Parapodatkowe obciążenia pracodawców z tytułu niezatrudniania osób niepełnosprawnych

Z dwóch wyraźnie zarysowujących się na tle Europy modeli zatrudniania osób niepełnosprawnych: antydyskryminacyjnego i kwotowego, Polska obrała politykę motywowania pracodawców do angażu osób z niepełnosprawnością, którą realizuje poprzez system kar finansowych za nieosiąganie odpowiedniego poziomu zatrudnienia osób niepełnosprawnych charakterystyczny dla systemu kwotowego.

Podmioty zobligowane do wpłat na PFRON z tytułu niezatrudniania osób niepełnosprawnych

Obowiązek dokonywania comiesięcznych wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych został nałożony na pracodawców zatrudniających co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i nieosiągających wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6%. Identyczny wskaźnik obowiązuje państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne będące jednostkami budżetowymi, zakładami budżetowymi albo gospodarstwami pomocniczymi, instytucje kultury oraz jednostki organizacyjne zajmujące się statutowo ochroną dóbr kultury uznanych za pomnik historii. Jedynie dla państwowych i niepaństwowych szkół wyższych, wyższych szkół zawodowych, publicznych i niepublicznych szkół, zakładów kształcenia nauczycieli oraz placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych określono niższy pułap i już osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych na poziomie 2% skutkuje brakiem obowiązku dokonywania wpłat na PFRON.
Krąg podmiotów zobowiązanych do wpłat na PFRON determinuje zatem osiągany przez nie wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych, który oznacza przeciętny miesięczny udział procentowy osób niepełnosprawnych w zatrudnieniu ogółem, w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy.

Sposób wyliczenia wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych

Do stanu zatrudnienia u danego pracodawcy zalicza się jedynie pracowników w rozumieniu Kodeksu pracy, czyli osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Nie wlicza się jednak - jeżeli nie są to osoby niepełnosprawne - osób zatrudnionych:

• na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego;

• przebywających na urlopach wychowawczych;

• nieświadczących pracy w związku z odbywaniem służby wojskowej albo służby zastępczej;

• będących uczestnikami Ochotniczych Hufców Pracy;

• nieświadczących pracy w związku z uzyskaniem świadczenia rehabilitacyjnego;

• przebywających na urlopach bezpłatnych, których obowiązek udzielenia określają odrębne ustawy.

Stan zatrudnienia zwiększają natomiast osoby przebywające na urlopach macierzyńskich, zwolnieniach lekarskich czy urlopach bezpłatnych udzielonych na podstawie Kodeksu pracy, których obowiązek udzielenia nie wynika z ustaw szczególnych.
Jeżeli w danym miesiącu stan zatrudnienia u pracodawcy nie jest stały, to należy zastosować metodę średniej arytmetycznej polegającą na zsumowaniu dziennych stanów zatrudnienia w danym miesiącu (łącznie z niedzielami, świętami oraz dniami wolnymi od pracy – przyjmujemy w tym przypadku stan zatrudnienia z dnia poprzedniego lub następnego, jeśli miesiąc rozpoczyna się dniem wolnym od pracy) i podzieleniu otrzymanej sumy przez liczbę dni kalendarzowych danego miesiąca.
Dysponując danymi na temat zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz zatrudnienia ogółem, możemy ustalić wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych według wzoru:

WZON = (ZON/ZO) x 100%

WZON – wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych,
ZON – zatrudnienie osób niepełnosprawnych w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy,
ZO – zatrudnienie ogółem w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy.

Wysokość wpłaty na PFRON

Wysokość comiesięcznej wpłaty na PFRON stanowi iloczyn 40,65% przeciętnego wynagrodzenia i liczby pracowników odpowiadającej różnicy między zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie odpowiedniego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych a rzeczywistym zatrudnieniem osób niepełnosprawnych.
Kwotę miesięcznej wpłaty na PFRON możemy zatem wyliczyć posługując się następującym wzorem:

W = 0,4065 × PW × (ZO × 0,06 - ZON)

W – kwota miesięcznej wpłaty,
PW – przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, na podstawie art. 20 pkt 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
ZO – zatrudnienie ogółem,
ZON – zatrudnienie osób niepełnosprawnych.

W przypadku zatrudniania osób niepełnosprawnych ze schorzeniami szczególnymi utrudniającymi wykonywanie pracy, do których zalicza się:

• chorobę Parkinsona,

• stwardnienie rozsiane,

• paraplegię, tetraplegię, hemiplegię,

• znaczne upośledzenie widzenia (ślepota) oraz niedowidzenie,

• głuchotę i głuchoniemotę,

• nosicielstwo wirusa HIV oraz chorobę AIDS,

• epilepsję,

• przewlekłe choroby psychiczne,

• upośledzenie umysłowe,

• miastenię,

• późne powikłania cukrzycy,

kwotę miesięcznej wpłaty na PFRON należy ustalić na podstawie następującego algorytmu:

W = 0,4065 × PW × [ZO × 0,06 -(3 x ZONZS + 2 x ZONUS + ZON)]

W - kwota miesięcznej wpłaty,
PW - przeciętne miesięczne wynagrodzenie,
ZO - zatrudnienie ogółem,
ZON – zatrudnienie osób niepełnosprawnych,
ZONZS – zatrudnienie osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności ze szczególnymi schorzeniami,
ZONUS – zatrudnienie osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności ze szczególnymi schorzeniami.

Ważne!
Zatrudnienie zawsze podajemy w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy.

Obniżenie wysokości wpłat

Wpłaty na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych ulegają obniżeniu z tytułu zakupu usługi (z wyłączeniem handlu) lub produkcji pracodawcy zatrudniającego co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągającego wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności w wysokości co najmniej 10%. Warunkiem obniżenia wpłaty jest terminowe uregulowanie należności za zrealizowaną produkcję lub usługę oraz otrzymanie informacji o kwocie obniżenia.

Terminarz obowiązków związanych z wpłatami na PFRON

Pracodawca, który zgodnie z ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych zobowiązany jest do wpłat na PFRON w terminie do dnia 20. następnego miesiąca po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności powodujące powstanie obowiązku, dokonuje wpłaty na wskazane konto Funduszu, składając jednocześnie miesięczną deklarację.

Podstawa prawna:

• art. 21, 22, 49 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2008 r. nr 14, poz. 92 ze zm.),

• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 września 1998 r. w sprawie rodzajów schorzeń uzasadniających obniżenie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz sposobu jego obniżania (DzU z 1998 r. nr 124, poz. 820 ze zm.),

• art. 2 Kodeksu pracy,

• art. 20 pkt 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.).