Pies asystujący osoby niepełnosprawnej. Jak uzyskać status, kto pokrywa koszty szkolenia, gdzie może wejść, jakie zasady odpowiedzialności i co z podatkiem od psa?

• Co to znaczy – pies asystujący?
• Jak uzyskać status psa asystującego?
• Kto pokrywa koszty szkolenia psa?
• Gdzie może wejść pies asystujący?
• Czy można zabrać psa asystującego do pracy?
• Kto ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez psa asystującego?
• Czy od psa asystującego trzeba zapłacić podatek?

Co to znaczy – pies asystujący?

Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 11 ustawy z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – pies asystujący to odpowiednio wyszkolony i specjalnie oznaczony pies, który ułatwia osobie niepełnosprawnej aktywne uczestnictwo w życiu społecznym. 

Wydaje się, że w praktyce, częściej można spotkać się z pojęciem psa przewodnika, niż psa asystującego. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1.04.2010 r. w sprawie wydawania certyfikatów potwierdzających status psa asystującego – pies przewodnik, jest natomiast jednym z czterech rodzajów psów asystujących. Wśród psów asystujących, wyróżnia się bowiem:

1. psa przewodnika osoby niewidomej lub niedowidzącej, którego zadaniem jest zapewnienie jej możliwości samodzielnego i bezpiecznego poruszania się (zarówno w obrębie własnego domu, jak i w przestrzeni publicznej), bez obawy natrafienia na przeszkodę,

2. psa asystenta osoby niepełnosprawnej ruchowo (zwanego również psem serwisowym), którego zadaniem jest asystowanie jej podczas poruszania się na wózku i pomaganie w czynnościach życia codziennego, których nie jest w stanie wykonać samodzielnie (np. w zakładaniu ubrań, podnoszeniu przedmiotów, zapalaniu światła, otwieraniu drzwi itp.),

3. psa sygnalizującego osoby głuchej lub niedosłyszącej, którego zadaniem jest informowanie jej o określonych dźwiękach (np. o dzwonku do drzwi lub dźwięku syreny alarmowej), jak również doprowadzanie jej do źródła hałasu,

4. psa sygnalizującego atak choroby (np. epilepsji lub chorób serca), którego zadaniem jest wyczuwanie nadchodzącego ataku choroby i ostrzeganie o tym właściciela, osób z jego otoczenia lub reagowanie na atak.

Jak uzyskać status psa asystującego?

Celem uzyskania statusu psa asystującego, konieczne jest odbycie przez psa odpowiedniego szkolenia, którego program dostosowywany jest do funkcji, którą pies będzie miał pełnić jako pomocnik osoby niepełnosprawnej. Szkolenie takie, może zostać przeprowadzone wyłącznie przez uprawniony do tego podmiot, wpisany do rejestru podmiotów uprawnionych do wydawania certyfikatów potwierdzających status psa asystującego. Rejestr ten, prowadzony jest przez Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych i można się z nim zapoznać pod adresem: https://www.gov.pl/web/rodzina/rejestr-podmiotow-uprawnionych-do-wydawania-certyfikatow-potwierdzajacych-status-psa-asystujacego.

Po odbyciu przez psa odpowiedniego szkolenia – wydawany jest dla niego certyfikat potwierdzający status psa asystującego. Dopiero na jego podstawie, jego właściciel może korzystać z uprawnień przysługujących osobie niepełnosprawnej z psem asystującym (m.in. w zakresie wstępu do określonych obiektów użyteczności publicznej). 

Kto pokrywa koszty szkolenia psa?

Zgodnie z ustawą – Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON), na wniosek podmiotu przeprowadzającego szkolenie psa, finansuje koszt wydania certyfikatu potwierdzającego status psa asystującego w wysokości nieprzekraczającej 630 zł. Refundacja wyłącznie kosztu wydania certyfikatu, nie pokryje jednak kosztu zakupu psa, jego tresury, wyżywienia, opieki weterynaryjnej w trakcie szkolenia, specjalnej uprzęży oraz egzaminów kwalifikacyjnych. W przypadku zamiaru nabycia psiego asystenta – szczegółowych informacji na temat sposobów finansowania w powyższym zakresie, należy każdorazowo poszukiwać w regulaminach podmiotów przeprowadzających szkolenia i uprawnionych do wydawania certyfikatów potwierdzających status psa asystującego. 

