Doktor nauk prawnych, adwokat, adiunkt na Wydziale Prawa, Administracji i Stosunków Międzynarodowych Krakowskiej Akademii im. A.F. Modrzewskiego w Katedrze Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego.
Shutterstock
REKLAMA
REKLAMA
Zatrudnienie na czarno dłużników alimentacyjnych to ogromny problem, który wciąż istnieje. Przepisy KP przewidują wprawdzie kary dla podmiotu "zatrudniającego" nawet w wysokości 45 tys. zł, ale to nie odstrasza od tego procederu. Na tym wszystkim najbardziej cierpią oczywiście dzieci. Dane są zatrważające, bo GUS podaje, że liczba osób w wieku 15-89 lat, które w okresie od stycznia do grudnia 2022 r. wykonywały pracę nierejestrowaną (przynajmniej raz), wyniosła 342 tysiące. Wśród tych osób są oczywiście tzw. alimenciarze. Na szczęście od kilku lat funkcjonuje Krajowy Rejestr Zadłużonych, który jest jawnym rejestrem.
Główny Urząd Statystyczny opublikował badania 31 października 2023 r. i wynika z nich, że liczba osób w wieku 15-89 lat, które w okresie od stycznia do grudnia 2022 r. wykonywały pracę nierejestrowaną (przynajmniej raz), wyniosła 342 tysiące. W stosunku do analogicznego okresu 2017 r., który był objęty obserwacją w poprzedniej edycji badania modułowego, jest to spadek o 538 tys., czyli o 61,1%. To dużo, aczkolwiek wciąż te cyfry są ogromne. Jako powód podjęcia takiego zatrudnienia, bez umowy, na czarno głównie wskazywano sytuację życiową lub rodzinną.
REKLAMA
Autopromocja
Co to jest dłużnik alimentacyjny?
Ważne
Jeśli osoba zobowiązana nie płaci alimentów może stać się dłużnikiem alimentacyjnym
W stosunku do takie osoby są podejmowane działania, przez organ właściwy ze względu na jej miejsce zamieszkania. Przykładowo Prezydent danego miasta i upoważnione przez niego osoby/ organy podejmują działania jeżeli:
otrzyma wniosek od osoby uprawnionej do alimentów, w przypadku bezskuteczności ich egzekucji,
osobie uprawnionej do alimentów wypłacane są pieniądze z funduszu alimentacyjnego,
osoba uprawniona do pobierania alimentów zostanie umieszczona w pieczy zastępczej.
Celem wprowadzenia regulacji jest zniechęcenie pracodawców do wypłacania ww. dłużnikom wynagrodzenia w wyższej wysokości niż wynika z zawartej umowy („pod stołem”), bez dokonania potrąceń na rzecz alimentów. Należy zauważyć, że takie działania pracodawcy uderzają w prawa osób alimentowanych, co jest szczególnie naganne i bez wątpienia uzasadnia wysokość nakładanej grzywny (Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych, Druk sejmowy Nr 2987, Sejm VIII kadencji).
Jak sprawdzić dłużnika alimentacyjnego za darmo?
Dłużnika alimentacyjnego można sprawdzić KRZ - Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Rejestr ma charakter rejestru jawnego, tak więc każdy ma prawo zapoznać się z danymi ujawnionymi w rejestrze. Trzeba mieć jednak np. PESEL dłużnika. Skąd to wynika? Od 1 grudnia 2021 r. wszedł w życie przepis art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych, zgodnie z którym w rejestrze ujawnia się informacje o osobach fizycznych, wobec których toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych lub egzekucja należności budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, a które zalegają ze spełnieniem tych świadczeń za okres dłuższy niż 3 miesiące. Tak więc osoby zobowiązane do alimentów mogą sprawdzić stan swojego zadłużenia w Krajowym Rejestrze Długów lub Biuro Informacji Gospodarczej. Długi alimentacyjne są raportowane do rejestru po jednym dniu zwłoki w spłacie
Krajowym Rejestrze Zadłużonych - cenne źródło wiedzy dla pracodawcy
Informacje są przydatne dla np. drugiego rodzica sprawującego opiekę na dzieckiem na rzecz, którego zostały zasądzone alimenty ale też jest to cenne źródło wiedzy dla potencjalnego pracodawcy mającego zatrudnić danego pracownika. Przyszły pracodawca może sprawdzić, czy kandydat do pracy lub pracownik jest dłużnikiem alimentacyjnym.
