Zmiany czasu letniego i zimowego w Polsce są uregulowane przepisami rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 5 stycznia 2012 r. w sprawie wprowadzenia i odwołania czasu letniego środkowoeuropejskiego w latach 2012–2016.
Zgodnie z rozporządzeniem, w 2015 roku, zmiana czasu z letniego na zimowy następuje w niedzielę 25 października. Zmiana czasu, która polega na przesunięciu wskazówek zegarów z godziny 3:00 na godzinę 2:00 powoduje powstanie dodatkowej godziny do przepracowania.
Rekomendowany produkt: INFORLEX.PL Kadry i Płace
Praca w nocy
Zmiana czasu i ewentualne wątpliwości w kwestii rozliczenia czasu pracy mogą dotyczyć pracowników, którzy wykonują pracę w porze nocnej, bo to właśnie w porze nocnej następuje przesunięcie wskazówek zegara.
Zgodnie z art. 1517 Kodeksu pracy, pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami: 21:00 a 7:00. Wyznaczone godziny określające porę nocną powinny zostać wskazane w obowiązującym w zakładzie pracy, regulaminie pracy lub w informacji o warunkach zatrudnienia jeśli pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników i nie ma obowiązku tworzenia regulaminu.
Pracowników pracujących w nocy w okresie zmiany czasu, można podzielić na dwie grupy.
Pierwsza grupa to pracownicy, których praca w nocy 25 października jest pracą planową, zgodną z harmonogramem.
Drugą grupą pracowników stanowią Ci, którzy z różnych powodów zostaną wezwani do wykonywania pracy w nocy.
Niezależnie od przyczyny wykonywania pracy w nocy 25 października, pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia za pracę wykonaną.
Wynagrodzenie za pracę wykonaną
Zgodnie z art. 80 Kodeksu pracy, wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Jeśli pracownicy w związku ze zmianą czasu z letniego na zimowy wykonują pracę o godzinę dłużej to dodatkową pracę należy im zrekompensować.
Pracownik, który jest zatrudniony w równoważnym systemie czasu pracy może świadczyć pracę do 12 godzin, przy pracach polegających na dozorze urządzeń do 16 godzin, a w przypadku pilnowania mienia lub przy ochronie osób, nawet do 24 godzin w trakcie doby pracowniczej.
Pracownik, który w dobie pracowniczej, w tym w trakcie nocy, ma wykonywać pracę przez 12 godzin, 16 godzin lub 24 godziny, w związku ze zmianą czasu, wykonuje ją o godzinę dłużej czyli w rzeczywistości świadczy pracę w godzinach nadliczbowych.
Za 13, 17 i 25 godzin pracy, pracodawca musi zapłacić pracownikowi „normalne” wynagrodzenie. Ponadto za 13,17 i 25 godzinę pracy czyli za każdą godzinę nadliczbową, pracodawca powinien wypłacić pracownikowi dodatek lub udzielić czasu wolnego.
Dołącz do nas na Facebooku!
W tym przypadku, praca wykonywana ponad liczbę godzin przewidzianą w harmonogramie czasu pracy, powoduje przekroczenie tzw. średniotygodniowej normy czasu pracy i konieczność wypłaty 100% dodatku do wynagrodzenia chyba, że pracownikowi zostanie udzielony czas wolny w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych.
Należy pamiętać, że ustalenie czy nastąpiło przekroczenie przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy można dokonać po zakończeniu okresu rozliczeniowego.
Przepisy prawa pracy nie opisują wprost przedstawionej sytuacji. Rozważania na temat tego w jaki sposób rozliczyć czas pracy pracownika pracującego w nocnej zmianie, 25 października 2015, opierają się na ogólnych zasadach i konkretnych przepisach Kodeksu pracy, zgodnie z którymi wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, a za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi przysługuje czas wolny lub stosowny dodatek do wynagrodzenia.
Ponadto za wszystkie godziny wykonywane w porze nocnej, pracownik powinien otrzymać dodatek nocny, który przysługuje w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę.
W zakładzie pracy, pora nocna została wyznaczona w godzinach od 21:00 do 5:00. Pracownik ma zaplanowane wykonywanie pracy w nocy z 24 na 25 października 2015 r.; jest to dla niego „normalny” dzień, a właściwie noc pracy. W związku z tym, że pora nocna zakończyła się wraz z wybiciem godziny 5:00, a nastąpiło wypracowanie godziny nadliczbowej w związku ze zmianą czasu z zimowego na letni, za ostatnią godzinę pracy, pracownikowi przysługuje 50% dodatek z tytułu przekroczenia dobowej 8-godzinnej normy czasu pracy. Ponadto pracownikowi przysługuje 20% dodatek za pracę wykonywaną w porze nocnej, ale już tylko za 8, a nie 9 wypracowanych godzin.
