Urlop wychowawczy od 2 stycznia a urlop wypoczynkowy [Wyjaśnienia GIP]

Wyjaśnienia Głównego Inspektora Pracy, Marcina Staneckiego:

Zgodnie z art. 155(2) § 1 pkt 2 Kodeksu pracy pracownikowi powracającemu do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej 1 miesiąc okresie urlopu wychowawczego przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze:

1. proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego – w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego,
2. proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowego – w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego.

Przy ustalaniu urlopu proporcjonalnego kalendarzowy miesiąc pracy odpowiada 1/12 wymiaru urlopu przysługującego pracownikowi w skali roku, niepełny kalendarzowy miesiąc pracy zaokrągla się w górę do pełnego miesiąca, a niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
Oznacza to, że za czas przebywania na urlopie wychowawczym pracownik nie nabywa prawa do urlopu.

Jeżeli natomiast pracownik rozpoczyna urlop wychowawczy po nabyciu prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym (tzn. po 1 stycznia) za ten rok przysługuje mu urlop w pełnym wymiarze, niezależnie od tego, czy powróci do pracy jeszcze w tym samym roku kalendarzowym, czy też do końca roku będzie przebywał na urlopie wychowawczym. Wynika to z przepisu art. 155(2) § 2 kodeksu pracy, który wśród okresów powodujących proporcjonalne obniżenie wymiaru urlopu nie wymienia urlopu wychowawczego.

Tym samym w przypadku, gdy pracownik zawnioskuje o udzielenie urlopu wychowawczego od 2 stycznia, nie wpłynie to na wymiar urlopu, do którego pracownik nabył prawo 1 stycznia. Za ten rok pracownik zachowa prawo do urlopu w pełnym wymiarze. I nie ma znaczenia to, że sytuacja taka będzie się powtarzać w kolejnych odstępach czasu tj. co roku. Pracownik z dniem 1 stycznia następnego roku nabędzie prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego. Przy czym, moim zdaniem takie zachowanie pracownika może naruszać podstawową zasadę prawa pracy zapisana w art 8 kp, zgodnie z którą nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego.

Klauzula zasad współżycia społecznego odwołuje się do społecznie akceptowanych norm moralnych, które regulują postępowanie w stosunkach między ludźmi, wyrażają wartości powszechnie uznane w społeczeństwie, stanowiące składnik kultury europejskiej, takie jak uczciwość, sprawiedliwość społeczna, dobre obyczaje. Ujmując więc rzecz ogólnie, można przyjąć, że przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania. W praktyce można zatem odwoływać się do takich znanych pojęć, jak: "zasady słuszności", "zasady uczciwego obrotu", "zasady uczciwości czy lojalności".” -Wyrok SA w Szczecinie z 18.06.2020 r., III APa 4/20, LEX nr 3102823.

W judykaturze przyjmuje się, że obowiązek pracownika przestrzegania zasad współżycia społecznego jest prawnym obowiązkiem stosowania norm o charakterze pozaprawnym, zwłaszcza norm moralnych, obyczajowych, etycznych i zwyczajów. Warto jeszcze pamiętać, o sformułowanej w orzecznictwie i literaturze zasady tzw. "czystych rąk", zgodnie z którą ten, kto sam narusza zasady współżycia społecznego, nie może - dla ochrony swoich interesów - powoływać się na naruszanie zasad współżycia przez inną osobę i żądać na ich podstawie odmowy udzielenia ochrony sądowej osobie, której prawo zostało naruszone (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 15 października 1969 r., I PR 274/69, LEX nr 1672963; z dnia 15 października 1969 r., I PR 274/69, LEX nr 1672963; z dnia 4 stycznia 1979 r., III CRN 273/78, LEX nr 8161; z dnia 13 czerwca 2000 r., V CKN 448/00, LEX nr 510984; z dnia 12 czerwca 2013 r., II CSK 632/12, LEX nr 1353432; z dnia 11 maja 2016 r., I PK 134/15, LEX nr 2050669). Podkreśla się przy tym, że zasadę tę należy stosować bez automatyzmu, lecz przy konieczności rozważenia całokształtu okoliczności sprawy i porównania zachowań stron oraz stopnia, w jakim każda z nich naruszała reguły uczciwego postępowania (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 stycznia 2011 r., I PK 135/10, LEX nr 794776; z dnia 5 lipca 2012 r., I PK 58/12 (LEX nr 1365767; z dnia 11 maja 2016 r., I PK 134/15, LEX nr 2050669).

Przerywanie urlopu wychowawczego w celu nabycia prawa do urlopu wypoczynkowego, może być potraktowane jako naruszenie zasad współżycia społecznego. Ale pomimo możliwości naruszenia zasad współżycia społecznego przez takie zachowanie pracownika, obowiązkiem pracodawcy będzie udzielenie urlopu wypoczynkowego. Tym, bardziej, że obowiązkiem pracodawcy jest udzielenie urlopu wychowawczego na okres wskazany przez pracownika w złożonym wniosku. Obowiązkiem pracodawcy jest również udzielanie urlopu wypoczynkowego. Nadto, bieg przedawnienia roszczenia o urlop wypoczynkowy nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na czas korzystania z urlopu wychowawczego. Tym samym rekomendowałbym udzielenie urlopu wypoczynkowego za cały okres przebywania na urlopie wychowawczym, do którego pracownik nabywał prawo z dniem 1 stycznia następnego roku, pomimo, iż od 2 stycznia przebywał na urlopie wychowawczym.