Tytuł do ubezpieczeń
Zatrudnienie na tzw. etacie (w pełnym wymiarze czasu pracy) czyli posiadanie statusu pracownika w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy, a zatem zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego.
Zawarcie umowy o pracę nie wyklucza możliwości jednoczesnego prowadzenia działalności gospodarczej przez pracownika.
W świetle przepisów Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zatrudnienie na podstawie umowy o pracę oraz jednoczesne prowadzenie działalności gospodarczej jest zbiegiem tytułów do ubezpieczeń. W tym przypadku obowiązkowym tytułem do ubezpieczeń jest zatrudnienie na podstawie stosunku pracy.
Redakcja poleca: Umowy terminowe – jak zawierać i wypowiadać (książka)
W związku z wystąpieniem zbiegu do ubezpieczeń, składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej stają się dobrowolne, co wyklucza możliwość opłacania składki na ubezpieczenie chorobowe i w konsekwencji z korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tego tytułu. Dobrowolność polega na dokonaniu wyboru czy ubezpieczony chce odprowadzać na swój wniosek odpowiednie składki czy też rezygnuje z ich opłacania.
Prowadzenie działalności gospodarczej, mimo wystąpienia zbiegu do ubezpieczeń, jest tytułem do opłacania obowiązkowej składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Podstawa wymiaru składek
Wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu umowy o pracę jest istotna w celu ustalenia czy ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu prowadzonej jednocześnie działalności gospodarczej są obowiązkowe, czy też nie.
Jeżeli podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ze stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, ubezpieczenia emerytalne i rentowe z działalności gospodarczej są obowiązkowe. Przeliczenie podstawy wymiaru na okres miesiąca ma miejsce wtedy, gdy osoba rozpoczyna lub kończy pracę u danego pracodawcy w trakcie miesiąca albo nie przepracowała całego miesiąca np.: z powodu wystąpienia czasowej niezdolności do pracy.
W przypadku pracownika, którego podstawa wymiaru składek jest niższa niż minimalne wynagrodzenie, podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej jest obowiązkowe.
Niezmiennie, składka na ubezpieczenie chorobowe jest składką, która nie ma charakteru obowiązkowego w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej.
Jeśli przedsiębiorca zdecyduje się na opłacanie składki na ubezpieczenie chorobowe, musi pamiętać o jej terminowym opłacaniu, gdyż zaniedbanie tej kwestii skutkuje wyłączeniem z podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Ponadto obowiązkowa dla przedsiębiorcy jest składka na ubezpieczenie zdrowotne, niezależnie od zawartego stosunku pracy i niezależnie od osiąganego z tego tytułu wynagrodzenia.
Polecamy: Ustawa zasiłkowa 2016 z komentarzem (PDF)
Świadczenia z tytułu rodzicielstwa
Prawo do świadczeń z tytułu rodzicielstwa ma tylko ten przedsiębiorca, który opłaca składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe obowiązkowo i zadeklaruje chęć opłacania składki na ubezpieczenie chorobowe. Ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dla przedsiębiorcy obowiązkowe wtedy gdy nie ma innych tytułów do ubezpieczeń. Pracownik, który chciałby skorzystać ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa musi pamiętać, że będą one przysługiwały z tytułu zawartej umowy o pracę na pełen etat. Nie będą natomiast przysługiwały z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.
W związku z tym, że zawarta umowa o pracę jest tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń, w tym składki na ubezpieczenie chorobowe, nie jest możliwe opłacanie kolejnej składki na ubezpieczenie chorobowe z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, co w konsekwencji powoduje, że nie ma możliwości pobierania podwójnego zasiłku chorobowego czy zasiłku macierzyńskiego.
Urlop wychowawczy a prowadzenie działalności gospodarczej
Urlop wychowawczy przysługuje pracownikowi sprawującemu osobistą opiekę nad dzieckiem, legitymującemu się, co najmniej 6 miesięcznym stażem pracy. Pracownik podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, opłacanym przez ZUS z budżetu państwa wtedy gdy nie posiada innego tytułu rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych.
W związku z tym, że pracownik przebywający na urlopie wychowawczym jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą, zatem posiada inny tytuł rodzący obowiązek ubezpieczeń społecznych, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Ponadto przedsiębiorca może na swój wniosek przystąpić do ubezpieczenia chorobowego.
Jeśli kobieta w trakcie przebywania na urlopie wychowawczym urodzi dziecko to przysługuje jej zasiłek macierzyński z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę oraz z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej pod warunkiem, że zdecydował się w odpowiednim terminie na przystąpienie do ubezpieczenia chorobowego.
Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Jednak jeśli zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych zostanie dokonane w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia, objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje również od dnia wskazanego we wniosku.
Zasiłek macierzyński dla przedsiębiorcy
Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko.
Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje również:
– ubezpieczonym, którzy przyjęli na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia, i wystąpili do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;
– ubezpieczonym, którzy przyjęli na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia.
