Ochrona działaczy związkowych

Prawo wskazania pracowników objętych ochroną stosunku pracy, przewidzianą w art. 32 ust. 1 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm. - zwanej dalej ustawą o związkach), przysługuje również międzyzakładowej organizacji związkowej (czyli takiej strukturze danego związku zawodowego, która zrzesza pracowników zatrudnionych u więcej niż jednego pracodawcy, u którego nie działają zakładowe organizacje tego związku). Gwarantuje to art. 34 ustawy o związkach zawodowych, który nakazuje stosować art. 32 do międzyzakładowej organizacji związkowej obejmującej swoim działaniem pracodawcę, z pewnymi odrębnościami wynikającymi z art. 34

tej ustawy.

Zgodnie z art. 34² ustawy o związkach liczba pracowników - członków międzyzakładowej organizacji związkowej podlegających ochronie - uzależniona jest od tego, czy ta organizacja związkowa choć w jednym zakładzie pracy objętym jej działaniem zrzesza pracowników w liczbie wymaganej do uzyskania statusu organizacji reprezentatywnej w rozumieniu art. 241^25a Kodeksu pracy. Będzie to organizacja, która zrzesza co najmniej 10% pracowników zatrudnionych u pracodawcy lub co najmniej 7% (jeżeli jest jednostką organizacyjną albo organizacją członkowską ponadzakładowej organizacji związkowej uznanej za reprezentatywną na podstawie art. 241¹⁷ § 1 pkt 1 k.p.) albo jest organizacją zrzeszającą największą liczbę pracowników. Należy pamiętać, że przy ustalaniu reprezentatywności międzyzakładowej organizacji związkowej bierze się pod uwagę liczbę członków tej organizacji zatrudnionych u danego pracodawcy, a nie łączną liczbę członków.

Jeżeli międzyzakładowa organizacja związkowa spełnia ten wymóg, to zarząd tej organizacji może zastosować różne sposoby ustalania liczby pracowników podlegających ochronie:

1) może ustalić liczbę chronionych zgodnie z art. 32 ust. 3 lub 4 ustawy o związkach, tj. albo w zależności od liczby kadry kierowniczej, albo w stosunku do liczby członków będących pracownikami,

2) może również wskazać pracowników podlegających ochronie w liczbie ustalonej zgodnie z art. 32 ust. 3 albo 4 ustawy o związkach w jednym spośród zakładów pracy objętych jej działaniem, w którym ta organizacja zrzesza pracowników w liczbie wymaganej do uzyskania statusu organizacji reprezentatywnej i do tej liczby dodać liczbę pozostałych zakładów pracy, które są objęte zakresem jej działania, a w których jest zatrudnionych co najmniej 10 pracowników będących jej członkami.

Przykład

Międzyzakładowa organizacja związkowa licząca 50 członków obejmuje swoim działaniem trzech pracodawców, z których jeden zatrudniania 150 pracowników, drugi 65, a trzeci 52. U pierwszego z tych pracodawców zatrudnionych jest 25 członków tej organizacji, u drugiego 17, a u trzeciego 8. Kadra kierownicza u tych pracodawców liczy: 3 osoby - u pierwszego pracodawcy i po 2 u pozostałych. Zarząd tej organizacji może ustalać liczbę pracowników chronionych na dwa sposoby - w zależności od liczby osób stanowiących kadrę kierowniczą albo w zależności od liczby jej członków będących pracownikami. W przypadku wyboru pierwszego kryterium (kadra kierownicza) zarząd międzyzakładowej organizacji związkowej mógłby wskazać 7 pracowników podlegających ochronie (tyle osób stanowi kadrę kierowniczą u wszystkich pracodawców). Biorąc pod uwagę kryterium liczby członków tej organizacji będących pracownikami, mógłby wskazać 5 pracowników objętych ochroną (liczba członków tej organizacji wynosi 50 osób, a więc stosując sposób liczenia określony w art. 32 ust. 4 ustawy o związkach, zarząd może wskazać 2 pracowników oraz dodatkowo 3 pracowników z przedziału od 21 do 50 członków, czyli łącznie 5 pracowników).

Należy przyjąć, że skoro zgodnie z zasadami wskazanymi w pkt 2 liczbę pracowników chronionych według kryteriów przyjętych w art. 32 ust. 3 albo 4 ustawy o związkach ustala się, uwzględniając liczbę członków kadry kierowniczej lub liczbę członków będących pracownikami w jednym wskazanym zakładzie, to w przypadku obliczania liczby pracowników chronionych, opierając się na zasadach wskazanych w pkt 1, powinno się brać pod uwagę liczbę kadry kierowniczej u wszystkich pracodawców objętych jej działaniem albo łączną liczbę członków tej organizacji będących pracownikami.

Decyzja o wyborze jednego z podanych sposobów ustalania liczby chronionych działaczy związkowych leży wyłącznie w gestii zarządu międzyzakładowej organizacji związkowej. To samo dotyczy ustalania liczby chronionych na podstawie kryterium kadry kierowniczej lub liczby członków w jednym zakładzie, a następnie powiększenia jej o liczbę pozostałych zakładów, w których jest zatrudnionych co najmniej 10 pracowników - członków tej organizacji.

Jeżeli natomiast międzyzakładowa organizacja związkowa w żadnym zakładzie pracy objętym jej działaniem nie zrzesza liczby pracowników wymaganej do uzyskania statusu organizacji reprezentatywnej, liczba pracowników podlegających ochronie przewidzianej w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach nie może być większa od liczby zakładów pracy objętych działaniem tej organizacji, które zatrudniają co najmniej 10 pracowników będących jej członkami.

Przykład

Międzyzakładowa organizacja związkowa zrzesza 139 pracowników zatrudnionych u trzech pracodawców. U jednego z tych pracodawców zatrudnionych jest 58 członków tej organizacji, u drugiego 72, u trzeciego 9. Jednak w żadnym z tych zakładów organizacja międzyzakładowa nie zrzesza liczby pracowników wymaganej do uzyskania statusu organizacji reprezentatywnej. W tym przypadku ochronie przewidzianej w art. 32 podlega dwóch wskazanych uchwałą zarządu członków międzyzakładowej organizacji związkowej.

Zarząd międzyzakładowej organizacji związkowej może wskazać - jako podlegających ochronie przewidzianej w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach - pracowników będących członkami zarządu lub innych pracowników będących członkami danej międzyzakładowej organizacji związkowej upoważnionych do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawców. Ochrona przysługuje przez okres wskazany uchwałą zarządu, a po jego upływie dodatkowo przez okres odpowiadający połowie okresu określonego uchwałą, nie dłużej jednak niż rok po jego upływie. Okres objęcia ochroną nie jest zatem powiązany z okresem kadencji organów związku. Ochrona trwałości stosunku pracy przewidziana w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach przysługuje od chwili zawiadomienia pracodawcy o uchwale zarządu zakładowej organizacji związkowej wskazującej osoby podlegające ochronie (wyrok Sądu Najwyższego z 23 lutego 2005 r., III PK 77/04, OSNP 2005/21/331).

Halina Tulwin