Brak umowy z dłużnikiem alimentacyjnym - kara do 45 000 zł
Przepis art. 281 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. 2023 r. poz. 1465, dalej jako: KP) wskazuje, że jeżeli pracownik, o którym mowa w § 1 pkt 2 (tj. pracownik, któremu nie potwierdzono na piśmie zawartej umowy o pracę przed dopuszczeniem go do pracy), jest osobą, wobec której toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych oraz egzekucja należności budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, i zalega ona ze spełnieniem tych świadczeń za okres dłuższy niż 3 miesiące, pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu podlega karze grzywny od 1500 zł do 45 000 zł. Pracodawca mu więc mieć zawartą umowę z pracownikiem, a jeśli nie to najważniejsze warunki wykonywania pracy muszą być potwierdzone na piśmie.
Wynagrodzenie "pod stołem "dla alimenciarzy
Kto wbrew obowiązkowi wypłaca wynagrodzenie wyższe niż wynikające z zawartej umowy o pracę, bez dokonania potrąceń na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, pracownikowi będącemu osobą, wobec której toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych oraz egzekucja należności budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów i zalega on ze spełnieniem tych świadczeń za okres dłuższy niż 3 miesiące, podlega karze grzywny od 1500 zł do 45 000 zł.
Pracodawca czyni wzmiankę o zajęciu należności w wydanym dłużnikowi świadectwie pracy, a jeżeli zna nowego pracodawcę, przesyła mu zawiadomienie komornika i dokumenty dotyczące zajęcia wynagrodzenia oraz powiadamia o tym komornika i dłużnika, przeciwko któremu toczy się postępowanie egzekucyjne (art. 884 § 2 k.p.c., art. 72 § 4 u.p.e.a.). Nowy pracodawca, któremu pracownik przedstawi świadectwo pracy ze wzmianką o zajęciu należności, ma obowiązek zawiadomić o zatrudnieniu pracownika pracodawcę, który wydał świadectwo, oraz wskazanego we wzmiance komornika (art. 884 § 3 k.p.c.). Pracodawca może dokonywać także potrącenia z wynagrodzenia za pracę pracownika, który jest dłużnikiem alimentacyjnym, jednakże potrąceniu podlegają sumy, które mogą być egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych. Bez dokonanego zajęcia wynagrodzenia za pracę lub bez wniosku wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego pracodawca nie może dokonywać potrąceń z wynagrodzenia za pracę.
Przepisy mają też chronić dłużników alimentacyjnych - ich emerytur i ewentualnych świadczeń z powodu choroby czy wypadku z ZUS
Jak podkreśla Grzegorz Miśtal, młodszy inspektor pracy w analizie opracowanej dla PIP:
Dalszy ciąg materiału pod wideo
Wprowadzone regulacje prawne miały związek z dużą skalą nierejestrowanego zatrudnienia. Ustawodawca nie tylko chciał objąć ochroną dobro rodziny (osób uprawnionych do świadczeń alimentacyjnych), ale też pośrednio ochroną objął także pracownika. Bowiem zatrudnienie na czarno pozbawia go szeregu uprawnień, takich jak składki emerytalne, ochrona ubezpieczeniowa, płatne urlopy, możliwość zaciągnięcia kredytu (nie będzie mógł wykazać zdolności kredytowej), urlopu ojcowskiego czy ochrony w związku z wypadkiem w pracy lub w drodze do pracy. Obecnie sytuacja dotycząca zatrudnienia na czarno w stosunku do poprzednich lat poprawiła się. Z
