Strona główna » Kadry » Świadczenia pracownicze » Ochrona wynagrodzenia » Płaca bez pracy. Słynne: jak zarobić, żeby się nie narobić

Płaca bez pracy. Słynne: jak zarobić, żeby się nie narobić

16 grudnia 2023, 10:32

Kinga Piwowarska

Doktor nauk prawnych, adwokat, adiunkt na Wydziale Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie w Katedrze Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego.

Płaca bez pracy. Słynne: jak zarobić, żeby się nie narobić — shutterstock

REKLAMA

Prawo pracy określa kilka sytuacji, w których pracownikom przysługuje wynagrodzenie pomimo tego, że nie wykonują pracy. Jakie to są sytuacje?

Praca i wynagrodzenie
Pozostawanie w dyspozycji pracodawcy
W jakich przypadkach pracownikowi przysługuje wynagrodzenie pomimo niewykonania pracy?

Praca i wynagrodzenie

Generalną zasadą jest, że wynagrodzenie należy się za pracę wykonaną. Można to wywieść z samej istoty stosunku pracy z przepisu art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465, dalej jako: KP), zgodnie z którym: przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

REKLAMA

Umowa o pracę jest umową wzajemną i ma miejsce ekwiwalentność świadczeń, dlatego pracodawca nie może być zwolniony z obowiązku wypłacenia wynagrodzenia z powodu, że stanowi to dla niego nadmierne obciążenie finansowe. Idealnym przykładem tej sytuacji, była pandemia wirusa Sars-CoV-2, gdzie m.in. restauracje, galerie i obiekty usługowe miały ograniczony czy też zakazany zakres działalności. Bez znaczenie pozostawało to, że pracodawcy znajdowali się w trudnej sytuacji ekonomicznej, jeżeli pracownik był dyspozycyjny, zgodnie z prawem należało mu się wynagrodzenie, nawet pomimo nie wykonywania pracy. Praca nie było bowiem nieświadczona z winy pracownika. Paradoksalnie z winy pracodawcy również nie, stąd też państwo okazywało wsparcie w postaci tarcz antykryzysowych.

Uszczegółowieniem powyższego jest przepis art. 80 KP, który stanowi, że wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią.

Ważne

Czas niewykonywania pracy

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dni 24 września 2020 r., sygn. III PK 38/19 inną kategorią jest wykonywanie pracy, inną zaś czas niewykonywanie pracy (choć oba te elementy mieszczą się w pojęciu czasu pracy przy spełnieniu warunków określonych w art. 128 KP). Również, w pewnych sytuacjach, w czasie niewykonywania pracy, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, szczególnie wtedy kiedy pozostaje w dyspozycji pracodawcy, np. dyżur.

Pozostawanie w dyspozycji pracodawcy

Ustawodawca nie wiąże przy tym czasu pracy z czasem realnego, efektywnego świadczenia pracy, lecz z czasem pozostawania w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Bardzo ważne jest więc to, że na czas pracy składa się nie tylko czas rzeczywistej pracy, ale również okresy jej nieświadczenia, w których pracownik pozostawał w dyspozycji pracodawcy. Oczywiście czasem pracy jest również czas, który pracownik musi poświęcić na przemieszczanie się po terenie zakładu pracy w celu wykonania kolejnych czynności pracowniczych wynikających z nałożonych na niego obowiązków. Czas pracy biegnie od momentu, w którym pracownik rozpoczyna merytoryczne czynności niezbędne do wykonania pracy.

W jakich przypadkach pracownikowi przysługuje wynagrodzenie pomimo niewykonania pracy?

Przykład

Przepisy prawa pracy wyraźnie stanowią jakie są sytuacje, w których pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, nawet za czas niewykonywania pracy, poniżej najważniejsze z nich:

wynagrodzenie przestojowe (art. 81 KP), jeśli przestój jest niezawiniony przez pracownika, tzn. czas niewykonywania pracy, w którym pracownik był gotów do jej świadczenia, lecz doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy. Wynagrodzenie nie przysługuje za czas przestoju, do którego doszło z winy pracownika, chyba że pracodawca powierzył pracownikowi inną pracę. Natomiast w przypadku przestoju spowodowanego czynnikami atmosferycznymi
wynagrodzenie przestojowe przysługuje wówczas, gdy przepisy prawa tak stanowią.
wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy;
wynagrodzenie za czas innych zwolnień od wykonywania pracy, jak np. zwolnienie na poszukiwanie pracy w trakcie okresu wypowiedzenia, zwolnienie z okazji zgonu najbliższej osoby, ślubu pracownika, urodzenia się dziecka ślubu dziecka. Chodzi zatem o tzw. urlop okolicznościowy i inne zwolnienie od pracy;
obowiązek wypłaty wynagrodzenia w razie zwolnienia pracownika od pracy na czas niezbędny do udziału w posiedzeniu komisji pojednawczej;
obowiązek wypłaty wynagrodzenia za czas obowiązkowych badań lekarskich, krwiodawców oddających krew;
w przypadku zwolnienia pracownika na skutek wezwania pracownika przez organ administracji, sąd, prokuraturę, policję, organ wojskowy i inny, pracodawca wydaje zaświadczenie określające wysokość utraconego wynagrodzenia w celu uzyskania przez pracownika od tego organu rekompensaty określonej w odpowiednich przepisach;
wynagrodzenie chorobowe za czas niezdolności do pracy powstałej wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną;
wynagrodzenie chorobowe za czas wypadku w drodze do pracy lub z pracy;
wynagrodzenie chorobowe za czas choroby przypadającej w czasie ciąży;
wynagrodzenie chorobowe za czas poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów;
wykonywanie obowiązków społecznego inspektora pracy, działacza związkowego, członka rady pracowniczej, odbywanie ćwiczeń wojskowych.