Prawa ojca pracownika

Jakie przywileje dla ojca pracownika?

Polski ustawodawca reguluje nie tylko uprawnienia macierzyńskie ale i ojcowskie. Szczególnie po kwietniowych zmianach w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (tj. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510 ze zm., dalej: KP) ojcowie zyskali większe uprawnienia. Stało się to na skutek implementacji do polskiego porządku prawnego m.in. dyrektywy work-life balance. Intencją prawodawcy europejskiego było właśnie rozdzielenie praw i obowiązków rodziców będących pracownikami. 

Do najistotniejszych uprawnień przysługujących ojcom sprawującym opiekę nad dzieci należą m.in.:

• urlop ojcowski;
• urlop rodzicielski;
• urlop okolicznościowy z powodu urodzenia się dziecka;
• urlop wychowawczy;
• możliwość obniżenia wymiaru czasu pracy;
• elastyczna organizacja czasu pracy;
• zwolnienie od pracy z tytułu wychowywania dziecka do lat 14;
• prawo do części urlopu macierzyńskiego bądź urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego;
• pracownika wychowującego dziecko (np. ojca) do ukończenia przez nie 8 roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy oraz delegować poza stałe miejsce pracy;
• prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego - z tytułu przysposobienia dziecka.

Więcej ojca dla dziecka

W uzasadnieniu do dyrektywy z 2019/1158 oraz do nowelizacji KP wskazano, że aby zachęcić do równiejszego dzielenia się obowiązkami opiekuńczymi między kobietami i mężczyznami, a także umożliwić wczesne tworzenie więzi między ojcami i dziećmi, należy przyznać ojcom prawo do urlopu ojcowskiego. Taki urlop ojcowski powinien być wykorzystywany w okresie narodzin dziecka i wyraźnie wiązać się z tym wydarzeniem, a jego celem powinno być sprawowanie opieki. 

Z uwagi na to, że obecnie większość ojców nie korzysta z prawa do urlopu rodzicielskiego lub przekazuje znaczną część uprawnień do swojego urlopu matkom – aby zachęcić ojców do skorzystania z urlopu rodzicielskiego, a jednocześnie utrzymać prawo każdego z rodziców do co najmniej czterech miesięcy urlopu rodzicielskiego, jak przewidziano w dyrektywie 2010/18/UE, dyrektywa przedłuża z jednego do dwóch miesięcy minimalny okres urlopu rodzicielskiego, który nie podlega przeniesieniu na drugiego rodzica.

Wprowadzenie tego rozwiązania ma na celu zachęcenie ojców do korzystania z przysługującego im prawa do takiego urlopu.

Takie rozwiązanie prawne również promuje i ułatwia powrót matek na rynek pracy po okresie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.

Urlop opiekuńczy i z powodu siły wyższej

W dyrektywie zwrócono także uwagę, że aby zapewnić mężczyznom i kobietom pełniącym obowiązki opiekuńcze większe możliwości pozostania na rynku pracy, każdy pracownik powinien mieć prawo do urlopu opiekuńczego wynoszącego pięć dni roboczych w roku. Pracownicy powinni mieć także prawo do czasu wolnego od pracy, bez uszczerbku dla nabytych lub nabywanych praw pracowniczych, z powodu działania siły wyższej w pilnych i niespodziewanych sprawach rodzinnych.

Polecamy: „Uprawnienia rodziców w pracy. Poradnik pracodawcy 2023"

Elastyczna organizacja pracy dla ojca

Pracownik wychowujący dziecko, do ukończenia przez nie 8 roku życia, może złożyć wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej o zastosowanie do niego elastycznej organizacji pracy.

Wniosek składa się w terminie nie krótszym niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy.

Ochrona prze rozwiązaniem umowy

W okresie od dnia złożenia przez pracownika ojca wniosku o udzielenie:

• urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części;
• urlopu ojcowskiego albo jego części;
• urlopu rodzicielskiego albo jego części

do dnia zakończenia tego urlopu pracodawca nie może:

1. prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem;
2. wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tym pracownikiem, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jego winy i reprezentująca pracownika zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

Rodzicielskie świadczenie uzupełniające dla ojca

Rodzicielskie świadczenie może być przyznane nie tylko matce, która urodziła i wychowała lub wychowała co najmniej czworo dzieci ale i ojcu, który wychował co najmniej czworo dzieci, w przypadku:

• śmierci matki dzieci
• porzucenia dzieci przez matkę
• długotrwałego zaprzestania wychowywania dzieci przez matkę.

Świadczenie to ma zapewnić niezbędne środki utrzymania tym osobom, które zrezygnowały z zatrudnienia na rzecz wychowania dzieci lub pracowały za krótko i nie nabyły prawa do minimalnej emerytury.