Kiedy ZUS podzieli rentę rodzinną między członków rodziny zmarłego
REKLAMA
Ustawa o emeryturach i rentach z FUS dzieli członków rodziny zmarłego mogących ubiegać się o rentę rodzinną na kilka grup.
• dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,
• przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej,
• małżonek (wdowa i wdowiec),
• rodzice (w tym ojczym, macocha, osoby przysposabiające).
Dzieci zmarłego
Osoby zaliczające się do pierwszej grupy uprawnionych - dzieci własne zmarłego, dzieci drugiego małżonka lub też dzieci przez nich przysposobione, mają prawo do renty rodzinnej do ukończenia 16 roku życia. Jeśli po osiągnięciu tego wieku nadal się uczą, mogą korzystać z renty do czasu ukończenia nauki. Prawo do renty przysługuje nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat (jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów).
Prawo do renty rodzinnej może też przysługiwać dzieciom bez względu na ich wiek. Dotyczy to dzieci, które stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji bądź też całkowicie niezdolne do pracy do ukończenia 16 roku życia lub jeśli uczyły się - przed osiągnięciem 25 roku życia.
Rentę rodzinną po spełnieniu powyższych warunków mogą również otrzymać wnuki, rodzeństwo oraz inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie (również w ramach rodziny zastępczej) przed osiągnięciem pełnoletności. Prawo do tego świadczenia przysługuje im jednak tylko wówczas, gdy zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego, emeryta lub rencisty (chyba że śmierć była następstwem wypadku). Ponadto osoby te nie mogą mieć ustalonego prawa do renty rodzinnej po zmarłych rodzicach. Jeżeli zaś rodzice żyją, muszą udowodnić, że nie mogą zapewnić im utrzymania. Taki dowód nie jest wymagany, gdy zmarły lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.
Renta dla małżonka
Koniecznym warunkiem uzyskania renty rodzinnej po zmarłym małżonku jest pozostawanie z nim w chwili jego śmierci we wspólności małżeńskiej albo też posiadanie prawa do alimentów z jego strony ustalonych wyrokiem lub ugodą sądową. Ustawa emerytalna przewiduje kilka sytuacji, w których wdowa lub wdowiec mają prawo do renty rodzinnej. Świadczenie to przysługuje im wówczas, gdy w chwili śmierci męża (żony) osiągnęli wiek 50 lat albo byli wtedy niezdolni do pracy, a także w przypadku:
• wychowywania co najmniej jednego dziecka, wnuka lub jednego z rodzeństwa, uprawnionego do renty rodzinnej po zmarłym mężu (żonie), które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat,
• sprawowania pieczy nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.
Prawo do renty rodzinnej może również nabyć wdowa lub wdowiec, którzy osiągnęli wiek 50 lat lub stali się niezdolni do pracy w ciągu pięciu lat od śmierci męża (żony) lub od zaprzestania wychowywania dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym małżonku.
Jeśli po śmierci małżonka wdowa lub wdowiec znaleźli się w ciężkiej sytuacji materialnej (tzn. nie mają niezbędnych źródeł utrzymania), wyjątkowo mogą uzyskać rentę rodzinną, pomimo że nie spełnili ogólnych warunków wymaganych do jej przyznania. ZUS może wówczas przyznać świadczenie na rok od daty zgonu męża (żony). Jeśli osoba uprawniona będzie uczestniczyła w szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, ZUS może w tej sytuacji przyznać prawo do renty na okres dwóch lat od daty śmierci małżonka.
Uprawnienia rodziców zmarłego
W pewnych sytuacjach rentę rodzinną mogą również otrzymać rodzice zmarłego. Może to nastąpić wówczas, gdy zmarły ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed swoją śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania. Ponadto rodzice muszą spełniać warunki dotyczące wieku, niezdolności do pracy lub wychowywania małoletnich dzieci wymagane do przyznania świadczenia dla wdowy lub wdowca.
Podział renty przez ZUS
Renta rodzinna stanowi określony procent świadczenia, które przysługiwało lub przysługiwałoby osobie zmarłej. Jeśli uprawniona jest do niej tylko jedna osoba, wówczas ma ona prawo do 85 proc. takiego świadczenia.
Może się zdarzyć, że do renty uprawnionych jest kilku członków rodziny, należących do jednej z omówionych grup (np. kilkoro dzieci zmarłego) albo do różnych grup członków rodziny wymienionych w ustawie emerytalnej, np. dziecko i małżonek lub małżonek i rodzic.
Jeśli do renty rodzinnej uprawnionych jest dwóch członków rodziny, wówczas mogą otrzymać 90 proc. świadczenia, które przysługiwało lub przysługiwałoby zmarłemu. Najwyższa renta rodzinna przysługuje zaś wtedy, gdy jest trzech lub więcej uprawnionych - wynosi wówczas 95 proc. świadczenia, do którego był lub byłby uprawniony zmarły.
Jak już wspomnieliśmy na wstępie, wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna. Podlega ona z urzędu podziałowi na równe części między uprawnionych. Wynika z tego, że im więcej osób ma prawo do tego świadczenia, tym niższą rentę otrzymuje każda z nich.
