Treść stosunku pracy - wypowiedzenie zmieniające, rodzaj i czas pracy

Rozmowa z Łucją Sulej, aplikantem radcowskim z kancelarii Stopczyk&Mikulski.

● Jakie elementy treści stosunku pracy mogą być jednostronnie zmienione przez pracodawcę na podstawie tzw. wypowiedzenia zmieniającego, a w przypadku których jest to niemożliwe?

– Mocą jednostronnego oświadczenia pracodawcy w drodze tzw. wypowiedzenia zmieniającego może być dokonana zmiana warunków pracy i płacy. O tym, które składniki podlegają zmianie, przesądza ich istotność. Czy dana zmiana jest istotna, decyduje nie tylko ocena powszechna, ale przede wszystkim ocena dokonana przez strony stosunku pracy. Wśród składników umowy o pracę, których istotność przesądził ustawodawca, znalazły się: rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, wymiar czasu pracy, wynagrodzenie. Druga grupa to takie składniki, których istotność przesądza wola samych stron stosunku pracy. Zasadą jest, że jeżeli strony umówiły się, iż dane składniki są dla nich istotne, wtedy ich zmiana przez pracodawcę wymaga wypowiedzenia zmieniającego. Przykładem może być zmiana samej nazwy stanowiska. Nie wymaga na ogół wypowiedzenia zmieniającego, gdyż z obiektywnego punktu widzenia nie jest to zmiana istotna. Natomiast jeżeli strony ustaliły w umowie, że jest to dla nich element podmiotowo istotny, związany z określonym prestiżem dla pracownika, to wtedy taka zmiana będzie wymagała formy wypowiedzenia zmieniającego. Jest również kategoria składników, które nie mogą być zmienione mocą jednostronnej decyzji pracodawcy. Nie można np. dokonać zmiany umowy na czas nieokreślony na umowę na czas określony. Ta zmiana wymaga rozwiązania dotychczasowego stosunku pracy i nawiązania nowego na czas określony.

● Jak należy sformułować w umowie zapis dotyczący rodzaju pracy oraz czy można w niej zawrzeć więcej niż jeden rodzaj pracy?

– Określenie w umowie rodzaju pracy jest elementem koniecznym, od którego zależy ważność umowy. Rodzaj pracy może być określony w różny sposób. Przez wskazanie konkretnego stanowiska, zawodu, specjalności, czy też wskazanie czynności, które będzie wykonywał pracownik. W razie nieprecyzyjnego określenia rodzaju pracy pomocne mogą być okoliczności towarzyszące zawarciu umowy o pracę, a więc kwalifikacje pracownika, rodzaj prowadzonej przez pracodawcę działalności produkcyjnej. Dopuszczalne jest również zawarcie w umowie o pracę więcej niż jednego rodzaju pracy. W takiej sytuacji domniemywa się, że jest to jeden stosunek pracy. Zasadą jest bowiem, że pracodawca może pozostawać z pracownikiem w zakresie określonego rodzaju pracy tylko w jednym stosunku pracy.

● Jakie korzyści dla obu stron stosunku pracy niesie dokładne określenie w umowie rodzaju pracy i jakie ma to odzwierciedlenie w zakresie obowiązków pracownika?

– Dokładne określenie w umowie rodzaju pracy jest korzystne dla każdej ze stron. Pozwala uniknąć wątpliwości co do wzajemnego zakresu praw i obowiązków. Pracodawca wie, czego może żądać od pracownika, a pracownik ma świadomość czynności, jakie musi wykonywać. Z rodzajem pracy wskazanym w umowie wiążą się dla pracownika określone obowiązki, a ich zakres wyznacza granice podporządkowania pracodawcy. Nie zawsze są one określone w umowie w sposób wyczerpujący, dlatego pracodawcy przysługują instrumenty służące do precyzowania obszaru obowiązków. Po pierwsze pracodawca może wręczyć pracownikowi pisemny zakres czynności przy nawiązaniu stosunku pracy. W trakcie trwania stosunku pracy pracodawca może precyzować zakres obowiązków w drodze tzw. polecenia służbowego. Nie może ono jednak dotyczyć wszystkich czynności, a jedynie tych, które mieszczą się w ramach rodzaju pracy określonego w umowie.