Wyrok SN z dnia 28 stycznia 2004 r. sygn. II UK 228/03

Ujawnienie przez organ rentowy, że przy wydaniu decyzji przyznającej prawo do świadczeń pominięto spełnienie jednego z wymaganych warunków, uzasadnia ponowne ustalenie prawa do świadczeń na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353).

Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca)

Sędziowie SN: Beata Gudowska, Maria Tyszel

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 stycznia 2004 r. sprawy z wniosku Marii D. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w R. o wcześniejszą emeryturę, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 4 kwietnia 2003 r. [...]

oddalił kasację.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia 16 października 2001 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w R. wstrzymał z dniem 1 listopada 2001 r. wypłatę emerytury wnioskodawczyni Marii D., stwierdzając, że prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem nie istniało, gdyż stan zdrowia jej dziecka nie uzasadniał konieczności stałej opieki.

Odwołanie wnioskodawczyni od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Tarnobrzegu z dnia 30 sierpnia 2002 r. [...]. Sąd ustalił, że emerytura została przyznana wnioskodawczyni na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz.U. Nr 28, poz. 149 ze zm.). Prawo to nie istniało, gdyż syn wnioskodawczyni nie wymagał stałej opieki ze strony matki, co zostało ustalone na podstawie opinii biegłych lekarzy gastroenterologa i kardiologa. Zdaniem Sądu, istniały podstawy do ponownego ustalenia prawa do świadczeń, zatem zaskarżona decyzja jest prawidłowa.

Po rozpoznaniu apelacji wnioskodawczyni od tego wyroku, Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2003 r. [...] oddalił apelację. Sąd Apelacyjny ustalił, że prawo do wcześniejszej emerytury zostało przyznane wnioskodawczyni decyzją z dnia 15 października 1998 r. Do wniosku o emeryturę wnioskodawczyni dołączyła zaświadczenie lekarskie stwierdzające, że jej syn urodzony 28 stycznia 1988 r. wymaga stałej opieki ze strony matki z powodu choroby wrzodowej dwunastnicy. Organ rentowy wydał decyzję wyłącznie w oparciu o ten dokument i dokumenty stwierdzające okres zatrudnienia wnioskodawczyni. Zgodnie z § 1 ust. 2 powołanego w uzasadnieniu wyroku Sądu pierwszej instancji rozporządzenia, dla stwierdzenia, że dziecko w wieku poniżej 16 lat ze względu na stan zdrowia spowodowany jednym ze stanów chorobowych wymienionych w ust. 3 wymaga stałej opieki, wystarczające było zaświadczenie poradni specjalistycznej lub oddziału sprawującego opiekę medyczną nad dzieckiem. Zwykła staranność ze strony organu rentowego wymagała rozważenia czy wskazane w zaświadczeniu lekarskim schorzenie należy do chorób wymienionych w § 1 ust. 3 pkt 4 rozporządzenia upośledzających w bardzo poważnym stopniu sprawność organizmu. Niezachowanie tej staranności doprowadziło do przyznania prawa do świadczenia. Po ujawnieniu tego błędu i uzyskaniu orzeczenia lekarza orzecznika zostało ustalone, że dziecko nie wymagało i nie wymaga stałej opieki ze strony matki. Oceniając ten stan faktyczny Sąd Apelacyjny uznał, że istniały podstawy do zastosowania przez organ rentowy przepisu art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.), który pozwala na ponowne ustalenie prawa do świadczeń w razie ujawnienia okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji, które miały wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość, przy czym nie muszą to być nowe okoliczności lecz okoliczności obiektywnie istniejące. Ujawnienie okoliczności, że syn wnioskodawczyni nie wymagał stałej opieki i pielęgnacji lub pomocy w czynnościach samoobsługowych stanowiło wystarczającą podstawę do ponownego ustalenia prawa do emerytury i wstrzymania wypłaty tego świadczenia. W celu ustalenia czy zmiany chorobowe dziecka wnioskodawczyni mieściły się w katalogu schorzeń wymienionych w § 1 ust. 3 rozporządzenia Sąd pierwszej instancji przeprowadził dowód z opinii biegłych lekarzy kardiologa i gastroenterologa. Stwierdzili oni, że u dziecka wystąpiła po urodzeniu nietolerancja glutenu, która była epizodem. Ujawniony w 1998 r. nieżyt żołądka wymagał okresowej kontroli ambulatoryjnej natomiast dziecko nie wymagało leczenia szpitalnego ani sanatoryjnego. Choroba wrzodowa wymagała diety lekko-strawnej i przy stosowaniu takiej diety nie występują następstwa chorobowe. Dziecko nie wymagało opieki i pielęgnacji w rozumieniu przepisów powołanego rozporządzenia, zatem w dacie przyznania prawa do emerytury wnioskodawczyni nie spełniała wszystkich wymaganych tymi przepisami warunków.