Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne
Polski system ubezpieczeń, uregulowany Ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych obejmuje:
- ubezpieczenie emerytalne, które stanowi formę zabezpieczenia finansowego osoby, która kończy swoją karierę zawodową wraz z osiągnięciem odpowiedniego wieku emerytalnego,
- ubezpieczenie rentowe, gwarantuje ubezpieczonemu wypłatę świadczeń w przypadku utraty przez niego źródła dochodu spowodowanego inwalidztwem,
- ubezpieczenie chorobowe, daje możliwość skorzystania ze świadczeń w przypadku choroby lub macierzyństwa, m.in. zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego, zasiłku opiekuńczego,
- ubezpieczenie wypadkowe gwarantuje wypłatę świadczeń w przypadku wystąpienia choroby zawodowej lub wypadku przy pracy, m.in. zasiłku rehabilitacyjnego, renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.
Zgodnie z Ustawą o świadczeniach pieniężnych z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, osoby pracujące w Polsce podlegają również ubezpieczeniu zdrowotnemu, dzięki któremu mogą swobodnie korzystać z publicznej służby zdrowia.
Które składki należy opłacać za zatrudnione osoby?
Wszystko zależy od rodzaju zawartego stosunku prawnego, który może być zawarty na podstawie umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej czyli umowy agencyjnej, zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego lub umowy o dzieło. Osoba pracująca może wykonywać pracę na podstawie kilku różnych umów, u wielu zatrudniających, w takiej sytuacji mamy do czynienia ze zbiegiem tytułów do ubezpieczeń.
Rekomendowany produkt: Lista płac - sporządzanie i korekta w praktycznych rozliczeniach
Obowiązek zatrudniającego
Osoba zatrudniająca, którą może być zarówno pracodawca lub dający zlecenie, potocznie nazywany „zleceniodawcą” jest płatnikiem składek, na którym ciąży obowiązek ustalenia jakim ubezpieczeniom podlega osoba zatrudniona, zgłoszenia do ubezpieczeń oraz opłacenia składek za osoby zatrudnione w określonym przepisami prawa terminie.
Zadaj pytanie na FORUM
Pracodawca i dający zlecenie to nie jedyni płatnicy składek.
Art. 4, ust. 2 pkt a-z Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych definiuje płatnika składek.
Pracownik
Pracownik, w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy podlega obowiązkowo wszystkim ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. Pracownik podlega tym ubezpieczeniom bez względu na to czy jest studentem do 26 roku życia, emerytem, rencistą i niezależnie od tego czy równocześnie podlega ubezpieczeniu z innego tytułu, np. z tytułu równoległego zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.
Osoba, która mimo zawartej umowy o pracę, podpisała z tym samym pracodawcą umowę cywilnoprawną, nadal zachowuje status pracownika z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych.
Druga umowa o pracę lub umowa cywilnoprawna zawarta z własnym pracodawcą (z którym stosunek pracy trwa, zawarty na podstawie umowy o pracę) może zostać zawarta tylko pod warunkiem zatrudnienia w celu wykonywania odmiennych czynności (inne stanowisko pracy) aniżeli tych wskazanych w pierwotnej umowie o pracę.
Honorarium autorskie a składki ZUS
Od 1 marca 2015 r. pracodawca zawarł ze swoim pracownikiem dodatkowo - umowę zlecenia. Pracownik otrzymuje 3000 zł brutto z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę oraz 1000 zł z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia. Składki na ubezpieczenia społeczne powinny zostać naliczone i zapłacone od podstawy wynoszącej w tym przypadku: 4000 zł, natomiast składkę na ubezpieczenie zdrowotne należy obliczyć od kwoty 3 451,60 zł (4000zł – 548,40 zł, kwota 548,40 zł jest kwotą składek na ubezpieczenia społeczne finansowaną ze strony pracownika -13,71%).
Przyjmujący zlecenie - zleceniobiorca
W sytuacji gdy osoba wykonuje pracę wyłącznie na podstawie jednej umowy zlecenia, podlega obowiązkowo ubezpieczeniu: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu. Jedynie ubezpieczenie chorobowe jest dla takiej osoby dobrowolne.
Istnieje jednak wyjątek od tej zasady.
