Potrącenia z pensji tylko w określonych przypadkach

Zakres tego ograniczenia określają przepisy art. 87 do 91 k.p., mające charakter norm bezwzględnie obowiązujących. Ich celem jest zapewnienie pracownikowi egzystencji poprzez pozostawienie mu przynajmniej części jego wynagrodzenia.

Przy czym w orzecznictwie sądowym powszechnie przyjmuje się, że zasady zawarte w tych przepisach dotyczą nie tylko samego wynagrodzenia w ścisłym tego słowa znaczeniu, ale odnoszą się także do innych świadczeń pieniężnych ze stosunku pracy mających zapewnić pracownikowi środki utrzymania.

Wskazywał na to m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 14 listopada 1996 r. (I PKN 3/96, OSNAPiUS 1997 nr 11, poz. 193), który dotyczył ochrony odprawy pieniężnej wypłacanej z tytułu zwolnienia z pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy oraz SN w wyroku z 17 lutego 2004 r. (I PK 217/03, OSNP 2004/24/419), stwierdzając, że odprawa emerytalna (art. 921 k.p.) oraz nagroda jubileuszowa podlegają ochronie przed potrąceniami (art. 87 k.p.), jak wynagrodzenie za pracę.

Stanowi to potwierdzenie wcześniejszego stanowiska SN wyrażonego już w wyroku z 25 listopada 1982 r. (I PRN 118/82, OSNC 1983/7/102), gdzie podniesiono, że z należnej pracownikowi nagrody jubileuszowej zakład pracy – bez zgody pracownika – nie może potrącić kwoty wypłaconej temu pracownikowi poprzednio z tytułu nagrody za inny okres pracy.

Podobnie orzecznictwo rozciąga ochronę przewidzianą w ww. przepisach na różnego rodzaju dodatki do wynagrodzenia, jak choćby dodatek dewizowy (por. wyrok SN z 9 maja 1991 r., I PR 482/90 PiZS 1991/11/65).

Tak więc wszelkie wypłaty na rzecz pracowników powinny korzystać ze szczególnej ochrony przed potrąceniami. Pracodawca powinien więc stosować do nich zasady określone w art. 87-91 Kodeksu pracy, co stanowi znaczne ograniczenie jego swobody.

Potrącenia z wypłat na rzecz pracownika, bez jego zgody, mogą być dokonywane tylko na poczet określonych wierzytelności. Zgodnie bowiem z art. 87 § 1 k.p. po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych można potrącić następujące należności:

• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,

• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,

• zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,

• kary pieniężne stosowane przez pracodawcę wobec pracownika za nieprzestrzeganie przez niego przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy (art. 108 k.p.).