodatku za warunki pracy (art. 34 ust. 1 Karty Nauczyciela). Rodzaje tych prac są określone w rozporządzeniu z 31 stycznia 2005 r. Wysokość dodatku za warunki pracy dla nauczyciela ustala dyrektor szkoły, a dla dyrektora szkoły – organ prowadzący szkołę, biorąc pod uwagę stopień trudności lub uciążliwości realizowanych zadań lub wykonywanych prac.

Natomiast nauczycielom zatrudnionym w szkołach rządowych przysługuje dodatek za warunki pracy z tytułu pracy w trudnych lub uciążliwych warunkach w wysokości do 50% otrzymywanego przez nauczyciela wynagrodzenia zasadniczego (§ 4 rozporządzenia z 3 kwietnia 2009 r.).

Dodatek za trudne warunki pracy przysługuje w okresie faktycznego wykonywania pracy, z którą dodatek jest związany, oraz w okresie niewykonywania pracy, za który przysługuje wynagrodzenie liczone jak za okres urlopu wypoczynkowego. To oznacza, że dodatek ten nie przysługuje bądź jest pomniejszany za okresy choroby lub okresy pobierania zasiłków. Dodatek ten należy więc uwzględnić w podstawie wymiaru świadczeń z tytułu niezdolności do pracy.

Organy będące jednostkami samorządu terytorialnego w regulaminach wynagradzania mogą ustalić, że dodatek ten będzie wypłacany w okresie faktycznego wykonywania pracy. Wówczas dodatek będzie wliczany do podstawy wymiaru zasiłków.

PRZYKŁAD

Nauczycielom zatrudnionym w publicznej szkole specjalnej, którzy prowadzą zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze z dziećmi i młodzieżą upośledzonymi umysłowo w stopniu głębokim, przysługuje w miesiącu dodatek za warunki pracy w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego. Kwota dodatku jest zmniejszana za dni nieobecności nauczyciela w pracy. Nauczyciel, który otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 2500 zł, ma prawo do dodatku w wysokości 500 zł. Nauczyciel otrzymuje również dodatek za staż pracy w wysokości 12% wynagrodzenia zasadniczego, który nie jest zmniejszany za czas niezdolności do pracy i tym samym nie jest wliczany do podstawy wymiaru świadczeń. W okresie 12 miesięcy, z których jest liczona podstawa wymiaru zasiłku chorobowego, pracownik uzyskiwał dodatek za warunki pracy przez ostatnie 4 miesiące. Pracownik przez 5 dni był na zwolnieniu lekarskim. Podstawę wymiaru zasiłku należy wyliczyć w następujący sposób:

2500 zł x 13,71%* = 342,75 zł (składki od wynagrodzenia zasadniczego),

2500 zł – 342,75 zł = 2157,25 zł,

8 x 2157,25 zł = 17 258 zł,

3000 zł x 13,71%* = 411,30 zł (składki od sumy wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za warunki pracy),

3000 zł – 411,30 zł = 2588,70 zł,

4 x 2588,70 zł = 10 354,80 zł,

17 258 zł + 10 354,80 zł = 27 612,80 zł (suma wynagrodzeń uzyskanych w okresie 12 miesięcy uwzględnianych w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego),

27 612,80 zł : 12 miesięcy = 2301,07 zł,

2301,07 zł x 80% = 1840,86 zł,

1840,86 zł : 30 dni = 61,36 zł,

61,36 zł x 5 dni = 306,80 zł.

* dla ułatwienia, składki finansowane przez pracownika zostały odliczone łącznie.

---

Nauczyciele zatrudnieni w szkołach zarówno prowadzonych przez administrację rządową, jak i samorządową mogą otrzymywać równocześnie więcej niż jeden rodzaj dodatku.

PRZYKŁAD

Zofia P. jest nauczycielką z 25-letnim stażem pracy w szkole podstawowej. Ma prawo do dodatku stażowego w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego przysługującego za dany miesiąc. Jest również wychowawcą klasy, przysługuje jej więc dodatek funkcyjny, który został ustalony jako 10% wynagrodzenia zasadniczego przysługującego w miesiącu. Ponadto, z uwagi na charakter niektórych prowadzonych zajęć, przysługuje jej dodatek za pracę w trudnych warunkach w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego przysługującego za dany miesiąc. Wynagrodzenie zasadnicze wynosi 1900 zł. Za miesiąc pracy Zofii P. przysługuje następujące wynagrodzenie:

● dodatek stażowy: 1900 zł x 20% = 380 zł,

● dodatek funkcyjny: 1900 zł x 10% = 190 zł,

● dodatek za warunki pracy: 1900 zł x 20% = 380 zł,

wynagrodzenie łącznie: 1900 zł + 380 zł + 190 zł + 380 zł = 2850 zł.

Wszystkie ww. dodatki Zofia P. otrzymywała w okresie 12 miesięcy wliczanych do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należy wliczyć zarówno dodatek funkcyjny, za warunki pracy, jak i dodatek stażowy, ponieważ nie przysługują za czas niezdolności do pracy. Zofia P. przebywała 10 dni na zwolnieniu lekarskim. Podstawę wymiaru zasiłku wyliczamy w następujący sposób:

1900 zł + 190 zł + 380 zł + 380 zł = 2850 zł,

2850 zł x 13,71%* = 390,74 zł,

2850 zł – 390,74 zł = 2459,26 zł,

2459,26 zł x 80% = 1967,41 zł,

1967,41 zł : 30 dni = 65,58 zł,

65,58 zł x 10 dni = 655,80 zł.

* dla ułatwienia, składki finansowane przez pracownika zostały odliczone łącznie.

Podstawa prawna

• art. 41 ust. 1, art. 42 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 ze zm.),
• art. 30, art. 33, art. 34, art. 49, art. 54 Karty Nauczyciela,
• § 2, § 3, § 4, § 5 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 3 kwietnia 2009 r. w sprawie dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach prowadzonych przez organy administracji rządowej (Dz.U. Nr 60, poz. 494),
• § 5, § 6, § 7, § 8 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz.U. Nr 22, poz. 181 ze zm.),
• § 5, § 6, § 7 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 16 maja 2001 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad przyznawania i wypłacania nauczycielskiego dodatku mieszkaniowego dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach prowadzonych przez organy administracji rządowej (Dz.U. Nr 56, poz. 585 ze zm.),
• § 2 pkt 24 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.).