Zwolnienie dyscyplinarne pracownika
Jest to wyjątkowy tryb, który może być zastosowany tylko wówczas, kiedy wystąpi jedna z trzech przyczyn, wskazanych w Kodeksie pracy.
O tym, że jest to tryb szczególny, świadczy również fakt, że nawet kiedy zachodzi podstawa do jego zastosowania, pracodawca nie ma obowiązku wypowiadania umowy o pracę. Ta decyzja należy do jego swobodnego uznania.
Pracodawca, który zdecyduje się na rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, powinien pamiętać o tym, iż muszą zostać spełnione łącznie wszystkie warunki, aby zastosowanie tego szczególnie dotkliwego dla pracownika trybu, było zasadne i skuteczne.
1. Postawa do zwolnienia dyscyplinarnego
Przede wszystkim, musi zachodzić jedna z trzech podstaw, które zostały wskazane w Kodeksie pracy w art. 52 § 1. Tylko następujące przyczyny uzasadniają zwolnienie pracownika w trybie natychmiastowym:
- pracownik dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych;
- w czasie trwania umowy o pracę, pracownik popełnił przestępstwo, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, pod warunkiem, że przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
- pracownik ze swojej winy utracił uprawnienia konieczne do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Polecamy: Kodeks pracy 2018. Praktyczny komentarz z przykładami.
2. Zachowanie terminu rozwiązania umowy
Rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie nie może nastąpić po upływie miesiąca od dnia, w którym pracodawca dowiedział się o przewinieniu pracownika, które uzasadniałoby rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. Jeżeli wypowiedzenie umowy nastąpi po upływie tego terminu, sąd uzna je za niezgodne z prawem.
To na pracodawcy spoczywa ciężar udowodnienia faktu, kiedy uzyskał wiadomość o ciężkim naruszeniu obowiązków pracowniczych. Inaczej jest w przypadku popełnienia przestępstwa przez pracownika. Wówczas termin miesięczny liczy się od daty uprawomocnienia się wyroku skazującego. Warto pamiętać, że w celu zachowania terminu miesięcznego, pracodawca ma prawo wypowiedzieć umowę o pracę nawet wówczas, gdy pracownik korzysta z urlopu wypoczynkowego czy przebywa na urlopie wychowawczym.
3. Konsultacja zamiaru zwolnienia pracownika ze związkami zawodowymi
Ten warunek musi zostać spełniony tylko w przypadku pracowników, którzy są reprezentowani przez zakładowe organizacje związkowe.
Pracodawca podejmuje decyzję o rozwiązaniu umowy o pracę w trybie natychmiastowym, dopiero po uprzedniej konsultacji zamiaru zwolnienia konkretnego pracownika z reprezentującą go zakładową organizacją związkową. Pracodawca powinien przedstawić organizacji związkowej przyczynę, która uzasadnia rozwiązanie umowy. Organizacja związkowa powinna niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu trzech dni, zgłosić zastrzeżenia co do zasadności rozwiązania umowy. Jeżeli w tym terminie pracodawca nie otrzyma żadnej odpowiedzi, wówczas nie jest związany opinią związku.
Warto podkreślić, że związki zawodowe mają prawo reprezentować nie tylko swoich członków, ale też pracowników niezrzeszonych, którzy otrzymali zgodę związku na obronę swoich praw w sprawach pracowniczych.
Każdy pracodawca powinien pamiętać, iż to na nim ciąży obowiązek sprawdzenia, czy dany pracownik jest reprezentowany przez związek zawodowy, czy nie. Jeżeli pracodawca nie posiada takiej informacji o pracowniku, którego zamierza zwolnić, jest zobligowany zwrócić się do wszystkich organizacji związkowych działających na terenie zakładu pracy o udzielenie pisemnej informacji o liście pracowników, którzy korzystają z ich obrony.
Tę kwestię reguluje art. 30 ust. 21 ustawy o związkach zawodowych. Jeżeli w ciągu pięciu dni pracodawca nie uzyska takiej informacji od związku, zostaje zwolniony z obowiązku współdziałania z daną organizacją związkową w sprawie konkretnego pracownika.