Zasiłek macierzyński przysługuje bez okresu wyczekiwania co oznacza, że ubezpieczony przedsiębiorca prawo do zasiłku macierzyńskiego uzyskuje nie po 90 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, ale od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu.
Przedsiębiorca, który podlega ubezpieczeniu chorobowemu uzyskuje prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres:
- urlopu macierzyńskiego,
- urlopu macierzyńskiego na warunkach urlopu macierzyńskiego,
- urlopu rodzicielskiego,
- urlopu ojcowskiego.
W przypadku, w którym pracownica zatrudniona na cały etat, na podstawie umowy o pracę, prowadzi działalność gospodarczą i w trakcie zatrudnienia urodzi dziecko nabywa prawo do wypłaty zasiłku macierzyńskiego z tytułu zawartego stosunku pracy. Pracownica nie może domagać się wypłaty zasiłku macierzyńskiego z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, ponieważ nie opłaca z tego tytułu składki na ubezpieczenie chorobowe.
Zasiłek chorobowy
Osoba prowadząca działalność gospodarczą podlegająca ubezpieczeniu chorobowemu, ma prawo do świadczeń z ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa, np. zasiłku chorobowego, zasiłku opiekuńczego. Przedsiębiorca, który stanie się niezdolny do pracy wskutek choroby, po upływie 90 dniowego okresu wyczekiwania, może skorzystać z zasiłku chorobowego.
Pracownikowi, który choruje po raz pierwszy w danym roku kalendarzowym przysługuje prawo do 33 dni wynagrodzenia chorobowego wypłacanego ze strony pracodawcy. Pracownikowi, który ukończył 50 rok życia, przysługuje 14 dni wynagrodzenia chorobowego w przypadku niezdolności do pracy z powodu choroby w roku kalendarzowego następującym po osiągnięciu 50 roku życia.
Oczywiście jeśli niezdolność do pracy trwa dłużej niż 33/14 dni to pracownik nabywa prawo do zasiłku chorobowego odpowiednio od 34/15 dnia niezdolności do pracy.
Natomiast w przypadku jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy (zatrudnienia na pełen etat) i prowadzenia działalności gospodarczej, składka na ubezpieczenie chorobowe wypłacana jest z tytułu obowiązującej umowy o pracę, zatem przedsiębiorcy nie przysługuje kolejny zasiłek chorobowy.
Zasiłek a urlop macierzyński
Przedsiębiorcza mama, która prowadzi własną działalność gospodarczą nie ma prawa do urlopu macierzyńskiego, który jest przywilejem osoby zatrudnionej na tzw. etacie, nabywa jednak prawo do zasiłku macierzyńskiego i może nadal w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego prowadzić działalność gospodarczą.
Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko. Otrzymanie zasiłku macierzyńskiego, prowadząc działalność gospodarczą jest uzależnione od opłacania składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe.
Uzyskanie prawa do zasiłku macierzyńskiego nie oznacza konieczności zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej. Ubezpieczony traci prawo do zasiłku, jeżeli w okresie pobierania zasiłku wykonuje pracę zarobkową ale mowa tutaj o zasiłku chorobowym, rehabilitacyjnym lub opiekuńczym.
Osoby, prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące spełniające jednocześnie warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Mogą one jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów, a wiec również z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe osób pobierających zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości macierzyńskiego finansuje w całości budżet państwa za pośrednictwem zakładu pracy.
Osoba, która w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego prowadzi działalność gospodarczą nie ma obowiązku opłacania z tytułu działalności składek na ubezpieczenie społeczne. W trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorca opłaca tylko składkę zdrowotną.
Jeśli natomiast przedsiębiorca na okres pobierania zasiłku zdecyduje się działalność zawiesić, wówczas nie będzie płacić ani składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe ani składek zdrowotnych. Należy podkreślić, iż zawieszenie działalności nie powoduje utraty prawa do zasiłku pod warunkiem, że nastąpiło po porodzie.
Inne uprawnienia
Warto pamiętać, że uprawnienia wynikające z przepisów Kodeksu pracy są uprawnieniami dotyczącymi osób zatrudnionych na podstawie Kodeksu pracy, a zatem osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru oraz spółdzielczej umowy o pracę.
Przedsiębiorca nie nabywa prawa do urlopu wypoczynkowego, urlopu okolicznościowego, urlopu bezpłatnego.
Przedsiębiorcy nie przysługuje prawo do urlopu macierzyńskiego, jednak na podstawie ustawy o świadczeniach z tytułu choroby i macierzyństwa przedsiębiorcy może przysługiwać zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego.
Osoba prowadząca działalność gospodarczą nie może skorzystać z urlopu wychowawczego.
Jednak jeśli zdecyduje się zawiesić prowadzoną działalność gospodarczą w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, przy założeniu, że prowadzenie działalności i opłacanie składek z tego tytułu trwało co najmniej 6 miesięcy, składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe będą opłacane z budżetu państwa.
Zadaj pytanie na naszym FORUM!
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.2014.1502);
- Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2015.121);
- Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2014.159).