Urlop rodzicielski a rozwiązanie stosunku pracy - regulacje unijne

Zgodnie z prawem Unii Europejskiej każdy pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego z powodu urodzenia lub przysposobienia dziecka przez okres co najmniej 3 miesięcy do momentu osiągnięcia przez dziecko wieku maksymalnie 8 lat (klauzula 2 pkt 1 porozumienia ramowego stanowiącego załącznik do dyrektywy Rady 96/34/WE z 3 czerwca 1996 r. w sprawie porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez UNICE, CEEP oraz ETUC; zwanej dalej dyrektywą). Celem urlopu rodzicielskiego jest umożliwienie pracującym rodzicom pogodzenia obowiązków rodzicielskich z zawodowymi. Dyrektywa, a ściślej ww. porozumienie, nie określa warunków korzystania z urlopu rodzicielskiego. Przepisy UE wskazują jedynie, że państwa członkowskie mogą wprowadzić urlop rodzicielski odpowiadający pełnemu lub niepełnemu wymiarowi czasu pracy w częściach czy w formie „systemu kredytu czasowego”, mogą również uzależnić nabycie prawa do urlopu rodzicielskiego od stażu pracy pracownika, jesli okres ten nie przekroczy jednego roku.

Polskie rozwiązania

Z jednej z wymienionych opcji skorzystał polski ustawodawca. Nabycie prawa do urlopu wychowawczego zostało uzależnione od posiadania przez pracownika co najmniej 6-miesięcznego ogólnego stażu pracy – art. 186 § 1 k.p. Z kolei według art. 186⁷ k.p. pracownik może w celu pogodzenia aktywności zawodowej z obowiązkami wychowawczymi wnioskować o obniżenie wymiaru czasu pracy maksymalnie do połowy etatu w okresie, w którym mógłby korzystać z urlopu wychowawczego. Gwarancją skorzystania z tego uprawnienia jest istniejący po stronie pracodawcy obowiązek obniżenia wymiaru czasu pracy zgodnie z wnioskiem pracownika.

Regulacje ochronne dyrektywy

Państwa członkowskie mają obowiązek (zgodnie z klauzulą 2 pkt 4 porozumienia) wprowadzenia środków gwarantujących ochronę pracownika przed zwolnieniem z powodu ubiegania się lub korzystania z urlopu rodzicielskiego. W prawie polskim obowiązek ten zrealizowano przez wprowadzenie zakazu wypowiadania lub rozwiązywania przez pracodawcę umowy o pracę z pracownikiem w okresie od dnia złożenia wniosku o urlop wychowawczy do dnia jego zakończenia (art. 186¹ k.p.) oraz odpowiedniej ochrony przed zwolnieniem w okresie maksymalnie 12 miesięcy od dnia złożenia przez pracownika wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy (186⁸ k.p.).

Porozumienie przewiduje również, że pracownik korzystający z urlopu rodzicielskiego, po zakończeniu tego urlopu, ma prawo powrotu na to samo miejsce pracy lub, jeżeli nie jest to możliwe, do pracy równorzędnej, lub podobnej (klauzula 2 pkt 5). W klauzuli 2 pkt 6 stwierdza się ponadto, że uprawnienia nabyte lub nabywane przez pracownika w chwili rozpoczęcia urlopu rodzicielskiego zostają zachowane w niezmienionej formie do zakończenia urlopu rodzicielskiego. Wspomniane prawo powrotu w polskim Kodeksie pracy zostało uregulowane w art. 186⁴ k.p. Przepis ten zawiera również gwarancję co do wysokości wynagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu podjęcia pracy po zakończeniu urlopu wychowawczego.