Jeśli zleceniodawca zatrudni na podstawie umowy zlecenia osobę, która nie ukończyła 26 roku życia i jest:
- uczniem, niezależnie od rodzaju szkoły (szkoły zawodowe, liceum) i trybu nauczania (dziennie, zaocznie),
- studentem, bez względu na rodzaj szkoły (publiczna, niepubliczna) i tryb nauczania
nie opłaca za nią składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Składki od umowy zlecenia - zmiany 2016
Dobrowolność w przystępowaniu do ubezpieczenia chorobowego oznacza, że ubezpieczony może ale nie musi decydować się na opłacanie składki na to ubezpieczenie. Warto pamiętać, że rezygnacja z opłacania składki na ubezpieczenie chorobowe pozbawia ubezpieczonego prawa do skorzystania ze świadczeń wypłacanych z tego ubezpieczenia, m. in. zasiłku chorobowego z tytułu powstałej niezdolności do pracy lub zasiłku macierzyńskiego w przypadku urodzenia dziecka.
Należy pamiętać o tym, że pracodawca podpisując umowę zlecenia z własnym pracownikiem, który jest studentem do 26 roku życia jest zobowiązany opłacać z tytułu tej umowy wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Kilka umów zleceń
Osoba pracująca na podstawie umowy zlecenia może podjąć dodatkowe zatrudnienie na podstawie kolejnej umowy zlecenia (dopuszczalne jest zawarcie kilku umów zleceń).
W takim przypadku, podlega ona obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu. Z pozostałych umów zleceń, osoba ta podlega dobrowolnie wyłączenie ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest od każdej umowy zlecenia.
Przyjmujący zlecenie może zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń i wskazać „drugą” umowę zlecenia do ubezpieczeń obowiązkowych.
Wynagrodzenie prokurenta a składki ZUS
Może zdarzyć się tak, że zleceniobiorca podpisze drugą umowę zlecenia z tym samym zatrudniającym. Zawarcie drugiej umowy uprawnia tą osobę do dokonania wyboru, która umowa będzie tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń. Oczywiście za każdą z tych umów musi być opłacona składka na ubezpieczenie zdrowotne. Zawarcie drugiej umowy zlecenia z tym samym zleceniodawcą jest możliwe pod warunkiem wykonywania przez niego zupełnie innych czynności niż tych wykonywanych na podstawie pierwotnie zawartej umowy zlecenia.
Umowa o pracę i umowa zlecenia z innym zatrudniającym
Zleceniodawca zatrudniający osobę na podstawie umowy zlecenia, która jednocześnie pozostaje w stosunku prawnym zawartym na podstawie umowy o pracę z innym pracodawcą musi ustalić czy z tytułu zawartej umowy o pracę osiąga przychód równy co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę.
Jest to o tyle istotne, że w sytuacji gdy zleceniobiorca osiąga minimalne wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę, z tytułu umowy zlecenia podlega jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu, a ubezpieczenia: emerytalne i rentowe są dla niego dobrowolne.
Jeśli zatrudniony oświadczy, że z tytułu trwającej umowy o pracę nie osiąga minimalnego wynagrodzenia za pracę, zleceniodawca musi opłacić za zleceniobiorcę składkę na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, wypadkowe i ubezpieczenia zdrowotne. Dobrowolna dla zleceniobiorcy będzie jedynie składka na ubezpieczenia chorobowe.
Składka wypadkowa od 1 kwietnia 2015 r.
Umowa o dzieło
Od umowy o dzieło nie opłaca się żadnych składek na ubezpieczenia społeczne ani składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Wyjątkiem jest sytuacja zawarcia przez pracodawcę umowy o dzieło z własnym pracownikiem. W takiej sytuacji przyjmujący zamówienie traktowany jest jako pracownik i od tej umowy będzie konieczne opłacenie wszystkich składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Umowa o dzieło i umowa zlecenia
Zleceniobiorca, który dodatkowo zatrudni się na podstawie umowy o dzieło, nadal obowiązkowo podlega ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i zdrowotnemu z tytułu umowy zlecenia. Natomiast z tytułu zawartej umowy o dzieło nie będą opłacane żadne składki niezależnie od tego czy umowa o dzieło zawarta została z tym samym czy „obcym” zleceniodawcą. Umowa o dzieło nie stanowi tytułu do ubezpieczeń, chyba że zostaje zawarta z własnym pracodawcą, z którym łączy tą osobę stosunek pracy zawarty na podstawie umowy o pracę.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2015.121 j.t.)
- Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U.2015.581 j.t. )