Czy pasierbica ma prawo do renty rodzinnej po śmierci macochy

Córka męża pracownicy ma prawo do renty rodzinnej po macosze. Prawo do renty uzyska nawet wówczas, gdy wcześniej ZUS ustali jej prawo do renty po biologicznej matce.

UZASADNIENIE

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby zmarłej, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Osobami uprawnionymi do renty rodzinnej są następujący członkowie rodziny:

• dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,
• przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej,
• małżonek (wdowa i wdowiec),
• rodzice, przy czym za rodziców uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające.

WAŻNE!

Prawo do renty rodzinnej po zmarłym emerycie, renciście, po osobie spełniającej warunki do uzyskania emerytury lub renty oraz po osobie pobierającej świadczenie przedemerytalne, zasiłek przedemerytalny lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, ma również dziecko małżonka tej osoby.

Przy ubieganiu się o rentę rodzinną w związku ze śmiercią macochy lub ojczyma przeszkodą nie jest brak formalnego przysposobienia pasierba. Przeszkodą nie jest również ustalenie prawa do renty rodzinnej po biologicznym rodzicu. W tej sytuacji ZUS przyzna prawo do drugiej renty rodzinnej, ponieważ inny jest tytuł, z którego to drugie świadczenie przysługuje.

Prawo do renty rodzinnej nie przysługuje osobie, która ma prawo do tego świadczenia po zmarłych rodzicach, ale tylko wówczas, gdy o rentę ubiegają się przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki, rodzeństwo i inne dzieci. Zasada ta nie ma zastosowania do dzieci drugiego małżonka. Dlatego prawo do renty rodzinnej przysługuje im również po zmarłej macosze. W zakresie uprawnień do renty rodzinnej dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione zostały zrównane z dziećmi własnymi.

Przyznanie drugiej renty rodzinnej nie oznacza jednak, że ZUS będzie wypłacał obydwa świadczenia równocześnie. W tym przypadku ma zastosowanie ogólna zasada obowiązująca przy zbiegu świadczeń emerytalno-rentowych (art. 95 ust. 1 ustawy emerytalnej). Przy zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w ustawie wypłaca się jedno z nich – wyższe lub wybrane przez osobę zainteresowaną. Dlatego w przypadku uzyskania prawa do renty rodzinnej po matce oraz macosze córka męża pracownicy musiałaby wybrać, którą rentę chce otrzymywać – rentę rodzinną po zmarłej matce lub rentę z tytułu śmierci swojej macochy.

Jeżeli pracownica i jej mąż mają także wspólne dzieci, to ZUS jedną rentę rodzinną przyzna wszystkim uprawnionym członkom rodziny (w tym również pasierbicy) i podzieli ją w równych częściach na każdego z nich.

WAŻNE!

Biologiczne dzieci pracownicy i jej męża mogą ubiegać się przed sądem o wyłączenie pasierbicy z kręgu osób uprawnionych do renty, jeżeli będą znajdować się w znacznie gorszej od niej sytuacji materialnej.

W tej sytuacji biologiczne dzieci pracownicy mogą odwołać się od decyzji ZUS do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. W podobnej sprawie Sąd Najwyższy 22 lutego 1974 r. (III UZP 1/72) podjął uchwałę, w której wyjaśnił, że prawo pasierba do renty rodzinnej po pracowniku jest uzależnione, tak jak prawo dziecka własnego, od spełnienia ogólnych warunków określonych w ustawie, chyba że przyznanie tego świadczenia byłoby niezgodne z istotą i celem renty rodzinnej w systemie obowiązkowego zabezpieczenia społecznego. Zdaniem sądu, w wyjątkowej sytuacji, gdy renta rodzinna po ojczymie (macosze) nie spełnia wobec pasierba celu wynikającego z istoty tego świadczenia w systemie obowiązkowego zabezpieczenia społecznego (np. stanowiłoby dla niego nieuzasadnioną korzyść majątkową z jednoczesnym pokrzywdzeniem dzieci własnych zmarłego), mogą nie zachodzić w konkretnych okolicznościach podstawy do przyznania renty rodzinnej. Dotyczy to m.in. sytuacji podziału renty rodzinnej należnej dziecku własnemu pracownika na rzecz pasierba, którego sytuacja materialna jest znacznie korzystniejsza, np. oboje rodzice żyją i są zobowiązani do alimentacji wobec pasierba albo pasierb ma prawo do renty rodzinnej po swoich rodzicach.

W przypadku odmowy prawa do renty rodzinnej i odwołania od decyzji do sądu ewentualne wyłączenie pasierba lub pasierbicy z kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej jest uzależnione od oceny dokonanej przez sąd w konkretnej rozpatrywanej sprawie.

Podstawa prawna

• art. 65–69, art. 74 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.).