Praca w dniu wolnym od pracy
Może zdarzyć się tak, że w związku ze szczególnymi potrzebami pracodawcy, pracownik zostanie wezwany do wykonywania pracy, poza podstawowym czasem pracy. Praca w nadgodzinach dopuszczalna jest również w sytuacji gdy zachodzi konieczność prowadzenia akcji ratunkowej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.
Zgodnie z art. 151 3 Kodeksu pracy, pracownikowi, który wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy, który powinien być udzielony do końca okresu rozliczeniowego, w terminie uzgodnionym z pracownikiem.
Jeśli udzielenie czasu wolnego za przepracowane nadgodziny następuje na wniosek pracownika, to oddanie czasu wolnego następuje w proporcji 1:1. Jeśli to pracodawca udziela czasu wolnego, bez wniosku pracownika, to czas ten musi być udzielony najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych.
Bezwzględne w tym przypadku jest udzielenie pracownikowi dnia wolnego.
Nie mniej jednak, jeśli pracodawca nie będzie miał realnej możliwości oddania pracownikowi dnia wolnego, powoduje to przekroczenie średniotygodniowej normy czasu pracy i konieczną staje się wypłata takiemu pracownikowi, poza normalnym wynagrodzeniem za pracę również 100% dodatku. Pracodawca, który nie udzieli pracownikowi dnia wolnego w zamian za pracę w dniu wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, naraża się na karę grzywny w przypadku kontroli Państwowej Inspekcji Pracy. Takie działanie pracodawcy jest działaniem przeciwko prawo pracownika.
Zadaj pytanie na FORUM
Kto nie może pracować w godzinach nadliczbowych
Czas pracy osób pracujących w nocy, nie może przekraczać 8 godzin na dobę, jeśli wykonuje prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym. Jeśli pracodawca zatrudnia takich pracowników, musi pamiętać o bezwzględnym zakazie wykonywania przez nich pracy w godzinach nadliczbowych; nie może planować takim pracownikom pracy w terminie zmiany czasu z letniego na zimowy.
Pracownikiem pracującym w nocy, jest pracownik, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub którego co najmniej ¼ czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną.
Podobnie będzie w sytuacji pracownika - rodzica, który sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem do lat 4. Bez gody pracownika – pracodawcy nie wolno zatrudniać pracownika w godzinach nadliczbowych. Pracownic w ciąży w ogóle nie można zatrudniać w wymiarze przekraczającym 8 godzin na dobę.
Nie można zapomnieć o młodocianych, których obowiązuje bezwzględny zakaz zatrudniania w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej.
Jeśli pracodawca zatrudnia osoby niepełnosprawne, musi pamiętać o tym, że nie wolno zatrudniać ich w porze nocnej ani w godzinach nadliczbowych. Ponadto czas pracy osoby niepełnosprawnej o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności wynosi 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo chyba, że taki pracownik otrzyma zaświadczenie od lekarza o możliwość wykonywania pracy w wymiarze 8 godzin na dobę.
Pracownicy mogą wykonywać prace w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych tylko i wyłącznie w dwóch przypadkach:
- pracownik niepełnosprawny jest zatrudniony przy pilnowaniu,
- na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.
Zmiana czasu z zimowego na letni
Pracownik, który wykonuje pracę w nocy, w trakcie której następuje zmiana czasu z zimowego na letni, nie wypracowuje przewidzianego wymiaru czasu pracy, ponieważ czas jego pracy zostaje skrócony o jedną godzinę.
Dzieję się to bez winy pracownika, który jest gotowy świadczyć pracę w tym dniu ale ze względu na zmianę czasu nie ma możliwości wypracowania dobowego wymiaru czasu pracy. Za niewypracowaną godzinę, pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia przestojowego.
Zgodnie z art. 81 Kodeksu pracy, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a tylko w sytuacji gdy składnik ten nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania, przysługuje mu wynagrodzenie w wysokości 60% wynagrodzenia, jeśli pracownik nie wykonywał pracy, był gotowy do jej świadczenia ale doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy.
Podsumowując, pracownik który nie przepracował pełnego wymiaru czasu pracy, w związku ze zmianą czasu zimowego na letni, zachowuje prawo do pełnego miesięcznego wynagrodzenia.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.2014.1502 j.t.)
- Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U.2011.127.721 j.t.)
- Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie wprowadzenia i odwołania czasu letniego środkowoeuropejskiego w latach 2012-2016 (Dz. U. 2012.33)