Emerytury dla nauczycieli

Nauczyciele urodzeni po 31 grudnia 1948 r. nie mają już możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę bez względu na wiek. Z uprawnienia do tej emerytury będą mogli skorzystać tylko ci nauczyciele, którzy do 31 grudnia 2008 r. spełnili warunki określone w art. 88 Karty Nauczyciela, tj. uzyskali 30-letni ogólny okres zatrudnienia, w tym 20 lat pracy w charakterze nauczyciela (odpowiednio w szkolnictwie specjalnym 25 lat, jako nauczyciel 20 lat), nie przystąpili lub wystąpili z OFE i na swój wniosek rozwiązali stosunek pracy. Nauczyciele, którzy spełnili wymieniony wyżej warunek do uzyskania wcześniejszej emerytury, muszą złożyć wniosek o przyznanie prawa do tego świadczenia przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego – 60 lat kobiety, 65 lat mężczyźni.

Emerytura z FUS

Pozostali nauczyciele urodzeni po 31 grudnia 1948 r. mogą skorzystać z emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Muszą jednak wykazać, że na dzień 1 stycznia 1999 r. przepracowali 20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna), w tym 15 lat w szczególnym charakterze. Kolejnymi warunkami, które muszą spełnić, jest ukończenie 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni), nieprzystąpienie do OFE lub wystąpienie z niego oraz rozwiązanie stosunku pracy.

Należy jednak pamiętać, że do pracy nauczycielskiej nie wlicza się okresów:

• pobierania zasiłku chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego i świadczenia rehabilitacyjnego po 14 listopada 1991 r.,
• pobytu na urlopie wychowawczym, bezpłatnym, dla poratowania zdrowia, szkoleniowym oraz pozostawania w stanie nieczynnym,
• niezdolności do pracy i usprawiedliwionej nieobecności w pracy, za które nauczyciel otrzymał po 14 listopada 1991 r. do 31 lipca 1992 r. wynagrodzenie na podstawie Karty Nauczyciela.

---

Obowiązki pracodawcy

Pracodawca jest zobowiązany do współdziałania w gromadzeniu dokumentacji pracowniczej niezbędnej do przyznania świadczenia emerytalnego lub rentowego. Pracodawca zobowiązany jest również do wydania pracownikowi zaświadczeń niezbędnych do ustalenia prawa i wysokości świadczeń. Do obowiązków pracodawcy należy także pomoc pracownikowi, na jego prośbę, w kwestii przygotowania wniosku o emeryturę bądź rentę (art. 125 ustawy o emeryturach i rentach z FUS).

Emerytury pomostowe

Prawo do emerytur pomostowych ma niewielka grupa nauczycieli, którzy zatrudnieni są w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich i zakładach poprawczych. Warunkiem skorzystania z tych świadczeń jest ukończenie 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni), ponadto posiadanie 20- lub 25-letniego stażu ubezpieczeniowego. Trzeba również przepracować w wymienionych placówkach minimum w pełnym wymiarze 15 lat, a z tego choć jeden dzień przed 1 stycznia 1999 r. i po 31 grudnia 2008 r.

Emerytura pomostowa stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, ustalone według obowiązujących w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie emerytury pomostowej tablic średniego trwania życia. Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego. Jeżeli pracownik jest członkiem OFE, przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury składki na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowane na jego koncie w ZUS zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22. Stanowi on stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zaewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w ZUS.

Kwota emerytury pomostowej nie może być niższa niż kwota najniższej emerytury, która od 1 marca 2010 r. wynosi 706,29 zł. Ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych przewiduje świadczenie w postaci rekompensaty. Świadczenie to przysługuje pracownikom, którzy utracili możliwość nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a przepisy ustawy nie przyznały im prawa do emerytury pomostowej. Prawo do rekompensaty przysługuje kobiecie, która ukończyła 60 lat, i mężczyźnie, który ukończył 65 lat. Rekompensata będzie przyznawana w formie dodatku do kapitału początkowego.

Świadczenia kompensacyjne

Nauczyciele mogą skorzystać ze świadczeń kompensacyjnych na podstawie ustawy z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Świadczenie to jest przejściowym rozwiązaniem adresowanym do nauczycieli, którzy nie mogli skorzystać z wcześniejszej emerytury. Świadczenia kompensacyjne są przyznawane nauczycielom, którzy osiągnęli 30-letni staż pracy, w tym 20 lat pracy nauczycielskiej w wymiarze co najmniej połowy obowiązkowego wymiaru i którzy rozwiązali stosunek pracy. W kolejnych latach kalendarzowych wiek nauczyciela uprawniający do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego będzie coraz wyższy, aż osiągnie on powszechny wiek emerytalny, czyli 60 lat kobieta i 65 lat mężczyzna.

Na świadczenie kompensacyjne nauczyciel może przejść jedynie na swój wniosek. Do czasu uzyskania emerytury świadczenie to będzie waloryzowane na ogólnych zasadach. Warunkiem otrzymania świadczenia kompensacyjnego jest jednak zakaz pracy w szkole, nawet w niepełnym wymiarze. Nauczyciel może jednak podjąć inną pracę poza zawodem nauczycielskim.

Przykład

Katarzyna J., nauczycielka gimnazjum, na dzień 31 grudnia 2008 r. posiadała 32-letni ogólny okres zatrudnienia, w tym 19 lat, 11 miesięcy i 15 dni w charakterze nauczyciela. W sierpniu 2010 r. rozwiązała na swój wniosek stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę i złożyła w ZUS wniosek o przyznanie prawa do tego świadczenia. ZUS wydał jednak decyzję odmowną z uwagi na to, że na dzień 31 grudnia 2008 r. Katarzyna J. nie spełniła warunku odpowiedniego okresu zatrudnienia w szczególnym charakterze wynoszący 20 lat. Dlatego powinna podjąć zatrudnienie w szkole jako nauczyciel i po ukończeniu 55. roku życia skorzystać z nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Podstawa prawna:

• art. 32, 125, 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.),
• art. 88 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 ze zm.),
• art. 4 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (DzU nr 237, poz. 1656),
• art. 4 ustawy z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (DzU nr 97, poz. 800).