Jak udowodnić pracę w szczególnych warunkach

Pracownik, któremu nie udało się udokumentować przed ZUS pracy w szczególnych warunkach odpowiednim dokumentem, może ubiegać się o uznanie okresu tej pracy w drodze postępowania sądowego. Sąd może w tym celu dopuścić również inne środki dowodowe, w tym np. zeznania świadków.

Warunkiem przyznania wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach jest m.in. udowodnienie odpowiednio długiego okresu tej pracy. Chodzi o pracę wymienioną w wykazie A lub B stanowiących załączniki do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm.). Na ogół uzyskanie wcześniejszej emerytury jest możliwe w przypadku udokumentowania co najmniej 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach wykonywanego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Zasadą jest, że okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach przy pracach wymienionych w wykazie A lub B powinny zostać udowodnione świadectwem pracy wystawionym pracownikowi przez pracodawcę po ustaniu zatrudnienia na podstawie posiadanej dokumentacji osobowej. Zgodnie z przepisami prawa pracy pracodawca ma obowiązek wykazania w tym dokumencie okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Potwierdzając w świadectwie pracy okresy pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na danym stanowisku pracy, pracodawca powinien powołać się na rodzaj pracy wymieniony w odpowiednim wykazie, dziale i pozycji wspomnianego rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Dodatkowe obowiązki ma jednak, gdy stosował tzw. resortowe wykazy prac w szczególnych warunkach zamieszczone w odpowiednich zarządzeniach i uchwałach właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych lub związków spółdzielczych. Wystawiając świadectwo pracy, musi wówczas, oprócz wskazania rodzaju pracy z rozporządzenia, powołać stanowisko pracy wymienione w wykazie, dziale, pozycji i punkcie odpowiedniego zarządzenia resortowego lub uchwały. Okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach może potwierdzić również w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do wspomnianych przepisów resortowych.

W przypadku gdy pracownik nie posiada świadectwa pracy potwierdzającego okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach, a obecnie nie może ponownie uzyskać tego dokumentu, gdyż pracodawca został np. zlikwidowany, przekształcony lub zrestrukturyzowany, ZUS może uznać zaświadczenie wystawione przez jeden z następujących podmiotów:

• organ założycielski zlikwidowanego zakładu pracy, m.in. b. Ministerstwo Gospodarki (z wyłączeniem wojewody),
• Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa lub Agencję Nieruchomości Rolnych,
• zakład pracy posiadający w swoim archiwum akta osobowe byłych pracowników, którzy odeszli z pracy w okresie przed rozpoczęciem procesu przekształceń własnościowych i restrukturyzacji, jeżeli z akt tych bezspornie wynika fakt wykonywania przez daną osobę pracy w szczególnych warunkach.