Skutki podatkowe umorzenia pożyczki udzielonej pracownikowi z zfśs

Problem

W 2017 r. przyznaliśmy pracownikowi pożyczkę z zfśs w wysokości 2500 zł. Powodem jej przyznania była trudna sytuacja materialna pracownika. Na początku czerwca 2018 r. umorzyliśmy tej osobie część pożyczki. Pod koniec tego miesiąca pracownik zmarł, dlatego podjęliśmy decyzję o umorzeniu pozostałej kwoty pożyczki. Jakie będą podatkowe konsekwencje tego umorzenia?

Rada

Umorzenie pożyczki z zfśs powoduje, że Państwa pracownik otrzymał z tego tytułu przychód ze stosunku pracy. Natomiast w przypadku umorzenia pożyczki po śmierci pracownika jego spadkobiercy, co do zasady, osiągną przychód z innych źródeł. Niekiedy fiskus przyjmuje, że zobowiązanie pracownika z tytułu pożyczki wygasa z chwilą jego śmierci, a to oznacza, że spadkobiercy nie osiągają przychodu. Ponieważ stanowisko organów podatkowych nie jest jednoznaczne w stosunku do przychodów spadkobierców zmarłego pracownika, powinni Państwo wystąpić do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w tym zakresie. Szczegóły w uzasadnieniu.

Polecamy: Kodeks pracy 2019. Praktyczny komentarz z przykładami

Uzasadnienie

Pożyczki udzielane pracownikowi przez pracodawcę ze środków zfśs nie stanowią przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Jednak w przypadku umorzenia takiej pożyczki pracownik osiąga przychód ze stosunku pracy (art. 12 ust. 1 ustawy o pdof).

Zobacz wzór Wniosku o pożyczkę z zfśs w zakładce Formularze na www.mp.infor.pl.

W 2017 r. pracodawca przyznał pracownikowi pożyczkę z zfśs w kwocie 3000 zł. Powodem przyznania pożyczki była trudna sytuacja życiowa (choroba) pracownika. W 2018 r. pracodawca umorzył 900 zł pożyczki. Jest to kwota, którą należy doliczyć do pozostałych przychodów pracownika ze stosunku pracy i opodatkować.

Natomiast w przypadku umorzenia pożyczki po śmierci pracownika spadkobiercy osiągną przychód z innych źródeł (art. 20 ust. 1 ustawy o pdof). Wówczas pracodawca musi pamiętać o obowiązku wystawienia informacji PIT-8C na dane spadkobierców o wysokości tego przychodu.

Jednak w interpretacji indywidualnej z 1 grudnia 2017 r. (sygn. 0112-KDIL3-1.4011.293.2017.1.AMN) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) przedstawił inny, korzystny dla spadkobierców sposób rozliczenia umorzenia pożyczki po zmarłym pracowniku. Według stanu faktycznego wskazanego w ww. interpretacji spadkobierca zmarłego pracownika złożył wniosek o umorzenie pozostałej do spłaty pożyczki, którą pracownik otrzymał ze środków zfśs. Pracodawca pozytywnie rozpatrzył wniosek spadkobiercy. Fiskus zwrócił uwagę, że regulamin zfśs oraz umowa pożyczki nie zawierały żadnych zapisów dotyczących umorzenia pożyczki w przypadku śmierci pożyczkobiorcy ani obowiązku spłaty pożyczki przez spadkobierców lub braku takiego obowiązku po ich stronie. Organ podatkowy uznał, że w tej sytuacji zobowiązanie zaciągnięte przez pracownika z tytułu pożyczki wygasło z chwilą jego śmierci. Pracodawca nie jest więc zobowiązany do wystawienia spadkobiercom informacji PIT-8C, gdyż umorzenie to nie wywołało u nich żadnych skutków podatkowych. Stanowisko fiskusa wyrażone w omawianej interpretacji oznacza dla ogółu podatników, że spadkobiercy zapłacą podatek dochodowy tylko wtedy, gdy w dokumentach związanych z pożyczką znajdują się zapisy zobowiązujące ich do spłaty pożyczki po śmierci pracownika. Ta interpretacja fiskusa powoduje jednak wątpliwości co do jej zgodności z przepisami Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Kodeks cywilnyustanawia zasadę sukcesji uniwersalnej. Polega ona na tym, że do spadku wchodzą wszystkie aktywa i pasywa zmarłego. Tylko wyjątkowo składnik majątku zmarłego nie staje się elementem spadku. Na podstawie art. 922 § 2 Kodeksu cywilnego nie należą bowiem do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Pożyczka nie jest zobowiązaniem zmarłego ściśle związanym z jego osobą. Spłata pożyczki nie wymaga osobistego działania pożyczkobiorcy, gdyż zobowiązanie można uregulować z majątku pożyczkobiorcy nawet wbrew jego woli. Z tego względu stanowisko Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 1 grudnia 2017 r. powoduje wątpliwości, ponieważ pożyczka powinna wejść do spadku. Nie należy jej traktować jako świadczenia, które wygasło z chwilą śmierci pracownika.

Zgodnie ze stanowiskiem KIS w przypadku braku w umowie pożyczki zobowiązania spadkobierców zmarłego pracownika do jej spłaty po stronie tych osób nie powstaje przychód z umorzenia pożyczki.

Pracodawca często już w momencie udzielenia pożyczki ma przesłanki dla przyjęcia, że trudna sytuacja pracownika może spowodować w przyszłości konieczność umorzenia przyznanej mu pożyczki. W takiej sytuacji lepszym rozwiązaniem niż umorzenie może okazać się przyznanie zapomogi. Od 1 stycznia 2018 r. zwolnione z podatku dochodowego są zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci sfinansowane:

• z funduszu socjalnego, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, z funduszy związków zawodowych lub zgodnie z odrębnymi przepisami wydanymi przez właściwego ministra - niezależnie od ich wysokości,
• z innych źródeł - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 6000 zł (art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy o pdof).

Ograniczeniem w stosowaniu tego rozwiązania jest jednak to, że cel zapomogi jest wyznaczony ustawowo. Najwięcej problemów sprawia prawidłowe odczytanie zwrotu "indywidualne zdarzenie losowe". Fiskus przyjmuje, że jest to nagłe, niespodziewane, pojedyncze zdarzenie wywołane przyczynami zewnętrznymi, których nie można przewidzieć, a które są niezależne od człowieka, nawet przy zachowaniu należytej staranności, np. kradzieże, włamania, zniszczenie domu lub mieszkania spowodowane zalaniem wodą lub pożarem, nieszczęśliwe wypadki powodujące uszczerbek na zdrowiu.

Instytucję zapomogi mogą też Państwo wykorzystać zamiast umorzenia pożyczki z zfśs spadkobiercom zmarłego pracownika. W zależności od źródła finansowania będzie ona objęta całkowitym lub częściowym zwolnieniem z podatku.

PODSTAWA PRAWNA:

• art. 2 pkt 1, art. 8 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1316

• art. 12 ust. 1, art. 20 ust. 1, art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1509; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1552

• art. 922 § 1-2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1104