Wyrok SN z dnia 13 maja 2004 r. sygn. II UK 359/03

Przed wejściem w życie art. 83a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.), tj. przed dniem 1 stycznia 2003 r., uchylenie prawomocnej decyzji w sprawie objęcia ubezpieczeniem społecznym lub ustania ubezpieczenia mogło nastąpić w trybie wznowienia postępowania na zasadach określonych w art. 145 k.p.a. w związku z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Dotyczy to także decyzji w sprawach ubezpieczenia społecznego rolników.

Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca)

Sędziowie SN: Beata Gudowska, Zbigniew Myszka

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 maja 2004 r. sprawy z wniosku Wiktora C. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi Regionalnemu w W. o objęcie ubezpieczeniem społecznym rolniczym, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 23 kwietnia 2003 r. [...]

uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia 27 sierpnia 2001 r. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddział Regionalny w W. stwierdziła, że ubezpieczenie społeczne rolników w stosunku do wnioskodawcy Wiktora C. ustało od 18 września 1990 r. w związku z prowadzeniem przez rolnika działalności gospodarczej i jednocześnie anulowała decyzję z dnia 27 maja 1994 r.

Odwołanie wnioskodawcy od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 17 grudnia 2001 r. [...]. Sąd ustalił, że wnioskodawca jest współwłaścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni 1,21 ha od 1981 r. W latach 1990 -1994 wnioskodawca prowadził działalność gospodarczą. Wprawdzie opłacał on składki na ubezpieczenie społeczne rolników, jednak w okresie prowadzenia działalności gospodarczej nie podlegał ubezpieczeniu na podstawie art. 7 i 16 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.). Żądanie zwrotu składek jest przedawnione w świetle art. 70 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.).

Po rozpoznaniu apelacji wnioskodawcy od tego wyroku Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyrokiem z dnia 23 kwietnia 2003 r. [...] oddalił apelację. Sąd Apelacyjny uznał, że w okresie, w którym wnioskodawca prowadził działalność gospodarczą nie mógł on podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników, gdyż przepisy art. 7 ust. 1 i 16 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wyłączały z tego ubezpieczenia rolników, którzy podlegali innemu ubezpieczeniu społecznemu. Obowiązujący w spornym okresie przepis art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm.) stanowił, że osoby spełniające równocześnie warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym określonym ustawą i ubezpieczeniem społecznym rolników podlegają ubezpieczeniu określonemu w ustawie. W ówczesnym stanie prawnym nie było możliwości wyboru systemu ubezpieczenia, bowiem przepis art. 5a, przewidujący w określonych warunkach taką możliwość, został wprowadzony do ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników ustawą z dnia 12 września 1996 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. Nr 124, poz. 585) i obowiązuje od 1 stycznia 1997 r. W związku z tym, w spornym okresie wnioskodawca podlegał wyłącznie ubezpieczeniu społecznemu osób prowadzących działalność gospodarczą. Wnioskodawca zdawał sobie sprawę z podlegania ubezpieczeniu z dwóch tytułów, płacąc jednocześnie składki ZUS i KRUS, przy czym z niewiadomych przyczyn od 1990 r. nie uiszczał składki do ZUS. Z treści ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie wynika, aby istniał termin ograniczający prawo do wydania decyzji o ustaleniu podlegania ubezpieczeniu albo ustaniu ubezpieczenia (art.36). W sprawach ubezpieczeniowych stosuje się tylko konkretne przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, które zostały wymienione w art. 23, 27 ust. 3 i 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.Nr 137, poz. 887 ze zm.) i dotyczy to wyłącznie zagadnienia roszczeń z tytułu składek a nie istnienia prawa.