4. Zachowanie formy pisemnej
Istotnym elementem jest forma oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę. Musi mieć ona formę pisemną.
Polecamy: Nowe prawa rodziców – zasiłki, urlopy, zwolnienia (książka)
Poza tym w oświadczeniu powinna być wskazana przyczyna, która uzasadnia rozwiązanie umowy. Pracodawca powinien zwrócić szczególną uwagę na wskazanie wszystkich okoliczności, gdyż właśnie z nich wynika zasadność wypowiedzenia. W przypadku odwołania się pracownika od tej decyzji pracodawcy, sąd w szczególności zwraca uwagę właśnie na ten punkt. W oświadczeniu powinna się znaleźć również data, z którą nastąpi rozwiązanie stosunku pracy. Kolejnym ważnym elementem tego oświadczenia jest zawarcie w nim pouczenia o przysługującym pracownikowi prawie do odwołania się do sądu pracy.
Przyczyny uzasadniające zastosowanie trybu natychmiastowego rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem bez wypowiedzenia
- Ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych
Warto zaznaczyć, że nie każde naruszenie obowiązków pracowniczych może być uznane za ciężkie, czyli takie, które uzasadnia rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Jako przykłady ciężkich naruszeń można przytoczyć: nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy, spożywanie alkoholu w miejscu pracy, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości, zniszczenie mienia, kradzież czy na przykład działanie na szkodę pracodawcy, nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bhp.
Ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych może polegać zarówno na działaniu, jak i na zaniechaniu pewnych czynności. Ważne jest to, że naruszenie obowiązków musi być umyślne i następuje z winy pracownika. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że przyczyną, która uzasadnia rozwiązanie z pracownikiem umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 kodeksu pracy może być także zawinione i bezprawne zachowanie pracownika, które może powodować samo zagrożenie interesów pracodawcy.
To pracodawca ma udowodnić, że doszło do ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych. Może w tym celu przeprowadzić postępowanie wyjaśniające okoliczności, w których doszło do naruszenia.
- Popełnienie przestępstwa
Nie każde popełnione przez pracownika przestępstwo będzie stanowiło podstawę do rozwiązania z nim stosunku pracy. Po pierwsze, musi zostać popełnione w trakcie trwania stosunku pracy. Po drugie, musi być albo oczywiste, albo stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu. Po trzecie charakter popełnionego przestępstwa musi dyskwalifikować pracownika do pracy na danym stanowisku.
Przykładem takich przestępstw może być, na przykład, kradzież mienia pracodawcy przez pracownika magazynu czy spowodowanie wypadku drogowego przez pracownika, zatrudnionego na stanowisku kierowcy dostawcy.
- Utrata uprawnień kierowniczych do zajmowanego stanowiska
Utrata uprawnień do zajmowania stanowiska pracy musi być zawiniona przez pracownika. Zastosowania trybu z art. 52 kodeksu pracy nie uzasadnia utrata uprawnień spowodowana, na przykład, stanem zdrowia pracownika.
Typowym przykładem, kiedy utrata uprawnień może stanowić podstawę do wypowiedzenia umowy o pracę w trybie natychmiastowym, jest utrata prawa jazdy przez zawodowego kierowcę czy zakaz wykonywania zawodu przez lekarza, orzeczony jako środek karny w postępowaniu karnym.
O rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika decyduje sam pracodawca, dlatego to na nim spoczywa obowiązek sprawdzenia, czy zachodzą podstawy do zastosowania tego trybu.
Pracodawca powinien rozważyć ten sposób rozwiązania umowy, gdyż jest on najbardziej dotkliwy dla pracownika. Informacja o sposobie rozwiązania umowy o pracę jest wpisywana do świadectwa pracy, a poza tym pracownik traci większość uprawnień. W przypadku, kiedy pracodawca zdecyduje się na rozwiązanie umowy w trybie art. 52 kodeksu pracy, powinien pamiętać o tym, żeby zachować wszystkie warunki, które są konieczne w tym przypadku.
W razie niezachowania któregoś z tych warunków, w przypadku odwołania pracownika, sąd będzie mógł uznać takie wypowiedzenie za niezgodne z prawem, co może mieć dla pracodawcy negatywne konsekwencje.