Dla przykładu – Polski Związek Niewidomych, który zajmuje się szkoleniem psów przewodników, ww. koszty pokrywa częściowo ze środków własnych, częściowo ze środków pochodzących z PFRON, a częściowo ze środków pochodzących od innych sponsorów wspierających organizację. Jedynie w zakresie w jakim uzyskane z powyższych źródeł dotacje, nie pokryją kosztów szkolenia psa – pokrywa je ubiegająca się o psa osoba niewidoma lub niedowidząca. 

Gdzie może wejść pies asystujący?

Osoba niepełnosprawna ma prawo wstępu z psem asystującym:

• do obiektów użyteczności publicznej, w szczególności: do urzędów, sądów, muzeów, teatrów, szkół i uczelni, przychodni i szpitali, sklepów, restauracji, hoteli, obiektów sportowych, na dworce kolejowe i autobusowe, na lotniska, na pocztę i do siedziby przedsiębiorstw telekomunikacyjnych, a ponadto

• do parków narodowych i rezerwatów przyrody oraz

• na plaże i kąpieliska.

Ma również prawo poruszać się z psem środkami komunikacji publicznej – tj. pociągami, autobusami, tramwajami czy metrem. Nie można jej również odmówić wstępu z psem na pokład samolotu i statku.

Jedynym warunkiem korzystania z powyższych uprawnień, jest wyposażanie psa w uprząż oznaczoną napisem „Pies asystujący” oraz posiadanie przy sobie certyfikatu potwierdzającego status psa asystującego i zaświadczenia o wykonaniu wymaganych szczepień weterynaryjnych. Zgodnie z ustawą, pies nie musi nawet mieć założonego kagańca ani być prowadzony na smyczy. 

Czy można zabrać psa asystującego do pracy?

Zgodnie ze stanowiskiem Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych – przebywanie osoby niepełnosprawnej w miejscu pracy wraz z psem asystującym, zależy od rodzaju i miejsca tej pracy. Jeżeli wykonuje ona pracę w budynku, który można zaliczyć do obiektu użyteczności publicznej, w parku narodowym, rezerwacie przyrody, na plaży lub kąpielisku – prawo to ma zagwarantowane na podstawie art. 20a ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, chyba, że odrębne przepisy, wprowadzałyby dla określonego obiektu ograniczenia w zakresie przebywania na jego terenie psów np. ze względu na przepisy BHP. Jeżeli natomiast budynek w którym pracuje, stanowi własność prywatną – wstęp psa asystującego, będzie każdorazowo wymagał zgody jego właściciela. 

Kto ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez psa asystującego?

W przypadku wyrządzenia przez psa asystującego jakichkolwiek szkód – odpowiedzialność za te szkody, ponosić będzie korzystająca z jego pomocy osoba niepełnosprawna. Będzie ona zobowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej przez psa, niezależnie od tego czy podczas zdarzenia, pies był pod jej nadzorem czy też oddalił się lub uciekł. 

Czy od psa asystującego trzeba zapłacić podatek?

Osoba niepełnosprawna nie zapłaci podatku od psa asystującego. Zgodnie z ustawą z dnia 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych – gmina nie może pobierać od osoby niepełnosprawnej opłaty z tytułu posiadania psa asystującego, a od osoby niepełnosprawnej o znacznym stopniu niepełnosprawności – nawet z tytułu posiadania jednego psa, który nie jest psem asystującym. 

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 44)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1.04.2010 r. w sprawie wydawania certyfikatów potwierdzających status psa asystującego (Dz.U. z 2010 r., nr 64, poz. 399)

Ustawa z dnia 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2023, poz. 70)