PRZYKŁAD: RENTA DLA TRZECH CZŁONKÓW RODZINY
W maju 2008 r. zmarł Janusz D., który w chwili śmierci był uprawniony do emerytury. Wniosek o rentę rodzinną po nim zgłosiła wdowa, która ukończyła przed śmiercią męża 50 lat oraz dwójka uczących się dzieci z pierwszego małżeństwa zmarłego w wieku 20 i 22 lat. ZUS obliczył świadczenie zmarłego w wysokości 1,2 tys. zł. Ponieważ do renty uprawnionych było trzech członków rodziny, łączna renta rodzinna wynosiła 95 proc. świadczenia, które przysługiwało osobie zmarłej, tj. 1140 zł. ZUS dokonał podziału renty w równych częściach między wdowę oraz dwójkę dzieci. Każdemu z uprawnionych członków rodziny przysługuje więc część świadczenia w wysokości 380 zł.
Zmiana liczby uprawnionych
Może się zdarzyć, że po ustaleniu prawa do renty rodzinnej zmieni się liczba osób uprawnionych. Przykładowo jedno z dzieci zmarłego może podjąć lub zakończyć naukę, wdowa pobierająca dotychczas korzystną rentę z tytułu niezdolności po utracie tego świadczenia może zgłosić wniosek o rentę rodzinną po zmarłym mężu. W każdym przypadku, gdy następuje zmiana liczby członków rodziny uprawnionych do renty rodzinnej, ZUS ustala na nowo wysokość świadczenia. Zatem po ujawnieniu okoliczności powodujących konieczność dokonania podziału renty rodzinnej po raz pierwszy lub zmiany warunków dotychczasowego podziału renty ze względu na zmianę liczby osób uprawnionych, ZUS dokonuje podziału świadczenia od miesiąca ujawnienia tych okoliczności.
PRZYKŁAD: ZMIANA LICZBY UPRAWNIONYCH
ZUS ustalił łączną wysokość renty rodzinnej przysługującej trójce dzieci zmarłego w wysokości 900,60 zł (95 proc. świadczenia zmarłego, które wynosiło 948 zł). W trakcie roku akademickiego 2007/2008 - 15 maja 2008 r. jedno dziecko (Adam K.) ukończyło 25 lat. Ponieważ nie był to ostatni rok studiów, renta nie mogła być przedłużona do zakończenia tego roku i przysługiwała Adamowi K. tylko do ukończenia wspomnianego wieku. W związku z tym ZUS dokonał ponownego podziału renty rodzinnej, uwzględniając dwie osoby uprawnione. W tym celu ustalił najpierw łączną wysokość renty dla dwóch osób (90 proc. świadczenia zmarłego), tj. 853,20 zł. Po podziale, renta rodzinna przysługuje każdemu z nich, w kwocie 426,60 zł.
Wyłączenie z kręgu uprawnionych
W ustawie emerytalnej przewidziano też możliwość złożenia przez jedną z osób uprawnionych do renty rodzinnej wniosku o wyłączenie jej z kręgu osób uprawnionych. W takiej sytuacji traci ona prawo do przysługującej jej części świadczenia, a ZUS ponownie oblicza wysokość renty dla pozostałych uprawnionych. Rozwiązanie to stosowane jest szczególnie wtedy, gdy osoba wnioskująca osiąga przychód z działalności zarobkowej powodujący zmniejszenie albo zawieszenie przysługującej jej części renty. W ten sposób część renty, której nie mogłaby pobierać w pełnej wysokości, przypada innym uprawnionym członkom rodziny.
Ponowne ustalenie wysokości renty rodzinnej z pominięciem osoby, która zgłosiła wniosek o wyłączenie z kręgu osób uprawnionych, następuje od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym ZUS wydał decyzję o ustaniu prawa do renty rodzinnej przysługującej wnioskodawcy.
PRZYKŁAD: WYŁĄCZENIE ZAMIAST ZAWIESZENIA
Renta rodzinna przysługiwała pięciorgu rodzeństwa. Łączna wysokość świadczenia wynosiła 1,5 tys. zł (po 300 zł dla każdego z uprawnionych członków rodziny). W maju 2008 r. jedna z osób uprawnionych podjęła zatrudnienie. Osiąga miesięczne wynagrodzenie w wysokości 4,2 tys. zł brutto. Przychód ten powodowałby zawieszenie przysługującej jej części świadczenia. W związku z tym, zawiadamiając ZUS o zamiarze osiągania przychodu, zgłosiła jednocześnie wniosek o wyłączenie jej z kręgu osób uprawnionych do renty. Po otrzymaniu wniosku ZUS obliczył wysokość świadczenia dla pozostałych członków rodziny, z pominięciem wnioskodawcy. Łączna wysokość renty nie uległa zmianie, gdyż zarówno dla czterech, jak i dla pięciu osób uprawnionych do renty przysługuje taki sam procent świadczenia, które otrzymałby zmarły, gdyby żył (w obu przypadkach jest to 95 proc. tej kwoty). Uległy natomiast zmianie kwoty świadczenia przysługujące pozostałym członkom rodziny, gdyż przypadła im część renty, do której była dotychczas uprawniona piąta osoba. Po wyłączeniu jej z kręgu osób uprawnionych renta przysługuje im w wysokości 375 zł.
Ważne!
Jeżeli uprawniony do renty rodzinnej prześle do ZUS informację o wysokości osiąganego przychodu bez wniosku o wyłączenie z grona osób uprawnionych do renty, ZUS wyda tylko decyzję o zawieszeniu albo zmniejszeniu przysługującej mu części świadczenia
Marek Opolski
gp@infor.pl
Podstawa prawna
• Art. 65-74, art. 107a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
REKLAMA
- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat